Czy par. 217 będzie prawidłowy dla środków otrzymanych na remonty dróg? Gdzie wykazać wpływy z zajęcia pasa drogowego? Jaka jest odpowiedzialność z tytułu nadzoru nad Rb-N jednostki podległej? Co wykazuje się w sprawozdaniu Rb-ST?
Gmina uzyskała środki z Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa na remonty dróg. W jakiej klasyfikacji budżetowej ująć je po stronie dochodów gminy? Czy zastosować par. 217?
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) wykonuje zadania na podstawie ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa. Zadania Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa łączą zadania Agencji Nieruchomości Rolnej i Agencji Rynku Rolnego. Co kluczowe m.in. w kontekście doboru klasyfikacji budżetowej na uwagę zasługuje art. 2 ust. 1 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że KOWR jest państwową osobą prawną będącą agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Zatem jego status prawny jest jednoznaczny, nie jest bowiem funduszem celowym, a agencją wykonawczą. Założenie to jest kluczowe w aspekcie wspomnianej klasyfikacji budżetowej. Podany w zapytaniu par. 217 został oznaczony jako „Środki otrzymane z państwowych funduszy celowych na realizację zadań bieżących jednostek sektora finansów publicznych”. Uwzględniając powyższy status prawny KOWR, zastosowanie tegoż paragrafu byłoby wadliwe, bowiem dotyczy środków z funduszy celowych. Adekwatnym paragrafem dochodowym będzie w podanym przypadku par. 246 oznaczony jako „Środki otrzymane od pozostałych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych na realizację zadań bieżących jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych”. Natomiast w zakresie klasyfikacji rozdziału i działu dochodów należy zastosować dział 600 oznaczony jako „Transport i łączność” oraz rozdział 60016 oznaczony jako „Drogi publiczne gminne”.
Końcowo warto dodać, że zastosowanie klasyfikacji budżetowej będzie weryfikowane przez regionalną izbę obrachunkową w trakcie postępowania nadzorczego – przy analizie aktu prawnego zmieniającego uchwałę budżetową. Wówczas izba może wykazać ewentualne nieprawidłowości w podanym zakresie przedmiotowym.
Podstawa prawna:
ustawa z 10 lutego 2017 roku o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz.U. poz. 623)
ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
W jakiej klasyfikacji dochodowej należy ujmować wpływy, jakie gmina uzyskuje z zajęcia pasa drogowego? Czy prawidłowy będzie dział 600, rozdział 60016 i par. 069?
Skoro zapytanie dotyczy opłat związanych z korzystaniem przez podmioty trzecie z pasa drogowego, warto przypomnieć materialno-prawne podstawy poboru tych opłat. Wynikają one z art. 40 ustawy o drogach publicznych. W przepisie tym m.in. postanowiono, że zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg, wymaga zezwolenia zarządcy drogi wydanego w drodze decyzji administracyjnej (zezwolenie nie jest wymagane w przypadku zawarcia umowy, o której mowa w art. 22 ust. 2, 2a lub 2c). Zezwolenie dotyczy:
1) prowadzenia robót w pasie drogowym;
2) umieszczania w pasie drogowym urządzeń infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego;
3) umieszczania w pasie drogowym obiektów budowlanych niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego oraz reklam;
4) zajęcia pasa drogowego na prawach wyłączności w celach innych niż wymienione w pkt 1–3. Jak podano zaś w ust. 3 ww. art. 40, za zajęcie pasa drogowego pobiera się opłatę, zaś środki pochodzące z tego tytułu stanowią jedno ze źródeł dochodów gminy, co należy wywieść z przepisów ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Dochody te wchodzą rzecz jasna do budżetu gminy i powinny zostać ujęte z uwzględnieniem adekwatnej klasyfikacji budżetowej. I tak podana w zapytaniu klasyfikacja budżetowa (dział 600, rozdział 60016, par. 069) nie wydaje się odpowiednim wyborem. Podane podziałki klasyfikacji budżetowej mają oznaczenie dział – „Transport i łączność”, rozdział – „Drogi publiczne gminne” oraz par. 069 „Wpływy z różnych opłat”. Z uwagi na specyfikę ww. dochodów należy zastosować zgoła odmienną klasyfikację budżetową. Właściwym działem będzie 756 oznaczony jako „Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem”. W zakresie rozdziału należy zastosować 75618 oznaczony jako „Wpływy z innych opłat stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego na podstawie ustaw”. Natomiast adekwatnym paragrafem dochodowym będzie par. 049 oznaczony jako „Wpływy z innych lokalnych opłat pobieranych przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie odrębnych ustaw”. W szczególności podany paragraf trafnie odzwierciedla status prawny ww. opłat, które są pobierane przez gminy właśnie na podstawie odrębnej ustawy, którą jest wspomniana ustawa o drogach publicznych.
