Zgodnie z planem Wielka Brytania miała opuścić Unię Europejską 30 marca br. Co dzieje się w sprawie brexitu obecnie? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania techniczne dotyczące brexitu.
Dlaczego Brexit?
W czerwcu 2016 roku w Wielkiej Brytanii przeprowadzono referendum. Brytyjczykom zadano pytanie: „Czy Wielka Brytania powinna pozostać członkiem Unii Europejskiej czy opuścić Unię Europejską?". Prawie 52 proc. obywateli opowiedziało się za wyjściem z UE.
29 marca 2017 roku brytyjski rząd powiadomił Radę Europejską o zamiarze wystąpienia z Wspólnoty. Tego samego dnia Wielka Brytania rozpoczęła procedurę wyjścia z UE, przewidzianą w art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej. Na mocy art. 50 negocjacje w sprawie Brexitu mogą potrwać nie więcej niż dwa lata, a to znaczy, że Wielka Brytania powinna była opuścić UE 29 marca 2019 roku o godzinie 23:00 czasu brytyjskiego. Po długich negocjacjach i dwóch szczytach Rady Europejskiej poświęconych brexitowi nową datą rozstania się Wielkiej Brytanii z UE jest 31 października br.
Jak rozstać się z Unią Europejską?
Art. 50 Traktatu Unii Europejskiej opisuje procedurę wyjścia państwa ze Wspólnoty. Przewiduje on, że każde państwo członkowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii. Kraj, który chce opuścić UE powinien zawiadomić o tym Radę Europejską. Później Unia Europejska zaczyna negocjacje z państwem występującym. Zawiera umowę, która określa warunki opuszczenia Unii oraz przyszłą współpracę z Wspólnotą. To właśnie umowa jest obecnie kością niezgody pomiędzy Londynem a Brukselą. Jej zapisy nie satysfakcjonują właściwie nikogo.
Na negocjacje w sprawie wystąpienia przewidziano dwa lata, jednak Rada Europejska wraz z państwem występującym może zadecydować o przedłużeniu tego okresu. Zielone światło dał w przypadku nawet TSUE.
Co orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej?
10 grudnia 2018 roku TSUE orzekł, że Wielka Brytania może jednostronnie wycofać się z decyzji o opuszczeniu Unii Europejskiej, kierując w tej sprawie pismo do Rady Europejskiej. Zgoda państw członkowskich nie jest wymagana. Wycofanie się z decyzji o opuszczeniu jest możliwe w trzech wypadkach:
• do momentu, póki w życie nie wejdzie porozumienie, które reguluje wyjście Wielkiej Brytanii z UE
• do momentu zakończenia dwuletniego okresu przejściowego
• jeżeli okres przejściowy zostanie wydłużony, możliwość wycofania się z decyzji o opuszczaniu będzie przedłużona do końca okresu przejściowego.
Artykuł, na mocy którego Wielka Brytania uruchomiła mechanizm wyjścia z Unii Europejskiej nie przewiduje możliwości wycofania się z tej procedury. Państwo, które już opuściło Unię, może jedynie ubiegać się o ponowne przyjęcie do Wspólnoty.
Okres przejściowy – co to i na jak długo?
Okres przejściowy to czas, w którym Wielka Brytania powinna wdrożyć nowe przepisy do swego ustawodawstwa. Okres przejściowy może zostać jednokrotnie przedłużony na okres od jednego roku do dwóch lat.
W tym okresie UE będzie traktować Wielką Brytanię jako państwo członkowskie. Będzie obowiązywać swobodny przepływ osób, jednak rząd brytyjski nie będzie miał swoich przedstawicieli w instytucjach unijnych oraz nie będzie brał udziału w procesach decyzyjnych UE. Wielka Brytania będzie mogła zawierać nowe umowy handlowe, ale będą oni mogli wejść w życie po zakończeniu okresu przejściowego.
Backstop - węzeł gordyjski Brexitu
Backstop to zabezpieczenie, które ma pozwolić na uniknięcie powstania twardej granicy między Irlandią a Irlandią Północną.
Początkowo backstop miał dotyczyć tylko Irlandii Północnej. Komisja Europejska wystąpiła z propozycją o utrzymaniu Irlandii Północnej w unii celnej i wspólnym rynku. Oznaczałoby to, że Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej zostałoby podzielone regularną granicą. Unia celna powstałaby między Irlandią Północna a Walią, Anglią i Szkocją.
Backstop zaproponowany przez Unię Europejską nie zadowolił Londyn. Takie rozwiązanie mogłoby być powodem do kolejnego referendum na Wyspach w sprawie oderwania Irlandii Północnej od Wielkiej Brytanii i włączenia jej do Irlandii. Innymi słowy byłby to rozpadu Zjednoczonego Królestwa.
Jedno z niewielu możliwych rozwiązań tej sytuacji - tymczasowe pozostanie Wielkiej Brytanii wraz z Irlandią Północną w unii celnej z Unią Europejską. Takie „tymczasowe pozostanie” jest możliwe tylko w okresie przejściowym. Gdy jednak nie uda się znaleźć alternatywnego rozwiązania, między Irlandią a Irlandią Północną ponownie powstanie twarda granica. Podobny finał Brexitu może spowodować powrót do konfliktu między dwoma Irlandiami sprzed 30 lat.