Dokładnie 1 lutego br. minęło 40 lat od oficjalnego rozpoczęcia działalności Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk – instytucji, która wniosła niebagatelny wkład w światowe badania i misje kosmologiczne. Z tej okazji, 6 czerwca w siedzibie CBK odbyła się uroczystość jubileuszowa.
Redakcja ForumBiznesu.pl była aktywnym partnerem medialnym tego wydarzenia, a moderował tę uroczystość Jacek Kozioł, zastępca redaktora naczelnego Forum Biznesu.
2017 to rok ważny nie tylko dla polskiej, ale i dla światowej eksploracji Kosmosu. 60 lat temu zaczęła się bowiem era kosmiczna, zapoczątkowana startem pierwszego sztucznego satelity Ziemi – Sputnika-1 (październik 1957 r.). Rozpoczęcie w 1977 r. działalności CBK miało na celu zintensyfikowanie polskiego udziału w kolejnych międzynarodowych projektach. Już rok później Mirosław Hermaszewski, jako dotychczas jedyny Polak, odbył lot w Kosmos.
Trudne i intrygujące początki działalności CBK były często przytaczane przez uczestników jubileuszowej uroczystości, która odbyła się 6 czerwca w Warszawie. Były wspomnienia, prezentacje największych osiągnięć, omówienie obecnej działalności i spojrzenie w przyszłość. Wręczono Krzyże Zasługi Prezydenta RP, okolicznościowe statuetki, a punktem kulminacyjnym był wykład okolicznościowy ks. prof. Michała Hellera „Człowiek we Wszechświecie – Wszechświat w Człowieku”.
W spotkaniu wzięli udział obecni i wszyscy byli dyrektorzy i Przewodniczący Rady Naukowej Centrum Badań Kosmicznych, dzisiejsi pracownicy naukowi tej placówki, przedstawiciele zaprzyjaźnionych instytucji, a także Adam Bielan, Wicemarszałek Senatu RP i prof. Paweł Rowiński, Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.
Z okazji 40-lecia Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda przyznał wieloletnim i zasłużonym pracownikom CBK odznaczenia państwowe. Na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk za zasługi w działalności na rzecz rozwoju nauki w dziedzinie technologii kosmicznych Złotym Krzyżem Zasługi odznaczeni zostali: Marek Banaszkiewicz, Jan Błęcki, Jerzy Grygorczuk, Wiesław Macek, Piotr Orleański, Barbara Maria Popielawska, Stanisław Schillak i Iwona Małgorzata Stanisławska. Srebrnym Krzyżem Zasługi odznaczeni zostali: Kaczorowski i Marek Grzegorz Siarkowski.
Medalem Złotym za długoletnią służbę odznaczeni zostali: Jolanta Grygorczuk, Jacek Krasowski, Barbara Sylwester, Janusz Sylwester, Halina Barbara Żurek.
Z okazji 40-lecia Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk dyrekcja Centrum przygotowała dla poprzednich dyrektorów oraz zasłużonych Przewodniczących Rady Naukowej instytutu pamiątkowe statuetki, które otrzymali: prof. Stanisław Grzędzielski, prof. Zbigniew Kłos, prof. Marek Banaszkiewicz, prof. Jan Kazimierz Łatek, prof. Janusz B. Zieliński, prof. Barbara Popielawska, prof. Andrzej K. Wróblewski, prof. Robert R. Gałązka. Dyrekcja Centrum przygotowała również statuetkę dla pierwszego zarejestrowanego pracownika Instytutu, którą potrzymała Halina Żurek.
W następnej części uroczystości wystąpili artyści chór zaprzyjaźnionej uczelni – Chór Akademicki Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie pod dyrekcją Joanny Korczago. Chór zaprezentował dwa utwory sakralne: pochwalną kompozycję Knuta Nystedta do tekstu Psalmu 117 Laudate oraz „Reap what you sow” Peppera Choplina, następnie brawurowo wykonany utwór młodego polskiego kompozytora Jakuba Neske do wiersza Mirona Białoszewskiego pt. „Mironczarnia”, który został nagrodzony przez Ennio Morricone na 1. Międzynarodowym Festiwalu Kompozycji Chóralnej we Włoszech w 2014 r. Jako kolejna została wykonana ballada „And so it goes” Billy Joela w aranżacji Boba Chillcota, a na zakończenie utwór oparty na polskim tańcu narodowym „Mazur” Piotra Maszyńskiego.
Drugą część jubileuszowego spotkania rozpoczął ks. prof. Michał Heller, który wygłosił wykład pt. „Człowiek we Wszechświecie – Wszechświat w człowieku”. Wystąpienie wzbudziło olbrzymie zainteresowanie i ożywioną akademicką dyskusję pomiędzy duchownym a zebranymi naukowcami. Prof. Heller to światowej sławy teolog i naukowiec, specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacjach pomiędzy naukami ścisłymi, filozofią a religią.