Podstawa prawna:
art. 40 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1376; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
RIO zarzuciło wójtowi nieprawidłowości związane ze sprawozdaniem Rb-N ośrodka pomocy społecznej, w którym ośrodek ten nie wykazał danych o należnościach z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, m.in. świadczeń rodzinnych według ewidencji księgowej. Dochody te były przekazywane do budżetu gminy poza planem finansowym, a na przelewach była klasyfikacja i rodzaj dochodu. Czy wójtowi słusznie postawiono zarzuty?
Jednostki budżetowe muszą wypełniać obowiązki sprawozdawcze, w tym w zakresie sprawozdań Rb-N. Dla przypomnienia, Rb-N to kwartalne sprawozdanie o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych. Z punktu widzenia wykazywania danych w podanym sprawozdaniu warto zwrócić uwagę zarówno na ogólne przepisy rozporządzenia ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych, jak i przepisy załącznika nr 8 „Instrukcja sporządzania sprawozdań”. I tak wśród ogólnych przepisów na uwagę zasługują m.in. regulacje prawne zawarte w par. 10 ust. 2–4 ww. aktu wykonawczego. Z podanych przepisów wynika, że sprawozdania sporządza się według stanu na koniec okresu sprawozdawczego. I tak sprawozdania Rb-Z, Rb-N oraz Rb-ZN sporządza się według stanu na koniec pierwszego, drugiego, trzeciego lub czwartego kwartału roku budżetowego, zaś Rb-UZ według stanu na koniec roku budżetowego. Sprawozdania należy przygotować w sposób czytelny i trwały, a także rzetelnie i prawidłowo pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym. Jeśli zaś chodzi o przepisy ww. instrukcji, warto zwrócić uwagę na jej par. 12, gdzie m.in. postanowiono, że w części A sprawozdania Rb-N należy wykazać wartość nominalną należności oraz wybranych aktywów finansowych, zwanych „należnościami”, jednostki na koniec danego okresu sprawozdawczego według poszczególnych tytułów (układ przedmiotowy) oraz wobec grup dłużników (układ podmiotowy).
W sytuacji gdy jednostka organizacyjna nie dopełnia ww. wymogów, czyli np. nie wykazuje pewnych danych, narusza przepisy sprawozdawcze, co jest rzeczą oczywistą. Warto jednak dodać, że pewne naruszenia mogą być także przypisane jednostkom, które otrzymują ww. sprawozdania. Wynika to przepisu par. 10 ust. 6 ww. rozporządzenia, gdzie postanowiono, że: „Jednostki będące odbiorcami sprawozdań sprawdzają prawidłowość otrzymywanych sprawozdań pod względem formalno-rachunkowym. Jednostki te mogą również kontrolować merytoryczną prawidłowość złożonych sprawozdań i żądać w tym zakresie odpowiednich dokumentów”.
W powyższym kontekście warto odnotować nieprawidłowości, jakie wykazano w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Katowicach z 4 sierpnia 2021 r. (znak WK-610/8/4/21), w którym odpowiedzialnymi za naruszenia nadzorcze w zakresie ww. zaniechań w sprawozdawczości uznano wójta gminy i skarbnika gminy. Finalnie regionalna izba obrachunkowa wskazała, że należy wzmocnić nadzór nad pracownikami urzędu gminy w zakresie kontroli m.in. kwartalnych sprawozdań Rb-N jednostek organizacyjnych. Jako podstawy prawne tych zaleceń organ kontroli wskazał zaś ww. par. 10 ust. 6 ww. rozporządzenia w zw. z art. 68 i art. 69 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy o finansach publicznych, które to przepisy dotyczą tzw. kontroli zarządczej. Tak więc za nieprawidłowości sprawozdawcze w zakresie Rb-N odpowiada nie tylko podmiot odpowiedzialny za ich sporządzenie, w tym przypadku jednostka budżetowa, lecz również – z tytułu nadzoru – jednostka odbierająca wspomniane sprawozdania. Tak więc jednostka nadzorująca, która nie podejmuje wobec jednostki podległej odpowiednich działań naprawczo- weryfikacyjnych, naraża się na zarzuty ze strony organu kontroli, czyli RIO.
