Większość postulatów przedsiębiorców 
wciąż czeka na realizację

Przed rokiem przygotowaliśmy dla nowego rządu listę postulatów, która obejmowała 12 obszarów, m.in. podatki, pracę, edukację, energetykę, cyfryzację. Uznaliśmy wtedy, że Polska, biorąc pod uwagę ogrom wyzwań w trudnej trzeciej dekadzie XXI w., bardziej niż kiedykolwiek potrzebuje europejskiej integracji, nowoczesnej gospodarki, silnych instytucji państwowych oraz zdrowego i efektywnego dialogu społecznego. Nasi eksperci przygotowali kilkadziesiąt postulatów, których realizacja jest konieczna do osiągnięcia tych celów.

Główny – czyli odblokowanie pieniędzy z KPO – został zrealizowany. I to trzeba uznać za największe osiągnięcie rządu. Pierwsze płatności, w tym zaliczki z programu REPowerEU, wpłynęły już pod koniec 2023 r., co otworzyło drogę do finansowania inwestycji w kluczowych sektorach, takich jak: energetyka, telekomunikacja i ochrona zdrowia.

Lista zrealizowanych postulatów jest jednak krótka. Większość nadal czeka na swoją kolej. W wielu dziedzinach tempo ich realizacji jest wolniejsze, niż oczekiwano.

Transformacja energetyczna – czekamy na przyspieszenie

Tak się dzieje np. w odniesieniu do transformacji energetycznej. W dalszym ciągu dominującą rolę w polskim miksie energetycznym odgrywa węgiel (ok. 60 proc. w 2023 r.), a udział odnawialnych źródeł energii (OZE) pozostaje niewielki (ok. 27 proc.). Choć mocno wspieraliśmy przyspieszenie transformacji w kierunku zielonej energii, problemy legislacyjne, takie jak ustawa odległościowa dotycząca farm wiatrowych, znacząco opóźniły rozwój OZE. Odczuwają to również przedsiębiorcy. Nie dziwi więc, że 85 proc. z nich opowiada się za przyspieszeniem rozwoju odnawialnych źródeł energii, co wynika z naszego październikowego badania „Indeks Biznesu”. Osobnym problemem jest budowa elektrowni jądrowych, które są jedynym logicznym uzupełnieniem systemu po wygaszeniu elektrowni węglowych. Tu również czekamy na przyspieszenie prac, bo od tego zależy nasza energetyczna konkurencyjność w kolejnej dekadzie.

Dodatkowo mechanizm mrożenia cen energii z 2022 r., mimo że chronił konsumentów, negatywnie wpłynął na rozwój najtańszej, zielonej energii. Te kwestie pokazują, że postulaty dotyczące szybszej transformacji nie zostały w pełni zrealizowane.

Uproszczenie podatków

Postulat uproszczenia systemu podatkowego oraz stabilności regulacyjnej, który był jednym z naszych najważniejszych, także pozostał w dużej mierze niezrealizowany. Polska, według Tax Complexity Index, ma jeden z najbardziej skomplikowanych systemów podatkowych na świecie. Rząd, mimo zapowiedzi uproszczenia przepisów, nie wprowadził znaczących zmian, które ułatwiłyby przedsiębiorcom prowadzenie działalności. Nadal muszą oni poświęcać wiele czasu i zasobów na obsługę księgowo-podatkową, co stanowi istotną barierę rozwoju. Dodatkowo, chaotyczne wprowadzanie nowych regulacji i zmienność przepisów utrudniają działalność gospodarczą oraz planowanie finansowe.

Od lat alarmujemy też, że terminy vacatio legis przy uchwalaniu wielu ustaw są zbyt krótkie, często 14-dniowe, co nie pozwala pracodawcom na dostosowanie się do nowych obowiązków. Zmorą pracodawców są również rekordowo krótkie terminy na konsultacje ważnych projektów ustaw.

Powolne zmiany na rynku pracy

Rząd podjął pewne działania na rzecz poprawy sytuacji na rynku pracy, zwłaszcza w kontekście aktywizacji zawodowej kobiet i osób starszych. Ale wydają się one niewystarczające. Istotne jest zmniejszanie obciążeń pracodawców, zarówno dotyczących kosztów administracyjnej obsługi zatrudnienia, jak i finansowych. Na razie mamy do czynienia z ich wzrostem. W naszym badaniu aż 82 proc. przedsiębiorców stwierdziło, że zbyt wysokie koszty pracy bardzo utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej. 81 proc. uznało, że najważniejszym problemem na rynku pracy jest obecnie bardzo szybki wzrost płacy minimalnej. Oczekiwanym przez przedsiębiorców rozwiązaniem byłoby zapowiadane odejście od wypłaty wynagrodzenia chorobowego przez pracodawców.

