Na 10 miesięcy przed wyborami parlamentarnymi w Czechach rząd traci poparcie, opozycja się jednoczy, a liderzy protestów próbują wejść do polityki.
Mikuláš Minář, były prezes stowarzyszenia Milion Chwil dla Demokracji (MChD), organizatora największych demonstracji od czasu aksamitnej rewolucji w 1989 r., zakłada własny ruch polityczny. Ruch będzie się nazywał Ludzie Pro, co ma nawiązywać do profesjonalizmu i do głosowania „za”. MChD powstał w 2018 r. w 70. rocznicę przewrotu komunistycznego i pierwotnie żądał, by rząd mniejszościowy ANO oligarchy Andreja Babiša z Czeską Partią Socjaldemokratyczną nie korzystał ze wsparcia Komunistycznej Partii Czech i Moraw. Później pojawiły się żądania pod adresem samego premiera Babiša – wyjaśnienia afer z jego udziałem i rezygnacji. Stowarzyszenie przeprowadziło 22 demonstracje, przy czym rekordowa zgromadziła w czerwcu 2019 r. ponad ćwierć miliona uczestników i była największą demonstracją od 1989 r.
Minář zakłada swój ruch w momencie, gdy toczą się negocjacje opozycji w sprawie zjednoczenia, do czego sam nawoływał w swoich wystąpieniach podczas wieców. Zamiast pięciu skłóconych partii mogą powstać dwa bloki opozycyjne, które – niewiele upraszczając – można nazwać liberalnym i konserwatywnym. W listopadowym referendum partyjnym Czeska Partia Piracka zaaprobowała większością 82 proc. głosów rozpoczęcie rokowań z regionalnym ruchem Burmistrzowie i Niezależni (STAN), który wygrał wrześniowe wybory do Senatu. Negocjacje dotyczą także punktów programowych, a projekt umowy koalicyjnej oba ugrupowania chcą przedstawić 23 grudnia. Z kolei na dzień przed przypadającym 28 października świętem narodowym upamiętniającym powstanie Czechosłowacji w 1918 r. dwa stronnictwa centroprawicowe (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa, czyli KDU-ČSL, oraz TOP 09) i prawicowa Obywatelska Partia Demokratyczna podpisały memorandum w sprawie wspólnej listy w wyborach parlamentarnych jesienią 2021 r. Przed nimi jeszcze ustalenie wspólnego programu.
Tymczasem 27-letni Minář, który bez sukcesów studiował teologię, zgromadził wokół siebie znane osobistości, jak były szef czeskiego oddziału Transparency International David Ondráčka, fizyczka jądrowa Dana Drábová, wiceprezydent Pragi z lokalnego ruchu Pavel Vyhnánek czy była członkini Sądu Konstytucyjnego Eliška Wagnerová. Największą niespodzianką jest wśród nich ekspremier Petr Pithart, członek KDU-ČSL. Znane osoby mają gwarantować jasne fundamenty programowe, jednak szczegóły mają ustalić wyborcy. Cały projekt przypomina kampanię crowdfundingową, motywującą wyborców do zaangażowania się w prace nad programem. Przy 100 tys. zebranych podpisów zostanie przedstawiony program wyborczy, przy 200 tys. – zwołany konwent konstytucyjny, a 300 tys. ma oznaczać oddanie w ręce wyborców decyzji o kształcie list wyborczych. Celem jest 500 tys. podpisów, co ma się przełożyć na 10 proc. głosów w wyborach. Pierwszego dnia zebrano 10 tys. podpisów i wiele negatywnych komentarzy, że to działanie uderzające w z trudem jednoczącą się opozycję.
Ruch Ludzie Pro przypomina jednak, że opozycji przeciwko Babišowi nie udało się pozyskać dotychczasowych wyborców ANO, a to w nich chce celować Minář. Jednym z kluczy do sukcesu Babiša była elastyczność – do parlamentu wprowadzili go głównie prawicowi wyborcy niezadowoleni z korupcji i afer swoich dotychczasowych partii. Już w trakcie rządów Babiš przestawił się na przegranych transformacji, gorzej zarabiających i emerytów, czyli dotychczasowych wyborców socjaldemokracji i komunistów. To może być problem dla Ludzi Pro, bo na demonstracje MChD przychodziła głównie klasa średnia, „praska kawiarnia”. Dopiero niedawno organizatorzy skorygowali kurs i zaczęli zwoływać akcje także poza największymi miastami. Jeśli nie uda im się dotrzeć do szerszego audytorium, grozi im los ostatnich wielkich protestów z 1999 r. Dziesięć lat po rewolucji byli liderzy studenccy, niezadowoleni z ówczesnego duopolu rządzącego, zwołali się pod hasłem „Dziękujemy, odejdźcie”. Jednak demonstracje setek tysięcy ludzi na placu Wacława w Pradze nie miały przełożenia na politykę. Organizatorzy się pokłócili i utworzyli dwie partie, które w wyborach w 2002 r. zdobyły 0,6 i 0,3 proc. głosów.