Korekta wielkości okręgów w wyborach do Sejmu; wydłużenie 24-godzinnego okresu na przesyłanie wyników z zagranicy, wprowadzenie ograniczenia wiekowego dla członków obwodowych komisji wyborczych, rezygnacja z ciszy wyborczej oraz diet dla mężów zaufania - to główne postulaty Państwowej Komisji Wyborczej po wyborach parlamentarnych. PKW postuluje również powołanie Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie, właściwej dla okręgu wyborczego nr 19 w wyborach do Sejmu oraz okręgów wyborczych nr 42-45 w wyborach do Senatu w większym składzie, np. 15-17-osobowym.
- 44 zmiany prawa wyborczego
- Zmiana liczby posłów
- Górna granica wieku członka obwodowej komisji wyborczej
- Ustawowe ograniczenia liczby wyborców
- Rezygnacja z uprawnień mężów zaufania
Po każdych wyborach Państwowa Komisja Wyborcza przyjmuje informację o realizacji przepisów Kodeksu wyborczego oraz propozycje ich zmiany. Dokument trafia do: prezydenta, premiera, a także marszałków Sejmu i Senatu. To od nich zależy, czy proponowane przez PKW zmiany znajdą odzwierciedlenie w propozycjach legislacyjnych.
44 zmiany prawa wyborczego
W tym tygodniu PKW przyjęła dokument zawierający propozycje wynikające z doświadczeń zgromadzonych podczas ubiegłorocznych wyborów do Sejmu i Senatu oraz referendum ogólnokrajowego. W liczącym 32 strony stanowisku, PKW postuluje 44 zmiany prawa wyborczego.
PKW po raz kolejny zwróciła uwagę na konieczność dokonania zmiany liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych w wyborach do Sejmu, a także dokonania zmian w okręgach wyborczych w wyborach do Senatu. W ocenie Komisji, aktualny podział na okręgi wyborcze narusza przepisy Kodeksu wyborczego.
Zmiana liczby posłów
Państwowa Komisja Wyborcza wniosła także o rozważenie nowelizacji Kodeksu wyborczego w zakresie automatycznej zmiany liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych np. przez PKW, na podstawie aktualnych danych z Centralnego Rejestru Wyborców.
W ocenie Komisji rozważenia wymaga wydłużenie 24 godzinnego okresu na przesłanie wyników z zagranicy. PKW podkreśliła, że musi zostać utrzymany termin graniczny przekazania tych wyników, gdyż decyzja o uznaniu głosowania za niebyłe nie może być uznaniowa i należeć do żadnego organu, ale rozważyć można wydłużenie obowiązującego przedziału czasowego.
Górna granica wieku członka obwodowej komisji wyborczej
PKW oceniła, że zasadne jest wprowadzenie górnej granicy wieku dla pełnienia funkcji członka obwodowej komisji wyborczej oraz terytorialnej komisji wyborczej (gminnej albo miejskiej, powiatowej, wojewódzkiej i dzielnicowej w m.st. Warszawa) do 70 roku życia. Analogiczne rozwiązanie ma miejsce w przypadku członków okręgowych i rejonowych komisji wyborczych, komisarzy wyborczych oraz członków Państwowej Komisji Wyborczej, a więc wszystkich innych organów wyborczych, o których mowa w Kodeksie wyborczym.
Komisja zwróciła uwagę, że wykonywanie obowiązków członka komisji wiąże się z koniecznością wykonywania licznych zadań niejednokrotnie dłużej niż przez dobę, tj. przez wiele godzin zarówno w ciągu dnia, ale też w godzinach nocnych, aż do godzin porannych. "W związku z tym może to być zbyt duże obciążenie dla osób powyżej 70 roku życia" - ocenia PKW.
Rozważyć należy - zdaniem PKW - zmniejszenie maksymalnej liczby mieszkańców obwodu głosowania. Zredukowałoby to prawdopodobieństwo tworzenia się kolejek wyborców oczekujących na oddanie głosu oraz przypadków głosowania po godzinie 21.00.
Ustawowe ograniczenia liczby wyborców
Ponadto, jak uznała PKW, konieczne jest wprowadzenie ustawowego ograniczenia liczby wyborców, którzy mogą zostać ujęci w danym obwodzie głosowania w związku ze złożeniem wniosku o zmianę miejsca głosowania. "W przypadku osiągnięcia tego limitu, kolejni wyborcy powinni być ujmowani w innych, np. najbliżej położonych obwodach głosowania. Pozwoli to zapobiec sytuacjom, w których wyborcy, którzy przybyli do lokalu wyborczego (lub ustawili się w kolejce) przed godziną zakończenia głosowania (21:00) realizują swoje konstytucyjne prawa po godzinie 21:00. Analogiczne rozwiązania powinny zostać wprowadzone w odniesieniu do obwodów głosowania za granicą" - podkreśla Komisja.
