Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 583; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1733; dalej: u.p.o.u.) określiła szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zapisy u.p.o.u. regulują takżezasady:
• udzielania wsparcia uchodźcom ze specjalnie utworzonego w tym celu FunduszuPomocy;
• kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelamiUkrainy,
• pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego w związku z realizacją dodatkowych zadań oświatowych związanych z napływemuchodźców.
W kontekście powołanej regulacji, a także ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583; dalej: u.o.f.p.) w praktyce pojawiają się często wątpliwości, jak prawidłowo stosować zapisy rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513; dalej: rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej) oraz aktu go zmieniającego, czyli rozporządzenia ministra finansów z 15 lipca 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1571; dalej: rozporządzenie zmieniające rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej jednostki samorządu terytorialnego; rozporządzenie zmieniające), które weszło w życie w dniu ogłoszenia z mocą od 1 stycznia 2022 r. (z wyjątkiem par. 1).
O co pytają na szkoleniach
PROBLEM W jakim terminie i w jakim trybie należy dostosować plan finansowy jednostki do nowej klasyfikacji budżetowej?
ODPOWIEDŹ W świetle zapisów par. 2 rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej jednostki samorządu terytorialnego jednostki muszą dostosować swoje uchwały budżetowe na 2022 r. do tego aktu w terminie trzech miesięcy od dnia jego ogłoszenia, czyli do 27 października 2022 r. I tak w świetle art. 257 u.o.f.p. w toku wykonywania budżetu zarząd może m.in. dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu JST polegających na zmianach planu: dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji przekazywanych z budżetu państwa, z budżetów innych JST oraz innych jednostek sektora finansów publicznych, dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie zaś art. 258 u.o.f.p. organ stanowiący JST może upoważnić zarząd m.in. do: dokonywania innych zmian w planie wydatków niż określone w art. 257, z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami, przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jednostki samorządu terytorialnego.
W praktyce zmiany wprowadzane w trybie zarządzeń mogą dotyczyć modyfikacji w budżecie określonych w przepisach art. 257 i 258 u.o.f.p. Wtedy w formie zarządzenia można dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu JST, w tym przeniesienia wydatków bieżących i majątkowych w ramach działu klasyfikacji budżetowej, obejmujące zmiany między paragrafami i rozdziałami klasyfikacji budżetowej (w ramach roku budżetowego), dokonywania zmian w planie wydatków w ramach działu klasyfikacji budżetowej polegających na zmianach wydatków bieżących, zmiany planu dochodów i wydatków związane ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji przekazywanych z budżetu państwa, z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych. Zmiany wprowadzane uchwałą mogą zaś dotyczyć: przeniesienia między działami klasyfikacji budżetowej, tworzenie nowych zadań inwestycyjnych, przeniesienia między zadaniami wieloletnimi, zmiany planu dochodów i wydatków na zadaniu.
PROBLEM Czy na podstawie rozporządzenia zmieniającego ze środków przeznaczonych na pomoc obywatelom Ukrainy można finansować również inne zakupy? Na przykład zakup wyposażenia dla uczniów, którzy uczęszczają na zajęcia z dziećmi z Ukrainy.
ODPOWIEDŹ Zapisy rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej nie rozstrzygają o możliwości wydatkowania środków na innego rodzaju cele. Nowe paragrafy wydatków określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej, zostały utworzone w związku z zapisami u.p.o.u. oraz powstaniem na jej mocy Funduszu Pomocy.
Objaśnienia zamieszczone pod paragrafami wydatków 328, 329, 435, 437, 474, 475, 483–486 wskazują, że wymienione paragrafy obejmują wydatki ponoszone w związku z realizacją zadań, o których mowa w u.p.o.u. W zamieszczonych objaśnieniach pod nowo utworzonymi paragrafami nie ma zwrotu „w szczególności”.
PROBLEM Jaki paragraf będzie właściwy przy zakupie, pomocy dydaktycznych. Mamy wątpliwości, czy ująć je w par. 4350, czy jednak właściwy będzie par. 4860?
ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt. 2 u.o.f.p. wydatki publiczne klasyfikuje się według paragrafów określających m.in. rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku. Utworzenie nowych paragrafów w związku z zapisami u.p.o.u. oraz powstaniem na jej mocy Funduszu Pomocy umożliwiło identyfikację środków przeznaczonych na pomoc obywatelom Ukrainy. Z uwagi na szeroki zakres działań, które mogą być realizowane w ramach pomocy, utworzenie nowych paragrafów ma umożliwić identyfikację obszarów, w jakich udzielane jest wsparcie obywatelom Ukrainy poprzez zastosowanie podziałek właściwych dla rodzaju działalności.
Zagadnienie pomocy dydaktycznych zostało pośrednio opisane par. 2 rozporządzenia z 17 grudnia 2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych zagranicznych (Dz.U. z 2011 r. nr 6, poz. 23), gdzie wskazano, że szkoły powinny być wyposażone w pomoce dydaktyczne i sprzęt umożliwiające realizację zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.
