Projektem przewidującym centralizację rozliczeń VAT w samorządach zajmie się komisja finansów publicznych - zdecydował Sejm. Ministerstwo finansów tłumaczy, że zmiana jest potrzebna w związku z wyrokiem TS UE i stanowiskiem NSA.

Chodzi o rządowy projekt ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego. Pierwsze czytanie projektu odbyło się we wtorek w Sejmie.

"Zasadniczym celem projektowanej ustawy jest zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego instrumentów prawnych wspomagających proces centralizacji oraz zmniejszenie uciążliwości związanych z centralizacją rozliczeń VAT w samorządach, w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 19 września 2015 r." - tłumaczył wiceminister finansów Leszek Skiba.

Wyjaśnił, że zdaniem TS UE gminne jednostki budżetowe nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z działalnością gospodarczą prowadzoną przez nie w imieniu i na rachunek gminy oraz nie odpowiadają za szkody spowodowane tą działalnością. "Konsekwencja wyroku to brak odrębności podatkowej samorządowych jednostek budżetowych, co oznacza, że wszelkie czynności przez nie dokonywane na rzecz osób trzecich powinny być rozliczone przez jednostki samorządu terytorialnego (...), a czynności dokonywane pomiędzy jednostkami budżetowymi mają charakter wewnętrzny" - mówił wiceminister.

Wskazał, że wyrok TS UE nie dotyczył co prawda samorządowych zakładów budżetowych, ale Naczelny Sąd Administracyjny podjął w październiku ub. roku uchwałę, w której przyjął wobec zakładów budżetowych analogiczną interpretację. Dlatego należy uznać, że zakłady budżetowe również nie posiadają odrębności podatkowej.

"Mając na uwadze wyrok Trybunału oraz uchwałę NSA niezbędne jest dokonanie jak najszybszej centralizacji rozliczeń w zakresie podatku VAT w samorządach. Centralizacja ta musi objąć utworzone przez samorządy jednostki organizacyjne, którymi są jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, oraz urzędy gminy, starostwa powiatowe, urzędy marszałkowskie" - informował Skiba.

Dodał, że przyjęta w projekcie koncepcja zakłada obowiązkową centralizację rozliczeń od 1 stycznia 2017 r.

Marek Polak z PiS powiedział, że zmiany wynikają z potrzeby dostosowania do wyroku TS UE oraz uchwały NSA, które bezspornie wskazały warunki, jakie muszą spełnić publiczne jednostki organizacyjne, aby być podatnikiem VAT. Według niego projekt zapewni instrumenty prawne wspomagające proces centralizacji rozliczeń i zminimalizuje uciążliwości z tym związane. Polak poinformował, że klub PiS dostrzega potrzebę wprowadzenia w życie takiej regulacji i będzie głosował za jej przyjęciem.

Włodzimierz Nykiel (PO) uważa, że "projekt jest pociągnięciem legislacyjnym po prostu koniecznym". Według niego zasługuje on na dodatnią ocenę, aczkolwiek zawiera szereg wad i niedostatków. Nykiel wskazał m.in. na krótki czas na przygotowanie samorządów do zmian i wątpliwości dotyczące niektórych przepisów szczegółowych.

Według Witolda Zembaczyńskiego (N) propozycja zawiera oczekiwane przez samorządy rozwiązania związane z jednoznacznym przesądzeniem, kto na gruncie podatku VAT jest jego podatnikiem i płatnikiem w samorządzie. "Ponadto wprowadza jednolite zasady korzystania z prawa do odliczenia VAT przez samorządy" - zauważył poseł. Według niego wątpliwości budzą jednak zasady zwrotu VAT jednostkom samorządu terytorialnego realizującym inwestycje finansowane z pieniędzy UE, w których VAT był wydatkiem kwalifikowanym.

Natomiast Genowefa Tokarska (PSL) zwróciła uwagę, że do projektu nie dołączono opinii ze strony bezpośrednio zainteresowanych; ani samorządów ani komisji wspólnej rządu i samorządu terytorialnego. Posłanka oświadczyła, że jej klub opowie się jednak za kontynuowaniem prac nad zmianami w komisji.

Skiba, odpowiadając na pytania posłów dotyczące m.in. terminu wejścia w życie zmian przyznał, że ustawa jest bardzo skomplikowana i dotyczy wielu aspektów, niemniej - jak zapewnił - MF jest w ciągłym kontakcie z jednostkami samorządów. Wiceminister wskazał, że to samorządy zwracały uwagę, iż z ich perspektywy 1 stycznia to optymalna data na wprowadzenie zmian.

Zgodnie z projektem, od 1 stycznia 2017 r. zostanie wprowadzona centralizacja rozliczeń w jednostkach samorządu terytorialnego w zakresie podatku VAT. Jak zapewnia rząd, do końca 2016 r. nie będą zatem kwestionowane rozliczenia dokonywane przez samorządy z zastosowaniem dotychczasowego modelu rozliczeń.

Według Centrum Informacyjnego Rządu projekt przewiduje, że scentralizowanie rozliczeń nastąpi „w przód” od 1 stycznia 2017 r., ale samorządy będą mogły podjąć decyzję o dokonaniu korekt rozliczeń (uwzględniając model scentralizowany – gmina rozlicza VAT jako podatnik).

"Samorządy same zdecydują, jaki okres objąć scentralizowanym modelem rozliczeń, składając korekty deklaracji podatkowych za wszystkie okresy rozliczeniowe, w których jednostki organizacyjne rozliczały odrębnie podatek, licząc od najwcześniejszego okresu rozliczeniowego, za jaki zostały złożone te korekty, do momentu wprowadzenia modelu scentralizowanego" - wyjaśniono.

Zgodnie z projektem nie będzie możliwe sporządzanie korekt wybiórczych, czyli tylko za wybrane przez samorządy okresy rozliczeniowe. Wskazano, że korekta musi obejmować w szczególności wyliczenie wysokości deklarowanego obrotu, m.in. przez uwzględnienie obrotów jednostek budżetowych dotychczas zwolnionych z VAT oraz zastosowanie w odliczeniach podatku naliczonego zasad dotyczących tzw. prewspółczynnika.

Według CIR, wyrok TSUE może skutkować w niektórych przypadkach korzystania przez samorządy z programów finansowanych ze środków przeznaczonych na realizację projektów zmianą kwalifikowalności podatku VAT w części dotyczącej kwoty podatku naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług finansowanej z tych środków. W związku z tym w projekcie przewidziano brak konieczności zwrotu tych środków od beneficjentów w przypadku braku korekty podatku naliczonego.