Rezygnacja z uprawnień mężów zaufania
W ocenie PKW należy ponadto rozważyć rezygnację z uprawnień przysługujących mężom zaufania dotyczących diety oraz zwolnienia od pracy na dzień głosowania oraz liczenia głosów, a także na dzień następujący po dniu, w którym zakończono liczenie głosów, z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy.
W ocenie PKW przyznane mężom zaufania uprawnienia nie wpłynęły pozytywnie na przebieg procesu wyborczego. Komisja zwróciła uwagę, że mimo licznych zadań, na przewodniczących obwodowych komisji wyborczych nałożono kolejne obowiązki związane m.in. z weryfikacją uprawnienia męża zaufania do obserwacji wyborów, prowadzeniem ewidencji czasu przebywania mężów zaufania w lokalu wyborczym oraz wypisywaniem każdemu z nich zaświadczenia o spełnieniu warunków uprawniających do otrzymania diety. To - jak zauważa PKW - spowodowało dodatkowo duże ich obciążenie, co skutkuje zagrożeniem prawidłowego wykonywania innych, istotnych dla procesu wyborczego zadań. Dodatkowo prowadzi też do wydłużenia czasu pracy obwodowych komisji wyborczych.
"Dodatkowo tego rodzaju regulacje powodują, że część osób zgłasza się do pełnienia funkcji męża zaufania wyłącznie w celu osiągniecia korzyści wynikającej z przysługującej diety i płatnego zwolnienia od pracy, a nie jest to podyktowane chęcią obserwacji procesu wyborczego w celu weryfikacji jego prawidłowości. Trzeba mieć także na względzie, że przez ponad 30 lat istnienia instytucji mężów zaufania, nie przysługiwały im ani diety, ani też zwolnienie od pracy. PKW wyraża opinię, że w dalszym ciągu powinna to być wyłącznie funkcja o charakterze społecznym realizowana przez osoby, które rzeczywiście są zainteresowane obserwacją przebiegu procesu wyborczego" - podkreśla Komisja.
Powołanie Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie
PKW postuluje również powołanie Okręgowej Komisji Wyborczej w Warszawie, właściwej dla okręgu wyborczego nr 19 w wyborach do Sejmu oraz okręgów wyborczych nr 42-45 w wyborach do Senatu w większym składzie, np. 15-17-osobowym. PKW zwróciła uwagę, że poza obwodami głosowania utworzonymi na obszarze Warszawy, Okręgowa Komisja Wyborcza w Warszawie I jest właściwa do przyjęcia, sprawdzenia i zatwierdzenia wszystkich protokołów głosowania sporządzonych w obwodach utworzonych za granicą (416 obwodów głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu przeprowadzonych w 2023 r.) oraz na polskich statkach morskich (8 obwodów głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu przeprowadzonych 2023 r.).
Zniesienie ciszy wyborczej
W ocenie PKW rozważenia wymaga zniesienie tzw. ciszy wyborczej. "Postęp technologiczny, rozwój nowych mediów, w tym portali społecznościowych powoduje, że obecnie cisza wyborcza staje się fikcją. Wydaje się, że cisza wyborcza powinna obowiązywać jedynie w dniu głosowania w lokalu wyborczym, tj. wyłącznie wewnątrz budynku, w którym znajduje się ten lokal oraz w odległości np. 100 metrów od tego budynku" - napisała Komisja.
Zmiany wymaga także sposób udzielania poparcia dla utworzenia komitetu wyborczego wyborców oraz zgłoszenia listy kandydatów lub kandydata w danych wyborach. Ze zbieraniem podpisów poparcia - jak zauważyła PKW - wiąże się wiele problemów prawnych i organizacyjnych, a niejednokrotnie naruszeń prawa.
Obserwatorzy międzynarodowi
PKW uznała też, że zasadne jest określenie terminu na zgłoszenie chęci obserwowania wyborów przez obserwatorów międzynarodowych. W przypadku wyrażenia takiej chęci przez obserwatora międzynarodowego, PKW zobowiązana jest do porozumienia w tym zakresie z Ministrem Spraw Zagranicznych.
"Należy zauważyć, że PKW w związku z wyborami do Sejmu RP i do Senatu RP zarządzonymi na dzień 15 października 2023 r. wydała 387 zaświadczeń dla obserwatorów międzynarodowych, z czego większość została zgłoszona w krótkim czasie przed wyborami. Mając powyższe na uwadze PKW stwierdza, że należałoby ustalić ustawowy termin na zgłoszenie zamiaru obserwacji wyborów przez obserwatorów międzynarodowych, tak by PKW była w stanie wykonać swoje zadania, a organizacje międzynarodowe miały wiedzę, w jakim terminie muszą się zgłosić, by zaproszenie uzyskać" - napisała Komisja.