Na początku należy zauważyć, że spółka w 2022 r. prawidłowo ujęła odpis aktualizujący dotyczący należności. Jak wskazuje bowiem art. 35b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego. Robi się to w odniesieniu do:

  • należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości oraz tych, w stosunku do których zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu – do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu-komisarzowi w postępowaniu upadłościowym, lub umieszczonej w spisie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
  • należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza lub jedynie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego – w pełnej wysokości należności;
  • należności kwestionowanych przez dłużników oraz tych, z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności;
  • należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego – w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania;
  • należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.

Ustawa wskazuje, że odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych – zależnie od rodzaju należności, której dotyczy odpis aktualizacji. W opisanym przypadku kwota główna powinna być objęta odpisem zaliczonym w pozostałe koszty operacyjne, a naliczone wcześniej odsetki w koszty finansowe. Obecnie należy dokonać zarówno księgowań związanych z rozwiązaniem odpisu aktualizującego, jak i potem dotyczących zamiany długu na akcje.

Globalny dług znów rośnie
Globalny dług znów rośnie

Zobacz również

Jeśli chodzi o odpis na nieściągalną należność, to trzeba go rozwiązać w chwili ustania przyczyn dokonania tego odpisu – najpóźniej w chwili sporządzania sprawozdania finansowego. Należy wykazywać wartość należności w kwocie możliwej do uzyskania (art. 7 i art. 35b u.r.). Jeśli w 2023 r. rozliczana firma otrzymała informację, że należności te będą zamienione na akcje, to należało rozwiązać odpis w pozostałe przychody operacyjne, a w części dotyczącej odsetek w przychody finansowe. Zgodnie więc z art. 35c u.r. księguje się:

  • Wn „Odpisy aktualizujące należności”,
  • Ma „Pozostałe przychody operacyjne” – w odniesieniu do kwoty głównej,
  • Ma „Przychody finansowe” – w odniesieniu do odsetek.

Następnie należy zaksięgować zamianę wierzytelności na akcje w dacie uprawomocnienia się postępowania sądu o zatwierdzeniu układu. Należy wtedy dokonać następującego zapisu:

  • Wn „Krótkoterminowe/ długoterminowe aktywa finansowe”,
  • Ma „Rozrachunki z odbiorcami”.

Ujęcie ww. akcji jako aktywa krótkoterminowego lub długoterminowego zależy od tego, w jaki sposób spółka ma zamiar czerpać z nich korzyści. Jeśli kierownictwo jednostki ma zamiar sprzedać papiery wartościowe w ciągu najbliższych 12 miesięcy, to akcje powinny być ujęte jako krótkoterminowe aktywa finansowe. Jeśli zamiar posiadania akcji wiąże się z otrzymywaniem dywidend albo sprzedażą w długim okresie albo kierownictwo nie sprecyzowało, w jaki sposób chce czerpać korzyści z tych akcji, to należy je ująć jako długoterminowe aktywa finansowe.

przykład 1

Akcje

Nastąpiła zamiana długu w wysokości 25 936 zł po wartości nominalnej 1,00 zł za każdą akcję. Dokonano zapisu przy założeniu, że akcje będą inwestycją krótkoterminową:

• Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe” 25 936 zł

• Ma „Inne rozrachunki z dostawcami” 25 936 zł.

Uwaga, dalsze księgowania będą uzależnione od podjętych kroków przez jednostkę. ©℗

przykład 2

Sprzedaż

Firma z przykładu powyżej sprzedała wszystkie akcje za 10 zł za sztukę. Ksiegowania będą przebiegały następująco:

1. Wyksięgowanie sprzedanych akcji adekwatnie do ich wartości według ceny nabycia:

• Wn „Koszty finansowe” 25 936 zł,

• Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe” 25 936 zł.

2. Ujęcie przychodu ze sprzedaży (założenie sprzedano i otrzymano zapłatę na rachunek bankowy):

• Wn „Rachunek bankowy” 259 360 zł,

• Ma „Przychody finansowe” 259 360 zł.

Nadwyżka przychodów nad wartością sprzedanych akcji 233 424 zł (259 360 zł – 25 936 zł) będzie stanowiła wykazywany w sprawozdaniu finansowym, w rachunku zysków i strat – „Przychód finansowy – zysk ze zbycia akcji”. ©℗

Jeśli spółka nie sprzeda akcji zakwalifikowanych jako inwestycje krótkoterminowe w 2023 r., ale ma zamiar w ten sposób z nimi postąpić prawdopodobnie w ciągu najbliższych 12 miesięcy, to nie trzeba dokonywać przekwalifikowania. Nadal są to inwestycje krótkoterminowe, przy czym w takiej sytuacji należy dokonać wyceny w zależności od modelu przyjętego w polityce rachunkowości firmy. Jeśli stosowany jest model wartości godziwej albo ceny rynkowej, to powinno się (zgodnie z art. 35 ust. 3 u.r.) ująć zmiany na wynik finansowy – w przychody lub koszty finansowe – w zależności od kształtowania się wartości akcji. Jeśli stosowany jest model wyceny według niższej wartości z ceny nabycia lub wartości rynkowej, to w przypadku obniżenia się wartości akcji takie zdarzenie powinno się ująć w kosztach finansowych.

Jeśli jednak sprzedaż miałyby miejsce w 2023 r., to księgowania będą następujące:

1. Wyksięgowanie sprzedanych akcji adekwatnie do ich wartości według ceny nabycia:

  • Wn „Koszty finansowe”,
  • Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

2. Ujęcie przychodu ze sprzedaży (założenie sprzedano i otrzymano zapłatę na rachunek bankowy):

  • Wn „Rachunek bankowy”,
  • Ma „Przychody finansowe”.©℗

Podstawa prawna

Podstawa prawna:

ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 poz. 120)