Jak księgować faktoring niewłaściwy

Klient naszego biura zawarł umowę faktoringu niewłaściwego. Jakich zapisów w księgach rachunkowych powinniśmy dokonać?

Faktoring jest w polskim prawie umową nienazwaną, korzystającą z ogólnych regulacji prawnych, przede wszystkim kodeksu cywilnego. Prawnie stanowi umowę między dostawcą towarów lub usług a faktorem. Na podstawie umowy faktor nabywa (lub zobowiązuje się nabyć) wierzytelności faktoranta drogą cesji. W umowie nie uczestniczy dłużnik.

Biuro rachunkowe prowadzące księgi klienta powinno być na bieżąco informowane o umowach faktoringu, ich charakterze, aby móc właściwie zakwalifikować i ująć operacje między klientami, dłużnikiem i firmą faktoringową (którą najczęściej jest w praktyce bank klienta).

Na czym polega

Faktoring niewłaściwy (nieprawidłowy/niepełny/z regresem) polega na tym, że faktor wykupuje wierzytelności bez przejęcia ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika. Jeżeli dłużnik nie spłaca należności (zwyczajowo w ciągu 30 dni od terminu płatności faktury), to faktor zwraca fakturę. Faktorant zaś musi zwrócić otrzymaną kwotę (czyli de facto zwrócić swój dług wobec faktora). Przy czym faktorant samodzielnie dochodzi swoich praw wobec dłużnika.

Prawo bilansowe bez szczegółowych zasad

Należy wskazać, że ustawa o rachunkowości nie zawiera przepisów dotyczących wprost faktoringu – zastosowanie mają przepisy ogólne, w szczególności odnoszące się do instrumentów finansowych. Ponadto szczegółowe regulacje znajdują się w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (dalej: rozporządzenie o instrumentach finansowych). W świetle art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy o rachunkowości umowę faktoringu zalicza się do instrumentów finansowych, jest to bowiem kontrakt, który u jednej strony powoduje powstanie aktywów finansowych, a u drugiej – zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego, pod warunkiem że z kontraktu wynikają określone skutki gospodarcze. Zakupione wierzytelności faktor kwalifikuje do aktywów finansowych utrzymywanych do terminu wymagalności. Większość klientów biur rachunkowych to jednak podmioty małe, które nie stosują wymogów rozporządzenia o instrumentach finansowych i dla nich najważniejsze jest to, że skutkiem zamiany wierzyciela w wyniku umowy faktoringu jest powstanie należności i zobowiązania finansowego, innego niż zobowiązanie z tytułu dostaw i usług. Wycenia się wówczas aktywa finansowe (należność od faktora) lub zobowiązania finansowe (kwoty otrzymane zaliczkowo od faktora) w kwocie wymagającej zapłaty z zachowaniem ostrożności.

Na kontach

Jak wskazano, jeśli jednostka zawarła z faktorem umowę faktoringu niewłaściwego (niepełnego), to ryzyko niewypłacalności dłużnika nie przechodzi na faktora. Wówczas spoczywa ono na faktorancie. Przy faktoringu niewłaściwym przychód ze sprzedaży aktywów finansowych (wierzytelności) księguje się dopiero po zapłacie wierzytelności przez dłużnika, gdy istnieje pewność, że nie zostaną one zwrócone. W tym przypadku nie wyksięgowuje się wierzytelności z ksiąg rachunkowych. Umowę faktoringu niewłaściwego (niepełnego) w księgach rachunkowych ujmuje się analogicznie do umowy kredytu lub pożyczki. Kwotę otrzymaną od faktora w ramach tzw. pożyczki faktoringowej, która może być pomniejszona o opłatę za świadczoną usługę, można ująć w ewidencji księgowej zapisem:

• Wn „Rachunek bieżący”,
• Ma „Pozostałe rozrachunki – Faktor”.

Na podstawie informacji otrzymanych od faktora o uregulowaniu należności przez dłużnika faktorant dokonuje wyksięgowania należności z jego konta zapisem:

• Wn „Pozostałe rozrachunki – Faktor”,
• Ma „Rozrachunki z odbiorcami ‒ konto kontrahenta”.

Może się zdarzyć, że wierzytelność nie zostanie uregulowana przez dłużnika w określonym terminie. Wówczas faktorant ma obowiązek zwrócić kwotę pożyczki faktoringowej. W księgach rachunkowych zwrot pożyczki można ująć zapisem:

• Wn „Pozostałe rozrachunki – Faktor”,
• Ma „Rachunek bieżący”.

W tego typu umowach faktor zwykle potrąca sobie należność z napływających płatności za inne faktury po upływie określonego w umowie okresu (np. 30 dni po terminie wymagalności), a wierzytelność zwraca faktorantowi. Oznacza to, że faktorant ponownie staje się jej właścicielem i może jej dochodzić według swojego uznania. Jednocześnie zapłata za kolejne faktury będzie niższa o zwrot części zapłaty. Faktor może też potrącić sobie odsetki od pożyczki zabezpieczonej niezapłaconymi fakturami.

Należy przypomnieć, że zgodnie z ustawą o rachunkowości wszystkie aktywa i pasywa podlegają inwentaryzacji na dzień bilansowy. W przypadku faktoringu niewłaściwego faktorant powinien uzgodnić z faktorem stan wzajemnych rozrachunków w drodze potwierdzenia sald, co wymaga odpowiedniego potraktowania rozrachunków zgodnie z charakterem umów faktoringowych. Potwierdzenia wymagają również salda z odbiorcami (dłużnikami). ©℗