Już niebawem na terenie całej Polski odbędą się wybory samorządowe. 7 kwietnia 2024 r. jest ważną datą dla demokracji lokalnej, bowiem w tym dniu wybierać będziemy swoich reprezentantów do sejmików województw, rad powiatów, rad gmin (oraz rad dzielnic m.st. Warszawy), a także wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Głosują mieszkańcy
Istotną odmiennością w porównaniu do wyborów parlamentarnych jest to, że w wyborach samorządowych uczestniczą mieszkańcy, a więc uprawnienie do głosowania jest ściśle powiązane z miejscem zamieszkania (na terenie danej gminy, powiatu i województwa). Co więcej, prawo wybierania kandydatów do rad gmin (rad dzielnic m.st. Warszawy) oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast jest specyficzne, bowiem przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale również obywatelom państw UniiEuropejskiej, niebędącym obywatelami polskimi, obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy. Jest to konsekwencja członkostwa Polski w UniiEuropejskiej, której jednym z filarów jest prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, przysługujące wszystkim obywatelom UniiEuropejskiej (art. 20-22 TFUE).
/>
/>
Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, polskie samorządy to wspólnoty (lokalne, regionalne) tworzące ogół mieszkańców danego terytorium (miejscowości, regionu). Wyznacznikiem przynależności do wspólnoty samorządowej jest więc wspólne zamieszkanie na określonym obszarze, a nie jednakowe obywatelstwo. Skoro więc samorząd gminny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, a są to sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, sprowadzające się do zaspokajania potrzeb zbiorowych – władzę lokalną mogą więc sprawować sami mieszkańcy, niezależnie od ich statusu państwowego.
Ważne więc, aby w wyborach samorządowych głosowali faktyczni mieszkańcy. Tylko osoby zamieszkujące daną okolicę mają wiedzę na temat lokalnych problemów, potrzeb i możliwości rozwojowych. Ich udział w wyborach gwarantuje, że władze samorządowe będą lepiej odpowiadać tym potrzebom, a utrzymując kontakt z mieszkańcami – przedstawiciele w poszczególnych organach będą lepiej zorientowani w kwestiach istotnych dla mieszkańców i danej społeczności.
Kogo wybierzemy i do jakich zadań
Poniższa tabela prezentuje podstawowe informacje na temat struktury oraz kompetencji poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Porównanie dotyczy województw, powiatów, gmin oraz jednostek pomocniczych – dzielnic m.st. Warszawy. Warto zauważyć, że każda z tych jednostek ma swoje własne organy, które pracują dla dobra mieszkańców w wielu bardzo ważnych obszarach. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla pomyślności naszych wyborów oraz wspierania rozwoju lokalnego i regionalnego.
| Województwa | Powiaty | Gminy | Dzielnicem.st. Warszawy | |
| Liczba ogółem w Polsce | 16 | 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu | 2477 gmin, w tym 302 gminy miejskie, 711 gmin miejsko-wiejskich i 1464 gminy wiejskie | 18 dzielnic |
| Organ stanowiący | sejmik województwa | rada powiatu | rada gminy | rada dzielnicy |
| Sposób wyboru | bezpośrednie wybory co 5 lat | |||
| Uprawnieni do głosowania* | obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkujący na obszarze powiatu i województwa | obywatele polscy, obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy/ dzielnicy | ||
| Liczba radnychzależna od liczby mieszkańców | 30 radnych w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców. województwo:dolnośląskie 36kujawsko-pomorskie 30lubelskie 33lubuskie 30łódzkie 33małopolskie 39mazowieckie 51opolskie 30podkarpackie 33podlaskie 30pomorskie 33śląskie 45świętokrzyskie 30warmińsko-mazurskie 30wielkopolskie 39zachodniopomorskie 30 | 15 radnych w powiatach liczących do 40 000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych.powiat - przykłady: bełchatowski 23częstochowski 25gnieźnieński 25koszaliński 19legionowski 23łańcucki 21łęczyński 17namysłowski 17oświęcimski 27rybnicki 19słupski 21złotoryjski 15żywiecki 27 | 15 radnych w gminach/dzielnicach do 20 000 mieszkańców;21 radnych w gminach/dzielnicach do 50 000 mieszkańców;23 radnych w gminach/dzielnicach do 100 000 mieszkańców;25 radnych w gminach/dzielnicach do 200 000 mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 radnych. | |