Podstawa prawna:
art. 11 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
rozporządzenie ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2396; ost.zm. 2021 r. poz. 2431)
RIO wykazało nieprawidłowość w sprawozdaniu Rb-ST. Chodzi o niezgodność danych z pozycji środki niewygasające z bankowym potwierdzeniem salda i kontem 135. Wykazaliśmy w sprawozdaniu kwotę, ale bez naliczonych odsetek 250 zł. Czy faktycznie jest to błąd?
Wskazane w pytaniu konto 135 to „Rachunek środków na niewygasające wydatki”. Z jego opisu wynika, że służy ono do ewidencji operacji pieniężnych na rachunku bankowym środków na niewygasające wydatki. Zapisy na koncie 135 są dokonywane wyłącznie na podstawie dokumentów bankowych, w związku z czym musi zachodzić zgodność zapisów między jednostką a bankiem. Na stronie Wn konta 135 ujmuje się wpływy środków pieniężnych na rachunek środków na niewygasające wydatki w korespondencji z kontem 133. Na stronie Ma konta 135 ujmuje się wypłaty z rachunku środków na niewygasające wydatki na pokrycie wydatków niewygasających w korespondencji z kontem 225. Konto 135 może wykazywać saldo Wn oznaczające stan środków pieniężnych na rachunku środków na niewygasające wydatki.
Przy czym z punktu widzenia podanego zapytania kluczowe znaczenie mają przepisy rozporządzenia ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Wspomniane Rb-ST to sprawozdanie o stanie środków na rachunkach bankowych jednostki samorządu terytorialnego. Jak podano w par. 19 ww. aktu wykonawczego, jego przepisy mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzanych za okresy sprawozdawcze rozpoczynające się od 1 stycznia 2022 r. (z zastrzeżeniem par. 20, par. 21, par. 22 i par. 24). To oznacza, że do sporządzenia sprawozdania z okresu sprawozdawczego za 2021 r. należy stosować wcześniejsze rozporządzenie, czyli rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 9 stycznia 2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (dalej: rozporządzenia z 9 stycznia 2018 r.). Jak zaś podano w zapytaniu, wystąpiły rozbieżności pomiędzy danymi ujmowanymi w ww. sprawozdaniu a danymi wynikającymi z rachunku bankowego i ww. konta 135. Różnica miała wynikać z braku ujęcia kwoty odsetek w sprawozdaniu Rb-ST w pozycji stan środków na rachunku wydatków niewygasających. Taki stan rzeczy stanowi naruszenie przepisu par. 22 ust. 2 ww. rozporządzenia z 9 stycznia 2018 r., gdzie postanowiono, że: w części „Informacja o stanie środków na rachunkach bankowych jednostki samorządu terytorialnego” wykazuje się stan środków pieniężnych na rachunku środków na niewygasające wydatki na podstawie dowodów bankowych.
Podobne naruszenia zostały stwierdzone przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Katowicach w wystąpieniu pokontrolnym z 8 kwietnia 2022 r. (znak WK-610/35/4/21/22), które zostało skierowane do jednego z samorządów województwa śląskiego. W ramach wniosku pokontrolnego nakazano wzmocnić nadzór nad pracownikami w zakresie prawidłowego sporządzania sprawozdania Rb-ST o stanie środków na rachunkach bankowych jednostki samorządu terytorialnego, mając na uwadze nie tylko ww. regulacje prawne wynikające z rozporządzenia, lecz także zasady dotyczące tzw. kontroli zarządczej zawarte w art. 68 i art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Dlatego brak wykazania podanych odsetek w sprawozdaniu Rb-ST jest błędem, który należy skorygować. W pozycji sprawozdania „Stan środków na rachunku wydatków niewygasających” należy bowiem ujmować kwoty środków wynikające z dowodów bankowych i odpowiednich kont księgowych, w tym odsetki.
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 342)
rozporządzenie ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 144)
rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 9 stycznia 2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1564; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 964)
art. 68 i art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
Zapraszamy do zadawania pytań
