Prawdopodobieństwo odnalezienia obcego dawcy, którego kombinacja tkankowa będzie zgodna z kombinacją chorego na nowotwór, waha się między 1:100 a 1:1 000 000. Zważywszy na ten fakt, ponad milion zarejestrowanych w polskich ośrodkach potencjalnych dawców, to nadal zbyt mało. Tym bardziej, że jedynie ok. 30 % przeszczepów szpiku kostnego, to przeszczepy rodzinne. Procedura zapisu do bazy dawców nie jest skomplikowana ani długa, a może uratować komuś życie, dlatego warto poznać jej przebieg.
Od czego zacząć?
Pierwszym krokiem jest odnalezienie najbliższego ośrodka dawców (adresy znajdziesz TUTAJ ) i skontaktowanie się z placówką w celu ustalenia dogodnej daty badania kwalifikacyjnego. Należy pamiętać, że można zgłosić się do tylko jednego ośrodka – poszukiwanie niespokrewnionego dawcy obejmuje ogół istniejących rejestrów. Kilkakrotne pojawienie się w nich tej samej osoby prowadzi do zakłamania wyników procedury.
Jakie kryteria musi spełnić dawca?
Do rejestru mogą zgłaszać się osoby w wieku 18- 55 lat w dobrym stanie zdrowia. O dyskwalifikacji potencjalnego dawcy decydują takie czynniki jak:
- choroby układu sercowo- naczyniowego, np. zawał serca, zatorowość płucna, migotanie przedsionków, przebyta zakrzepica, tętniak aorty;
- choroba nowotworowa - przebyta lub czynna (choroby u członków rodziny nie stanowią wykluczenia);
- choroby zakaźne, np. HIV, HTLV, wirus zapalenia wątroby (WZW) typu B i C;
- transplantacje włącznie z zastosowaniem materiałów biologicznych, w tym allogenicznych, ksenogenicznych, np. biorcy przeszczepów rogówki, twardówki, opony twardej, zastawki sercowej, nerki lub innych narządów;
- choroby autoimmunologiczne np. wrzodziejące zapalenia jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, miastenia, stwardnienie rozsiane, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, łuszczycowe zapalenie stawów, choroba Gravesa-Basedova, niedokrwistość autoimmunohemolityczna, choroby tkanki łącznej;
- choroby układu nerwowego, np. zaburzenia ruchowe (choroba Parkinsona, choroba Huntingtona), choroby złącza nerwowo-mięśniowego, choroba Creutzfeldta- Jakoba, zaburzenia napadowe (np. epilepsja);
- choroby krwi i szpiku: talasemia, sferocytoza, anemia aplastyczna, hemofilia oraz zaburzenia krzepliwości krwi (np. trombofilia);
- zaburzenia psychiczne: schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia osobowości i zaburzenia zachowania osób dorosłych;
- choroby endokrynologiczne: nadczynność tarczycy, cukrzyca, choroba Cushinga;
- inne schorzenia, takie jak: wielotorbielowatość nerek, jaskra, osteoporoza, liczne rozległe zabiegi operacyjne zwłaszcza w znieczuleniu ogólnym (więcej niż 3) z wyjątkiem cesarskich cięć, urazy wielonarządowe;
- przyjmowanie leków: wpływających na układ krwiotwórczy, cytostatyk, środków immunosupresyjne;
- uzależnienie od alkoholu, narkotyków lub papierosów.
Jak przebiega wizyta w ośrodku?
Przed stawieniem się na wizytę musisz zjeść lekkie śniadanie oraz wypić co najmniej szklankę płynu (herbata, kawa, woda lub sok). Po przyjściu do ośrodka, zostaniesz poproszony o wypełnienie Ankiety zdrowotnej dawców komórek krwiotwórczych oraz Karty Ewidencyjnej Centralnego Rejestru Potencjalnych Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej. Następnie lekarz RCKiK przeprowadzi badanie kwalifikujące, upewniając się, czy Twój aktualny stan zdrowia pozwala na uznanie Cię za potencjalnego dawcę szpiku. Jeśli przejdziesz je pomyślnie, zostaniesz zaproszony do laboratorium, gdzie zostaną Ci pobrane dwie próbki (12 ml) krwi żylnej do badań antygenów HLA. Wyniki badań, wraz z danymi dawców, umieszczane są w polskim Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, a następnie zgłaszane do światowego rejestru Bone Marrow Donors Worldwide (BMDW).
Jak wygląda pobranie szpiku kostnego?
Fakt, że zostaniesz wpisany do rejestru potencjalnych dawców, nie oznacza, iż rzeczywiście nim zostaniesz. Do pobrania szpiku kostnego dojdzie dopiero, gdy okażesz się genetycznym bliźniakiem osoby wymagającej przeszczepu. Wówczas zachodzi uruchomienie procedury ostatecznej kwalifikacji dawcy i pobrania materiału do transplantacji. Może ono przebiegać na dwa sposoby – wybór odpowiedniego jest uzależniony od stanu zdrowia i preferencji biorcy- do których zaliczają się:
- pobranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej, zwane aferezą. Osobie poddającej się zabiegowi są wszczepiane dwie igły - do żył w lewym i prawym dole łokciowym. Krew pobierana z jednej żyły przepływa przez separator, gdzie oddzielane są komórki krwiotwórcze, a pozbawiona ich substancja wraca do dawcy przez igłę umieszczoną w drugiej żyle. Zabieg trwa od 2 do 4 godzin. Przed wykonaniem aferezy, dawca przez 4-5 dni przyjmuje lek zwiększający liczbę komórek krwiotwórczych krążących we krwi obwodowej;
- pobranie szpiku z nakłucia talerza kości biodrowej - ma miejsce w sali operacyjnej, co pozwala zapewnić bezpieczeństwo i niezbędną sterylność zabiegu. Dawca jest wprowadzany do znieczulenia ogólnego przez anestezjologa. Następnie po dokładnym odkażeniu okolicy miejsca pobrania, specjalną igłą, pobiera się z talerza kości biodrowej potrzebną ilość szpiku. Zabieg ten trwa około godziny. Po wybudzeniu dawca musi pozostać w szpitalu do następnego dnia.
Czy pobieranie szpiku jest bezpieczne dla dawcy?
Najczęściej stosowaną metodą pobierania szpiku jest afereza. Jej najgroźniejszy potencjalny skutek uboczny stanowi pęknięcie żyły, a w rezultacie powstanie siniaka. Do większej ilości nieprzyjemnych następstw może prowadzić nakłucie talerza kości biodrowej, nie są to jednak powikłania groźne, gdyż zaliczają się do nich: ból gardła, chrypka, nudności, senność utrzymująca się kilka godzin po zabiegu. Możliwy jest także niewielki ból w miejscu pobrania, trwający maksymalnie kilka dni po zabiegu.