Kryzys na rynkach finansowych powoduje pogorszenie sytuacji na rynku pracy w krajach UE. W Hiszpanii bezrobocie przekroczyło już 11 proc. Może to dotknąć także Polaków. Powinni zdawać sobie sprawę, że w razie utraty pracy mają prawo do takich samych świadczeń jak obywatele krajów, w których pracują.
Osoby pracujące w krajach UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii nabywają z tego tytułu prawo do różnego rodzaju świadczeń, które są wypłacane obywatelom tych krajów. Reguluje to tzw. Koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego. Jeśli więc ktoś pracuje obecnie na przykład w Wielkiej Brytanii i po kilku latach wróci do Polski, będzie miał w przyszłości prawo - po osiągnięciu wieku emerytalnego obowiązującego na Wyspach - do brytyjskiej emerytury. Jeśli natomiast straci pracę, może ubiegać się o tamtejszy zasiłek dla bezrobotnych. Zasada ta działa także w drugą stronę. Jeśli ktoś ma prawo do zasiłku w Polsce, może go otrzymywać i szukać pracy za granicą.
Polski zasiłek za granicą
Zasiłek dla bezrobotnych, który Polak pobiera w kraju, w razie jego wyjazdu może być przetransferowany do innego państwa UE przez trzy miesiące. Warunkiem dokonania takiego przelewu jest to, że:
• osoba uzyskała status bezrobotnego co najmniej na cztery tygodnie przed wyjazdem,
• poinformowała właściwy urząd pracy w Polsce o planowanym wyjeździe do jednego z państw UE,
• wskazała miejsca, w którym będzie poszukiwać pracy,
• po przyjeździe do kraju w UE od razu zgłosiła się do miejscowego urzędu pracy i pozostawała do jego dyspozycji przez cały czas pobytu w tym państwie.
Po dopełnieniu tych formalności bezrobotny Polak otrzyma w walucie państwa, w którym przebywa, zasiłek dla bezrobotnych w wysokości przyznanej mu w Polsce, przeliczonej na zagraniczną walutę.
Najczęściej zasiłek taki będzie wypłacany w znacznie niższej kwocie niż zasiłek dla osób, które nabyły go pracując w danym państwie. Zasiłki dla bezrobotnych w państwach UE sięgają nawet kilku tysięcy złotych miesięcznie.
Opłaca się w UE
Jeśli więc ktoś pracował za granicą i został zwolniony z pracy, może ubiegać się prawo do zasiłku dla bezrobotnych na podstawie przepisów wewnętrznych innego państwa w UE. Polak będzie miał do niego prawo, wtedy gdy spełni obowiązujące tam wymogi. Są to warunki regulowane indywidualnie przez każdy kraj członkowski, ale najczęściej dotyczą okresów zatrudnienia i ubezpieczenia.
Zasiłek będzie więc przyznany, jeśli Polak, który pracował za granicą, tam stracił pracę i spełni określone wymogi.
Zasiłek będzie mu w takiej sytuacji przyznany zgodnie z przepisami kraju, w którym był ostatnio zatrudniony i utracił pracę, ale przy obliczaniu jego wysokości zostaną uwzględnione wszystkie okresy zatrudnienia lub ubezpieczenia w innych państwach Unii.
Zgodnie z zasadą koordynacji świadczeń, wypłacanych z systemów zabezpieczenia społecznego, do brakującego czasu niezbędnego do uzyskania zasiłku w Polsce może zostać też doliczony przepracowany okres w Polsce, ale tylko na podstawie umowy o pracę, a nie np. umowy zlecenia lub okres prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
ZASADY NABYWANIA PRAWA DO ŚWIADCZEŃ W UE
Po co UE reguluje kwestię świadczeń
Prawo unijne nie wymaga harmonizacji i ujednolicania krajowych przepisów, regulujących zabezpieczenie społeczne. Państwa UE mają jednak obowiązek stosować prawo, które zapewnia, że osoby pracujące w różnych krajach nie znajdą się w gorszej sytuacji ubezpieczeniowej niż te, które całe życie przepracowały i były ubezpieczone w jednym kraju. W tym celu powstała tzw. Koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego.
Jakie przepisy
Systemy zabezpieczenia społecznego krajów UE regulują głównie dwa rozporządzenia:
• Rozporządzenie (EWG) Rady nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników, osób pracujących na własny rachunek oraz członków ich rodzin, przemieszczających się w granicach Wspólnoty.
• Rozporządzenie (EWG) Rady nr 574/72 z 21 marca 1972 r. ustalające sposób stosowania wyżej wymienionego rozporządzenia.
Jakie świadczenia
Świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa, inwalidztwa, bezrobocia, wypadków przy pracy i chorób zawodowych, emerytury i renty, zasiłki rodzinne, świadczenia opieki zdrowotnej, w razie śmierci żywiciela rodziny, dla sierot i zasiłki pogrzebowe.
Jakie kraje i kogo dotyczy
Koordynacja dotyczy wszystkich 27 krajów UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandii, Liechtensteinu, Norwegii) i Szwajcarii. Obejmuje:
• pracowników, osób pracujących na własny rachunek i studentów,
• pracujących lub prowadzących działalność na terenie kilku krajów UE,
• emerytów i rencistów, którzy uzyskali ten status w kraju UE,
• obywateli UE, bezpaństwowców lub uchodźców, mieszkających na terenie UE.
Cztery podstawowe zasady
• stosowanie jednego ustawodawstwa - osoba przemieszczająca się wewnątrz UE podlega ustawodawstwu zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa,
• zasada eksportu świadczeń - na terenie UE nie ma ograniczeń swobodnego transferu świadczeń z kraju do kraju,
• zasada równego traktowania - nie można dyskryminować ze względu na obywatelstwo osób przemieszczających się na terenie UE,
• zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania - przy ustalaniu prawa do świadczeń bierze się pod uwagę wszystkie okresy ubezpieczenia w krajach UE.
1,86 mln Polaków przebywało w krajach UE ponad trzy miesiące w 2007 roku
WAŻNE ADRESY
www.zus.pl (dział - Zabezpieczenie społeczne w UE)