Nasz rynek pracy mimo stosunkowo dobrej i stabilnej sytuacji wymaga pilnej interwencji w czterech głównych obszarach. Chodzi o zatrudnienie kobiet, osób z niepełnosprawnościami, migracje zarobkowe i osoby w wieku emerytalnym i przedemerytalnym.

Na reformę czeka ochrona zdrowia

Nastąpił wzrost nakładów na ochronę zdrowia, ale większość nowych środków została przeznaczona na wynagrodzenia pracowników służby zdrowia, a nie na systemowe reformy. Przed rokiem apelowaliśmy o zmianę struktury finansowania opieki zdrowotnej i wprowadzenie bardziej zrównoważonych mechanizmów, takich jak ubezpieczenia komplementarne. Rząd, mimo pewnych działań, wciąż nie spełnił oczekiwań w zakresie zwiększania efektywności systemu zdrowotnego i lepszej organizacji usług medycznych, co było jednym z postulatów przedsiębiorców.

Na rynku finansowym pracodawcy, mimo poprawy w ostatnich latach, nadal borykają się z długimi procesami sądowymi dotyczącymi wierzytelności oraz niską skutecznością egzekucji komorniczej. Nasze postulaty dotyczące poprawy szybkości postępowań i uproszczenia zawierania umów, w szczególności w zakresie formy dokumentowej, nadal pozostają aktualne. Zawieranie umów w formie elektronicznej jest wciąż ograniczone, a procesy prawne są zbyt skomplikowane, co zwiększa ryzyko dla przedsiębiorców.

Postulaty dotyczące reformy edukacji są kluczowe dla przyszłości rynku pracy i dlatego mocno kibicujemy szybkiemu jej unowocześnieniu. Edukacja pozostaje niedostosowana do nowoczesnej gospodarki, a problemy z dostępem do wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej oraz specjalistycznej (np. psychologów, pedagogów) utrudniają kształcenie młodego pokolenia. W ramach edukacji dorosłych brakuje kompleksowych rozwiązań, które wspierałyby reskilling i upskilling pracowników, co jest szczególnie istotne w obliczu zielonej i cyfrowej transformacji.

Postępy w zakresie cyfryzacji były ograniczone. Polska, zamiast być liderem cyfrowej transformacji, pozostaje w tyle za większością krajów UE. Apelowaliśmy o lepszą integrację usług cyfrowych, rozwój infrastruktury cyfrowej oraz upowszechnienie nowoczesnych technologii. Rząd podjął pewne kroki w tej sferze, ale proces ten jest opóźniony, co osłabia konkurencyjność firm. Konieczne są bardziej zdecydowane działania na rzecz wprowadzenia zaawansowanych rozwiązań cyfrowych, które zaspokoją potrzeby przedsiębiorców.

Kulejący dialog społeczny

Jednym z najpoważniejszych problemów wskazywanych w naszych postulatach jest brak stabilności regulacyjnej oraz trudności w prowadzeniu dialogu społecznego. Mimo pewnej poprawy jakości prawa proces legislacyjny nadal charakteryzuje się pośpiechem i brakiem rzetelnych konsultacji społecznych. Przedsiębiorcy wskazują na potrzebę większej przewidywalności w zmianach prawa oraz lepszej współpracy rządu z organizacjami pracodawców. Ten postulat nie został w pełni zrealizowany, co skutkuje brakiem zaufania do stabilności otoczenia prawnego.

Konieczna jest koordynacja polityki gospodarczej

Aby możliwe było wprowadzanie pożądanych przez przedsiębiorców reform, konieczna jest koordynacja polityki gospodarczej. Obecne działania koalicji rządzącej w tym zakresie noszą znamiona chaosu legislacyjnego i komunikacyjnego. 55 proc. firm uważa, że brak koordynacji polityki gospodarczej w rządzie nie pomaga w prowadzeniu biznesu. Rozdrobnienie kompetencyjne w zakresie tej polityki oraz spory wewnątrz koalicji są przenoszone do przestrzeni publicznej i medialnej, utwierdzając przedsiębiorców w poczuciu braku stabilności prawa. Proponujemy więc jak najszybsze utworzenie jednego centrum koordynacji polityki gospodarczej. Należałoby również zastanowić się nad przywróceniem Rady Gospodarczej jako ciała sprawnie przenoszącego opinie środowiska gospodarczego na najwyższy poziom administracji rządowej.

Widzimy zmianę klimatu, ale bilans realizacji przez rząd postulatów przedsiębiorców nie jest zadowalający. Liczyliśmy na więcej, choć jesteśmy też realistami. Z naszych badań wynika, że 75 proc. firm uważa np., że w tym roku nie dojdzie do obniżenia składki zdrowotnej. Część naszych propozycji jest wdrażana, ale bardzo powoli. Wiele najważniejszych nadal jednak czeka na spełnienie. Tymczasem od ich realizacji zależy przyszłość gospodarki i konkurencyjność przedsiębiorstw. ©℗