Właściwym paragrafem klasyfikacji budżetowej wydatków związanych z zakupem pomocy dydaktycznych zgodnie z objaśnieniami do załącznika nr 4 rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej jest par. 424 „Zakup środków dydaktycznych i książek”, który ma zastosowanie do zakupów środków dydaktycznych służących procesowi dydaktyczno-wychowawczemu realizowanemu w szkołach i placówkach oświatowych oraz do zakupu książek i zbiorów bibliotecznych.
Paragraf 435 „Zakup towarów (w szczególności materiałów, leków, żywności) w związku z pomocą obywatelom Ukrainy” obejmuje wydatki ponoszone w związku z realizacją zadań, o których mowa w u.p.o.u. Zgodnie z objaśnieniami do załącznika nr 4 rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej par. 486 „Pozostałe wydatki bieżące na zadania związane z pomocą obywatelom Ukrainy” obejmuje wydatki ponoszone w związku z realizacją zadań, o których mowa w u.p.o.u.
Wydatek związany z realizacją zakupu pomocy dydaktycznych należy do grupy wydatków bieżących jednostki. Charakter wydatków klasyfikowanych do par. 435 odpowiada zakupom klasyfikowanym do par. 421 „Zakup materiałów i wyposażenia”, który obejmuje zakup materiałów i wyposażenia związany z utrzymaniem i funkcjonowaniem jednostek, w tym m.in.: leków i środków opatrunkowych na wyposażenie apteczek, prasy.
Jeżeli wydatki na zakupy pomocy dydaktycznych będą ponoszone na mocy zapisów u.p.o.u., wydatek należy zaklasyfikować do par. 486 „Pozostałe wydatki bieżące na zadania związane z pomocą obywatelom Ukrainy”.
PROBLEM W jakim paragrafie klasyfikacji budżetowej ująć świadczenia wypłacane dla obywateli Ukrainy (np. 300 zł)?
ODPOWIEDŹ Sposób klasyfikacji wydatków w postaci świadczeń realizowanych na rzecz obywateli Ukrainy będzie uzależniony od tego, czy pomoc ta jest udzielana bezpośrednio czy pośrednio. Świadczenie 300 zł zgodnie z zapisami art. 31 u.p.o.u. jest realizowane jako jednorazowe świadczenie pieniężne przysługujące na osobę, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Jest to świadczenie bezpośrednio wypłacane obywatelowi Ukrainy. Zgodnie z objaśnieniami załącznika nr 4 do rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej tego rodzaju świadczenia powinny być klasyfikowane do par. 329 „Świadczenia społeczne wypłacane obywatelom Ukrainy przebywającym na terytorium RP”.
PROBLEM W jakim paragrafie klasyfikacji budżetowej ująć świadczenia wypłacane dla osób fizycznych za przyjęcie obywateli Ukrainy?
ODPOWIEDŹ Stosownie do zapisów art. 13 ust. 1 u.p.o.u. każdemu podmiotowi – w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe – który zapewni na własny koszt zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, może być przyznane na jego wniosek świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej niż za okres 120 dni od dnia przybycia obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Pośrednia pomoc w postaci świadczeń na rzecz obywateli Ukrainy zgodnie z objaśnieniami załącznika nr 4 do rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej powinna zostać zaklasyfikowana do par. 328 „Świadczenia związane z udzielaniem pomocy obywatelom Ukrainy”.
PROBLEM Gmina przyjęła osoby z Ukrainy i zagwarantowała noclegi, do ośrodka zakupiona została pralka do prania. Do jakiego paragrafu zaklasyfikować taki zakup?
ODPOWIEDŹ Zakup pralki w ramach pomocy obywatelom Ukrainy stanowi zakup wyposażenia. Zgodnie z objaśnieniami załącznika nr 4 do rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej tego rodzaju wydatki należy zaklasyfikować do par. 435 „Zakup towarów (w szczególności materiałów, leków, żywności) w związku z pomocą obywatelom Ukrainy”.
PROBLEM Czy zakup energii (gazu) w związku z pomocą obywatelom Ukrainy pozostawić zaksięgowany na par. 426? A jeśli nie, to na jaki paragraf przeksięgować?
Nowe paragrafy wydatków związane z u.p.o.u. zostały wyodrębnione w celu identyfikacji środków przeznaczonych na pomoc obywatelom Ukrainy. Zakup energii gazu nie stanowi zakupu materiałów lub wyposażenia i należy do grupy wydatków bieżących jednostek. Jeżeli zakup gazu jest realizowany w związku z pomocą obywatelom Ukrainy, to powinien zostać zaklasyfikowany zgodnie z objaśnieniami do załącznika nr 4 rozporządzenia o klasyfikacji budżetowej do par. 486 „Pozostałe wydatki bieżące na zadania związane z pomocą obywatelom Ukrainy”.
O czym warto pamiętać
Samorządy na dostosowanie uchwał budżetowych na 2022 r. do zmienionych przepisów mają czas do 27 października br.
Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej dodało grupę paragrafów wydatkowych, które mają związek z ujmowaniem wydatków na szeroko pojętą pomoc dla Ukrainy.
Sposób klasyfikacji wydatków w postaci świadczeń realizowanych na rzecz obywateli Ukrainy będzie uzależniony od tego, czy pomoc uchodźcom jest udzielana bezpośrednio, czy też pośrednio.