W połowie kwietnia wejdą w życie nowe przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego. To wdrożenie unijnej dyrektywy, która ma na celu m.in. zachęcenie do równiejszego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi pomiędzy kobietami i mężczyznami.

Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację Kodeksu pracy wdrażającą dwie unijne dyrektywy – rodzicielską oraz work-life balance. Druga z nich to m.in.:

  • wprowadzenie w ramach wymiaru urlopu rodzicielskiego nieprzenoszalnej części tego urlopu w wymiarze do 9 tygodni dla każdego z rodziców
  •  ustalenie wysokości zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego na poziomie 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku
  • uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu (tj. ojciec dziecka będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego, mimo że matka dziecka w dniu porodu nie pozostawała w stosunku pracy/ w ubezpieczeniu chorobowym).

Urlopy macierzyński, rodzicielski, ojcowski – co oznaczają?

Aby nie było wątpliwości, przypomnijmy definicje poszczególnych urlopów:

  • Urlop macierzyński to przysługujące obowiązkowe 20 tygodni urlopu po narodzinach dziecka. 
  • Urlop rodzicielski to następne 32 tygodnie do dobrowolnego wykorzystania. To właśnie ten urlop zostanie wydłużony i będzie wynosił 41 tygodni (lub 43 zamiast 34 w przypadku porodu mnogiego), czyli 9 tygodni więcej.

Do tej pory nie było nieprzenoszalnych części płatnego urlopu rodzicielskiego.

Jednak według nowych ustaleń każde z rodziców będzie miało 9 tygodni urlopu rodzicielskiego na wyłączność, bez możliwości przenoszenia. Ponieważ w Polsce przeważająca większość korzystających z dłuższego urlopu rodzicielskiego to matki, w praktyce te 9 tygodni jest dedykowane ojcom. Jeśli z niego nie skorzystają, urlop przepadnie.

  • Urlop ojcowski, czyli tzw. tacierzyński to 10 dni roboczych. Przysługuje pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko. Może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Według zmian w Kodeksie pracy skróci się okres, w którym będzie możliwe skorzystanie z urlopu ojcowskiego – z 24 do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.

Zasady wypłaty zasiłków

W nowych przepisach rząd proponuje do wyboru dwie opcje wypłaty zasiłku na urlopie rodzicielskim:

  • Pierwsza możliwość: Kobieta otrzymuje 100% zasiłek za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego, natomiast za okres korzystania z urlopu rodzicielskiego oboje rodziców mają prawo do 70% zasiłku. 
  • Druga możliwość:Kobieta w ciągu 21 dni przed rozpoczęciem urlopu ma prawo złożyć do pracodawcy lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o wypłacanie jej 81,5% zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. W tej sytuacji zasiłek przysługujący ojcu podczas wykorzystywania jego 9 tygodni urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Obecnie prawo pracownika-ojca wychowującego dziecko do urlopu rodzicielskiego jest uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu. Natomiast zgodnie z nowymi przepisami prawo do urlopu rodzicielskiego ma być prawem indywidualnym każdego z rodziców.

Urlop ojcowski – tu bez zmian: Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Komu przysługuje nowa, 9-tygodniowa część urlopu rodzicielskiego?

Urlop będzie przysługiwał rodzicom dzieci narodzonych po wejściu w życie ustawy, a także tych, które w 2023 roku skończą 6 lat (rocznik 2017). Pracownik będzie mógł skorzystać z niego jednorazowo lub w częściach (maksymalnie 5). Jak wyjaśnia Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, nowe przepisy obejmą także dzieci urodzone w 2017 r., pod warunkiem, że w dniu wejścia w życie ustawy pracownik będzie miał jeszcze prawo chociaż do części urlopu rodzicielskiego albo będzie w tym dniu z tego urlopu korzystał.

Dodatkowe dziewięć tygodni płatnej opieki będzie należało się również osobom, którym taki urlop przysługiwał wcześniej, począwszy od 2 sierpnia 2022 r. Do tej daty Polska powinna wdrożyć unijną dyrektywę work-life balance, która wymusiła szerokie zmiany w Kodeksie pracy, w tym w uprawnieniach rodzicielskich. Do ustawy wprowadzono zatem poprawkę uwzględniającą wspomnianą datę rozpoczęcia urlopu.

Urlop rodzicielski w 2023 r. drogą elektroniczną

Kolejna zmiana to możliwość składania wniosków nie tylko drogą pisemną, ale i elektroniczną. Dotyczy to wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego, a także łączenia go z pracą.