Wieńcząca dzień sesja wspomnieniowa, prowadzona m.in. przez znanego popularyzatora zagadnień kosmicznych dra Krzysztofa Ziółkowskiego, przyniosła kilka spontanicznych wystąpień, w tym prezentowanych przez byłych dyrektorów CBK, którzy przytoczyli liczne anegdoty związane z historią powołania do życia tej instytucji, okoliczności polityczne i gospodarcze oraz problemy, z jakimi musieli się zmierzyć - np. brakiem siedziby dla placówki i usytuowanie jej przy jednym biurku w korytarzu Pałacu Kultury i Nauki, czy pozyskanie na pierwszą siedzibę budynku barakowego, który utracił atest na… użytkowanie przez ludzi.
Dziś Centrum Badań Kosmicznych mieści się w budynku przy ul. Bartyckiej w Warszawie, w sąsiedztwie innej ważnej instytucji sektora kosmicznego – Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN. Jest jedyną w Polsce tego typu autonomiczną jednostką, prowadzącą eksperymenty w zakresie fizyki przestrzeni kosmicznej oraz badań planet Układu Słonecznego, w tym samego Słońca i Ziemi. Centrum Badań Kosmicznych kształtuje wizerunek Polski, angażującej się w międzynarodowe misje kosmiczne, a także ukierunkowuje swoje badania na praktyczne, gospodarcze zastosowanie.
CBK PAN kształtuje wizerunek Polski, angażującej się w międzynarodowe misje kosmiczne, a także ukierunkowujemy nasze badania na praktyczne, gospodarcze zastosowanie, np. w satelitarnej nawigacji i telekomunikacji czy meteorologii. Bierze udział w międzynarodowych misjach i programach badawczych, konstruujemy instrumenty, systemy satelitarne i satelity (dwa pierwsze polskie satelity naukowe BRITE-PL Lem i Heweliusz), zasilacze, komputery pokładowe, wielkogabarytowe anteny, spektrometry rentgenowskie, sensory termiczne. Kształci kadrę naukową, wspierając rozwój całego polskiego przemysłu kosmicznego.
Jubileuszowy rok obfituje w ważne wydarzenia CBK. Centrum zostało właśnie uhonorowane godłem QI 2017 w prestiżowym Ogólnopolskim Programie Najwyższa Jakość Quality International za opracowane i produkowane zasilacze do zastosowań w aparaturze satelitarnej. Te, charakteryzujące się wysokim stopniem niezawodności urządzenia, od ponad 20 lat stanowią jedną z wizytówek CBK. W tym czasie powstało kilkadziesiąt typów zasilaczy, wyprodukowanych dla poszczególnych misji kosmicznych, m.in. Mars’96 Rosyjskiej Agencji Kosmicznej (1996), Integral, Mars Express i Venus Express Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA 2002, 2003, 2005), DEMETER Francuskiej Agencji Kosmicznej (CNES, 2004), misji Chandrayaan-1 Indyjskiej Agencji Kosmicznej (2008), misji Herschel (ESA, 2009) czy ExoMars (ESA, 2016). W ramach tej ostatniej CBK uczestniczyło w opracowaniu stereoskopowej kamery CaSSIS, stanowiącej jeden z istotnych elementów programu eksploracji Marsa.
CBK PAN współpracuje z agencjami kosmicznymi Niemiec, Francji, Rosji, Chin, Indii, Japonii oraz Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) i Amerykańską Agencją Kosmiczną (NASA). Placówka uczestniczyła w ponad 70 istotnych misjach kosmicznych, jak np. Rosetta, Mars-Express, Venus-Express, INTEGRAL, Herschel czy ExoMars, a także wprowadzenia na orbitę Ziemi pierwszych polskich satelitów naukowych „Lem” i „Heweliusz”. Obecnie Centrum uczestniczy w kilkudziesięciu kolejnych światowych i unijnych projektach i misjach kosmicznych. Doskonałym przykładem działalności instytutu jest misja ExoMars w której opracowana w 2016 w ramach konsorcjum szwajcarsko-włosko-polskiego stereoskopowa kamera CaSSIS stanowi jeden z istotnych elementów programu przyszłej eksploracji Marsa. CBK współpracowało przy powołaniu w 2014 r. Polskiej Agencji Kosmicznej oraz było polskim koordynatorem programów Copernicus i Galileo – europejskiego systemu nawigacji – co zaowocuje rozszerzeniem działalności na nowe dziedziny, np. Polskiej Atomowej Skali Czasu. Nowe kierunki aktywności CBK obejmują także zastosowanie technik satelitarnych w sytuacjach kryzysowych czy udział w programach ostrzegania i zapobiegania zagrożeniom kosmicznym.
Obecnie CBK uczestniczy w kilkudziesięciu kolejnych światowych i unijnych projektach i misjach kosmicznych.
Jacek Majewski