Najnowsze wyniki badania ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Drugs) zostały zrealizowane w ramach europejskiego projektu badawczego na losowej próbie reprezentatywnej uczniów pierwszych i trzecich klas szkół ponadpodstawowych (wiek: 15-16 lat oraz 17-18 lat). Losowo dobrana próba ogólnopolska liczyła 3185 uczniów pierwszych klas oraz 3301 uczniów trzecich klas szkół średnich.

- Z tegorocznych badań wynika, że zdecydowanie wzrosła liczba osób upijających się i to jest bardzo niepokojące zjawisko- podkreślają autorzy badania.

Jak pije młodzież- dużo piwa, mało wina

Począwszy od pierwszych badań ESPAD niezmiennie najbardziej popularnym napojem alkoholowym wśród całej młodzieży jest piwo, a najmniej – wino.

Chociaż w czasie ostatnich 21 lat w grupie pierwszoklasistów daje się zauważyć pozytywną tendencję i trend spadkowy w odsetku uczniów dokonujących zakupów napojów alkoholowych, w tym piwa, to abstynencja do osiemnastego roku życia, dla przeważającej większości nastolatków, wciąż stanowi aktualne wyzwanie.

Kto nigdy się nie upił?

W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem, chociaż raz upiło się 13% uczniów z młodszej kohorty i 24% ze starszej grupy wiekowej. W czasie całego życia ani razu nie upiło się tylko 68% uczniów młodszych i 41% uczniów starszych.

Dziewczyny piją tak samo jak chłopcy

W zakresie wskaźników picia alkoholu przez piętnasto-szesnastolatków w latach 1995-2007 obserwowano proces zacierania się różnic między dziewczętami i chłopcami, który w 2011 r. uległ zahamowaniu. W czasie ostatnich ośmiu lat odnotować trzeba wznowienie tego procesu. W 2024 r. odsetek dziewcząt, które piły w czasie ostatnich 30 przed badaniem niemal zrównały się z analogicznymi odsetkami chłopców. Stało się tak za sprawą większego spadku rozpowszechnienia picia wśród chłopców niż wśród dziewcząt.

- Względnie wysoki odsetek badanych przyznaje się do przekraczania progu nietrzeźwości. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem, 13% uczniów z młodszej kohorty i 24% ze starszej grupy wiekowej chociaż raz upiło się w takim stopniu, że doświadczało zaburzeń równowagi, mowy lub nie pamiętało co się z nimi działo. Pytanie o upijanie się w obecnej postaci zadawano od 2011 r. Od tego czasu do 2024 r. można obserwować słaby trend spadkowy w młodszej kohorcie- twierdzą autorzy badania.

Dostępność alkoholu dla nastolatków jest kluczowa

Dostępność alkoholu, wzorce picia oraz reklama piwa głównymi czynnikami przedwczesnej inicjacji nieletnich

Wyniki badania ESPAD zwracają uwagę, że mimo powolnej tendencji zmniejszania się odsetków uczniów określających swój dostęp do alkoholu jako bardzo łatwy, nadal mamy do czynienia z wysokim poziomem dostępności napojów alkoholowych przejawiający się w ocenach respondentów.

Rodzice nie zabraniają picia

Dodatkowo o stopniu ryzyka, według ocen respondentów, w znacznym stopniu decyduje wzór picia. Znaczne rozmiary frakcji rodziców nieskorych, aby bezwarunkowo zabraniać swoim pociechom picia napojów alkoholowych stanowią aktualne wyzwanie dla profilaktyki.

Wyniki ESPAD potwierdzają alarmujące dane opublikowane w raporcie Instytutu Człowieka Świadomego nt. inicjacji alkoholowej młodych. Według danych opublikowanych w raporcie 8 na 10 niepełnoletnich w Polsce ma za sobą inicjację alkoholową. Pierwszym alkoholem, po który sięgają niepełnoletni w Polsce jest piwo – 78 proc. z nich próbowało piwa za zgodą rodziców.

- Przyzwolenie dorosłych, grupa rówieśnicza i reklama piwa to trzy główne czynniki przedwczesnej inicjacji alkoholowej, których współoddziaływanie prowadzi do normalizowania obecności alkoholu w życiu nieletnich- twierdzą autorzy. Alkohol pod postacią piwa jest napojem inicjacji alkoholowej, a wszechobecna reklama alkoholu w przestrzeni publicznej powoduje, że dzieci i młodzież są narażone na jej ekspozycję.

Nieletni nie powinni kupować piwa bezalkoholowego?

Po uregulowaniu przez rząd zakaz sprzedaży jednorazowych papierosów bez nikotyny oraz napojów energetycznych nieletnim, przyszedł czas na uregulowanie sprzedaży nieletnim piw bezalkoholowych.

1 stycznia 2024 roku wszedł w życie zakaz sprzedaży napojów energetycznych dzieciom i młodzieży do 18 roku życia, mający na celu ochronę młodych ludzi przed skutkami zdrowotnymi wynikającymi z nadmiernego ich spożycia.

Rząd przyjął także projekt ustawy prowadzony przez Ministerstwo Zdrowia, który zakazuje sprzedaży jednorazowych papierosów bez nikotyny. W uzasadnieniu tej regulacji na stronie internetowej MZ podnosi się, że zgodnie z raportem Światowej Organizacji Zdrowia, ryzyko uzależnienia od tytoniu jest ponad dwukrotnie większe wśród dzieci i dorosłych do 20. roku życia, którzy używali elektronicznych papierosów z nikotyną, jak również elektronicznych papierosów bez nikotyny.

- Ta sama sytuacja ma miejsce również w przypadku „piwa zero”. Napoje te, mające identyczny smak i bardzo podobny wygląd jak napoje zawierające alkohol, prowadzą do „wychowywania” nowych grup konsumentów alkoholu od najmłodszych lat. Dlatego też do „piwa zero” i papierosów jednorazowych, napojów energetycznych należy zastosować jednolite podejście- twierdza autorzy

Według Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU), promocja piw bezalkoholowych to celowy zabieg marketingowy branży piwnej, mający na celu przyzwyczajanie do marki i walkę o nowego, młodego konsumenta. Powszechna dostępność produktów o wyglądzie i cechach smakowych alkoholu, czyli np. tzw. „piwo zero”, z jednej strony daje zdrowszą alternatywę dla osób pijących, z drugiej zaś, przyzwyczaja konsumentów do spożywania alkoholu od jak najmłodszych lat. KCPU zwraca również uwagę na to, że reklama i promocja piwa, w tym piwa bezalkoholowego to przyzwyczajanie klienta do obecności piwa w różnych sytuacjach w jego życiu i budowanie pozytywnych skojarzeń poprzez reklamę (relaks, wypoczynek, a nawet uprawianie sportu).