| przykłady:Częstochowa 25gm. Ełk 15m. Ełk 23m. Gniezno 23Góra Kalwaria 21Jedwabne 15Kalisz 23gm. Kołobrzeg 15m. Kołobrzeg 21Kraków 43gm. Łowicz 15m. Łowicz 21Poznań 34Przemyśl 23Rabka-Zdrój 15Toruń 25Wrocław 37odrębna regulacja dot. Rady m.st. Warszawy - 60 radnych | Bemowo 25Białołęka 25Bielany 25Mokotów 25Ochota 23Praga-Południe 25Praga-Północ 23Rembertów 21Śródmieście 23Targówek 25Ursus 23Ursynów 25Wawer 23Wesoła 21Wilanów 21Włochy 21Wola 25Żoliborz 21 | |||
| Organ wykonawczy | 5-osobowy zarząd województwa:marszałek, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie | zarząd powiatu liczący od 3 do 5 osób, w tym starosta i wicestarosta; liczbę członków zarządu powiatu określa statut powiatu | wójt burmistrz - wybierany w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy.prezydent miasta – wybierany w miastach powyżej 100 000 mieszkańców.Wójt/burmistrz/prezydent miasta powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę nie większą niż:1 zastępca w gminach do 20 000 mieszkańców;2 zastępców w gminach do 100 000 mieszkańców;3 zastępców w gminach do 200 000 mieszkańców;4 zastępców w gminach powyżej 200 000 mieszkańców. | zarząd dzielnicy liczący od 3 do 5 osób, w tym burmistrz dzielnicy, jego zastępca lub zastępcy oraz pozostali członkowie zarządu; w dzielnicach do 100 000 mieszkańców, zarząd liczy 3 osoby |
| Sposób wyboru | wybierani na 5-letnią kadencję przez sejmik województwa w głosowaniu tajnym w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów samorządowych (sejmik województwa ulega rozwiązaniu z mocy prawa jeśli w tym terminie nie wybierze zarządu) | wybierani na 5-letnią kadencję przez radę powiatu w głosowaniu tajnym w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów samorządowych (rada powiatu ulega rozwiązaniu z mocy prawa jeśli w tym terminie nie wybierze zarządu) | bezpośrednie wybory co 5 latUprawnieni do głosowania*:obywatele polscy, obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy | wybierani na 5-letnią kadencję przez radę dzielnicy w głosowaniu tajnym w ciągu 30 dni od dnia pierwszego posiedzenia rady, po tym czasie wybór zarządu dzielnicy należy do Prezydenta m.st. Warszawy |
Jak głosujemy
Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale nr 60/2024 z 12 lutego 2024 r. podała informacje o sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu w wyborach do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w 2024 roku.
W gminach do 20 tys. mieszkańców w wyborach do rad gmin można głosować tylko na jednego kandydata, stawiając znak „X” na karcie do głosowania w kratce z lewej strony obok nazwiska kandydata. W gminach do 20 tys. mieszkańców w wyborach do rad gmin głosujemy na jedną listę kandydatów, stawiając znak „X w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego kandydata z tej listy, wskazując w ten sposób jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu. Taki sam sposób głosowania obowiązuje w wyborach do rad dzielnic m.st. Warszawy oraz do rad powiatów i sejmików województw.
W wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, aby oddać ważny głos należy postawić znak „X” na karcie do głosowania w kratce z lewej strony obok nazwiska kandydata. Natomiast jeżeli zarejestrowany jest tylko jeden kandydat, głosowanie za wyborem kandydata, następuje poprzez postawienie znaku „X na karcie do głosowania w kratce oznaczonej słowem „TAK” z lewej strony obok nazwiska kandydata, natomiast, aby zagłosować przeciwko wyborowi kandydata, stawiamy znak „X” na karcie do głosowania w kratce oznaczonej słowem „NIE” z lewej strony obok nazwiska kandydata.