Możliwość podjęcia pracy w Polsce przez ukraińskich uchodźców i ustanowienie instytucji opiekuna tymczasowego dla dzieci z Ukrainy bez opieki dorosłego - to m.in. zakłada rządowa ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę, którą w środę, z poprawkami, przyjął Sejm.
W środę wieczorem Sejm uchwalił rządową ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W dokumencie znajdują się również przepisy z zakresu opieki społecznej i pracy.
Rządowa specustawa reguluje m.in. kwestie związane z legalnością pobytu Ukraińców w Polsce. Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, ukraińscy uchodźcy, którzy przybyli do Polski od dnia 24 lutego 2022 r., będą mogli również - po potwierdzeniu tożsamości - otrzymać numer PESEL, a ich pobyt w naszym kraju będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy.
Ukraińcy, których pobyt w Polsce zostanie zalegalizowany, będą mogli m.in. podjąć w Polsce pracę, uzyskać dostęp do opieki zdrowotnej oraz edukacji.
Ustanowiona ma zostać także instytucja opiekuna tymczasowego, reprezentującego małoletniego obywatela Ukrainy, który pozostał bez opieki osób dorosłych. Jak tłumaczyła w czasie prac w Sejmie wiceminister rodziny Barbara Socha, opiekun tymczasowy to osoba, która będzie sprawowała faktyczną opiekę nad dzieckiem i będzie mogła je reprezentować - zapisać do szkoły, pójść do lekarza czy pobrać świadczenia przysługujące dziecku. Opiekun tymczasowy sprawuje też pieczę nad jego majątkiem.
Opiekun tymczasowy powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą małoletniego lub jego majątku. Z kolei nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego sprawuje jednostka pomocy społecznej. Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd opiekuńczy - powinien on być ustanowiony przede wszystkim spośród krewnych, powinowatych "lub innych osób dających rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna".
Dla kilku małoletnich można ustanowić jednego opiekuna tymczasowego, jeśli nie zachodzi sprzeczność między ich interesami. Opiekunem tymczasowym dla rodzeństwa w miarę możliwości należy ustanowić tę samą osobę. W postępowaniu o ustanowienie opiekuna tymczasowego nie pobiera się opłat, a wydatki ponosi Skarb Państwa.
Ukraińcy będą mieli również prawo do świadczeń rodzinnych i wychowawczego.
Ustawa przewiduje także wypłatę świadczenia osobom i podmiotom, które zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną. Jak czytamy w ustawie, każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, może być przyznane świadczenie pieniężne nie dłużej, niż za okres 60 dni. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w uzasadnionych przypadkach. Z ustawy wynika, że Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, maksymalną wysokość świadczenia pieniężnego oraz warunki jego przyznawania i przedłużania jego wypłaty. Wiceszef MSWiA Maciej Wąsik poinformował w czasie poniedziałkowej konferencji prasowej, że ma być to 40 zł dziennie na osobę.
Dla uchodźców z Ukrainy przewidziano też pomoc w postaci jednorazowego świadczenia w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego - jak napisano w ustawie - na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. W tym celu trzeba będzie złożyć wniosek w ośrodku pomocy społecznej.
Obywatelom Ukrainy, którzy wjechali do Polski od 24 lutego, przysługiwać będzie też prawo do świadczenia dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz dofinansowania obniżenia opłaty za pobyt dziecka m.in. w żłobku.
W ustawie zagwarantowano obywatelom Ukrainy dostęp do polskiego rynku pracy i rejestrację w powiatowym urzędzie pracy. Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, w przypadku, gdy jego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny. Aby skorzystać z tego rozwiązania, pracodawca będzie musiał w ciągu 14 dni powiadomić - za pośrednictwem praca.gov.pl - właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Obywatele Ukrainy będą mogli również skorzystać z usług rynku pracy w postaci m.in. pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego oraz szkoleń – na takich samych zasadach, jak obywatele polscy.
Jak zapisano w ustawie, obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Ponadto, zgodnie z ustawą, wojewoda - w szczególnie uzasadnionych przypadkach - może wydać zezwolenie na prowadzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej, w której będą umieszczane wyłącznie dzieci będące obywatelami Ukrainy. Pobyt w pieczy zastępczej dziecka będącego obywatelem Ukrainy jest finansowany z budżetu państwa.
Obywatelowi Ukrainy w Polsce, którego członek rodziny powrócił na terytorium Ukrainy w związku z trwającymi tam działaniami wojennymi, mogą być przyznawane także świadczenia na zasadach i w trybie ustawy o pomocy społecznej.
Także środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych mogą być przeznaczane na działania kierowane do ukraińskich uchodźców w Polsce.
Teraz ustawa trafi do Senatu.(PAP)
Autorzy: Szymon Zdziebłowski, Karolina Kropiwiec