Nie ma obowiązku ani nawet potrzebywpisywania do świadectwa pracy prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, które wykonywał pracownik po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych czyli po 31 grudnia 2008 r., gdyż wszelkie dane o takich pracach powinien posiadać ZUS.
Do takich wniosków doszedł Sąd Najwyższy, odpowiadając na pytanie prawne toruńskiego Sądu Okręgowego, które to zagadnienie wypłynęło na kanwie sprawy o sprostowanie świadectwa pracy. Jeden z pracowników firmy energetycznej zażądał bowiem od pracodawcy sprostowania tego świadectwa, poprzez wpisanie danych o pracy w szczególnych warunkach (na stanowisku elektromontera maszyn i aparatów elektrycznych), w okresie od 1 stycznia 2009 r., czyli po wejściu ustawy o emeryturach pomostowych. Pracownik był zatrudniony przy takich pracach już od 1984 r. Sąd I instancji uwzględnił jego powództwo i nakazał sprostowanie świadectwa, poprzez wpis do tego dokumentu całego okresu pracy szczególnej tj. od 1984 r. do maja 2009 r. Rozpoznający apelację pracodawcy Sąd Okręgowy w Toruniu dostrzegł jednak poważny problem prawny, a dotyczący kwestii obowiązku wpisania do świadectwa pracy okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanych po wejściu w życie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, czyli po 31 grudnia 2008 r. Załącznik do rozporządzenia w sprawie świadectwa pracy nakazuje bowiem wpisywanie prac szczególnych wykonywanych na podstawie dawnych przepisów (zwłaszcza rozporządzenia z 1983 r.). Pytanie prawne dotyczące tej kwestii sąd toruński przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
SN, obradując w składzie 3 sędziów, zdecydował o udzieleniu odpowiedzi i orzekł, że
pracodawca nie ma obowiązku podania w świadectwie pracy informacji o wykonywaniu przez pracownika pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, świadczonej po dniu 31 grudnia 2008 r.
- Świadectwo powinno zawierać informacje istotne z punktu widzenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego - ale tylko te które są rzeczywiście niezbędne. Gdy zaś zestawimy to z przepisami ustawy o emeryturach pomostowych, która ściśle określa rejestry, składki wysokość składek, kto je opłaca i rejestruje, to widzimy, że jakakolwiek potrzeba umieszczenia takich danych w świadectwie pracy nie istnieje. Organ rentowy dysponuje już takimi informacjami zbierając składki, pobierając dane ubezpieczonych i płatników oraz tworząc stosowne konta. Są to wszakkonta indywidualne, dotyczą każdego pracownika który pracuje w takich warunkach. Tym samym dane o pracy w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r., już są zarejestrowane w ZUS. Nie ma więc potrzeby wpisywania ich do świadectwa pracy – wskazał sędzia Maciej Pacuda.
Nie oznacza to oczywiście, że pracodawca popełni błąd wpisując dane o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do świadectwa. Tylko, że nie mając takiego obowiązku, nie będzie odpowiadał za nieprawidłowe sporządzenie takiego świadectwa.
- Tu chodzi o określenie zakresu obowiązku pracodawcyw kwestii odnotowywania prac szczególnych, ten zakres ogranicza się wyłącznie do okresów które nie są nigdzie indziej rejestrowane, w szczególności nie są odnotowywane w ZUS – podkreślił sędzia Pacuda.
SN wskazał również na to, że nawet wpisanie takich danych nie gwarantuje uzyskania świadczeń.
- Pamiętajmy, że świadectwo pracy jest dokumentem prywatnym, stanowiącym oświadczenie wiedzy - i tylko wiedzy. Zatem wydanie przez pracodawcę świadectwa pracy o określonej treści nie daje automatycznie pracownikowi uprawnień do skutecznego ubiegania się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Dotyczy to także sytuacji, gdy treść świadectwa ustalona prawomocnym orzeczeniem sądowym. Dane o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i tak podlegają weryfikacji przez organ rentowy. Zatem w przypadku, gdy ZUS – nawet mimo stosownych wpisów w świadectwie – nie stwierdzi zgłoszenia pracownika jako wykonującego prace szczególne i ustali że składki na fundusz emerytur pomostowych wpłacane nie były, to pracownik i tak nie otrzyma świadczenia.Pracownik może domagać się emerytury przed sądem, ale nawet tam świadectwo pracy nie stanowi niepodważalnego dowodu sądowego. To dowód taki jak każdy inny, który podlega takiej samej ocenie jak inne dowody w sądzie i nie przekłada się bezpośrednio na uzyskanie świadczeń emerytalnych. Będzie to jednak proces o emeryturę, a nie o świadectwo pracy. Na marginesie warto zauważyć, że w razie korzystnego wyroku dla pracownika, pracodawca może być zobowiązany do wstecznego uzupełnienia dokumentacji i opłacenia stosownych składek – stwierdził w konkluzji sędzia Pacuda.
Uchwała Sądu Najwyższego z 12 października 2023 r. syg. III PZP 5/22