Kiedy warto rozważyć przekształcenie spółki jawnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością?

ograniczenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki

Z art. 151 par. 4 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) wynika następująca zasada: wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za jej zobowiązania. Ponosi ją ona sama (jest osobą prawną mającą odrębny majątek od majątku wspólników). Dopiero w dalszej kolejności możliwa jest odpowiedzialność członków zarządu.

Ograniczenie odpowiedzialności może być szczególnie atrakcyjne w przypadku prowadzenia działalności na dużą skalę. Wraz z rozwojem działalności spółki jawnej rośnie odpowiedzialność wspólników – zawierane są umowy opiewające na znaczne kwoty, rośnie liczba pracowników, zwiększa się zakres współpracy z kontrahentami. To wszystko powoduje, że wzrasta ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i ewentualnym zadłużeniem spółki. Ze względu na model odpowiedzialności za zobowiązania spółka jawna nie chroni wspólników dostatecznie dobrze przed ryzykiem utraty majątku osobistego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W przypadku spółki jawnej każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art. 22 par. 2 k.s.h.). W praktyce oznacza to, że możliwe jest np. zajęcie prywatnego rachunku bankowego wspólnika w przypadku konieczności spłaty zobowiązań spółki jawnej. Wprawdzie egzekucja z majątku wspólnika może być prowadzona dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, ale wierzyciel może skorzystać z pewnych uproszczeń do wykazania tej bezskuteczności.

pozyskiwanie inwestorów i dodatkowego kapitału

Nowe inwestycje i projekty często wymagają pozyskania dodatkowych środków na ich sfinansowanie. W przypadku spółek z o.o. pozyskanie takich środków jest znacznie łatwiejsze. Istnieją różne sposoby dokapitalizowania spółki. Przykładowo wspólnicy mogą zdecydować o podwyższeniu kapitału zakładowego lub o dopłatach. Udziały utworzone w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego mogą objąć dotychczasowi wspólnicy lub nowi inwestorzy – w zależności od decyzji wspólników. Dopłaty wnoszone są natomiast przez dotychczasowych wspólników.

Mimo że przepisy dotyczące spółki jawnej nie wskazują wprost na możliwość wniesienia dopłat, to działania takie są dopuszczalne na zasadzie swobody kontraktowania (art. 2 k.s.h. w zw. z art. 3531 kodeksu cywilnego). Wspólnicy mogą przewidzieć to w umowie spółki. Możliwe jest również przystąpienie do spółki jawnej nowego wspólnika, co wymaga zmiany umowy spółki. Przystąpienie łączy się jednak z odpowiedzialnością za zobowiązania spółki powstałe przed tym, jak inwestor stał się wspólnikiem (art. 32 k.s.h.). Ta okoliczność może zniechęcić inwestora do wejścia do spółki z uwagi na zbyt duże ryzyko i zakres odpowiedzialności wspólnika. W praktyce odpowiedzialność może objąć także zobowiązania, o których wspólnik nie wiedział.

Wskazane sposoby dokapitalizowania spółki jawnej wymagają odpowiednich zmian w umowie spółki. Dodatkową trudnością w takim przypadku jest wymóg uzyskania zgody wszystkich wspólników (art. 9 k.s.h.). Natomiast w przypadku konieczności zmiany umowy spółki z o.o. zasadą jest uzyskanie większości dwóch trzecich głosów (art. 246 par. 1 k.s.h.).

możliwość zbycia części lub wszystkich udziałów

W przypadku spółki z o.o. sprzedaż udziałów może być dla wspólnika sposobem pozyskania środków na inne inwestycje lub wprowadzenia do spółki nowego inwestora. Udziały mogą być równe i niepodzielne lub nierówne oraz podzielne (art. 153 k.s.h). Niezależnie od wybranego modelu możliwa jest sprzedaż części udziałów/udziału i dalsze pozostawanie wspólnikiem spółki. Udziały są zbywalne, chociaż w konkretnej sytuacji mogą istnieć ograniczenia w tym zakresie – np. konieczność uzyskania zgody organu spółki, odpowiednia procedura sprzedaży.

Natomiast w przypadku spółki jawnej udziały w takim rozumieniu nie istnieją. Możliwa jest jedynie sprzedaż ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej (dalej: OPIO). Efektem takiej sprzedaży jest całkowite wyjście wspólnika ze spółki. Dodatkowo dopuszczalność sprzedaży OPIO musi być uwzględniona w umowie spółki, a przy tym zasadą jest (o ile umowa nie stanowi inaczej), że takie działanie wymaga pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników spółki.

sukcesja na ogólnych zasadach

W spółce z o.o. zasadą jest dziedziczenie udziałów w przypadku śmierci wspólnika. Udziały oraz związane z nimi prawa i obowiązki podlegają dziedziczeniu zgodnie z ogólnymi zasadami prawa spadkowego. Konkretne zapisy umowy spółki mogą ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. Najistotniejsze jest jednak to, że śmierć wspólnika nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Kontynuuje ona działalność mimo zmiany składu wspólników.

Odmiennie jest w przypadku spółki jawnej. Śmierć wspólnika stanowi jedną z przyczyn jej rozwiązania, co wynika wprost z art. 58 pkt 4 k.s.h. Oczywiście w konkretnym przypadku może się okazać, że kontynuacja spółki będzie możliwa, jeśli taka sytuacja będzie przewidziana w umowie spółki lub tak postanowią pozostali wspólnicy spółki.

Jeżeli spółka jawna pomimo śmierci wspólnika zachowa swój byt, to pojawia się kwestia dziedziczenia OPIO zmarłego wspólnika przez jego spadkobierców. Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej jest niepodzielny, więc spadkobiercy nie mogą dokonać jego podziału między sobą przy okazji działu spadku. W sytuacji, w której OPIO zmarłego wspólnika nie przypadnie jednej osobie i kilku spadkobierców będzie chciało uczestniczyć w spółce, powstanie konstrukcja wspólnika zbiorowego. W przypadku gdy prawa i obowiązki wspólnika spółki jawnej będą przysługiwać łącznie kilku osobom, do wykonywania tych praw powinny one wskazać jednego przedstawiciela. Gdy tego nie zrobią, może to wpływać destabilizująco na działalność spółki, w szczególności przez zachwianie procesu decyzyjnego w jednostce przy braku jednomyślności współuprawnionych spadkobierców.

Niepodzielność OPIO oznacza również, że wspólnik spółki jawnej ma ograniczone możliwości zaplanowania swojej sukcesji, ponieważ nie może dokonać podziału swoich praw w spółce pomiędzy kilku następców. Trudności te nie występują w przypadku spółki z o.o., w której wspólnik może zdecydować, komu i w jakiej ilości przypadną udziały posiadane przez niego w spółce. Do jego decyzji pozostaje również określenie, jak spadkobiercy mogą się porozumieć co do sposobu podziału udziałów między sobą.

składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Wspólnicy spółek z o.o. nie są zobowiązani do opłacania obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu posiadania statusu wspólnika. Od tej zasady jest jednak kilka wyjątków. Składki musi uiszczać:

• jedyny wspólnik spółki z o.o.;
• wspólnik objęty obowiązkiem ubezpieczeniowym na podstawie szczególnej relacji ze spółką (np. zatrudniony na umowie o pracę).

Natomiast wspólnicy spółki jawnej podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu na tych samych zasadach co jednoosobowi przedsiębiorcy. Istotnym obciążeniem finansowym jest zwłaszcza składka dotycząca ubezpieczenia zdrowotnego, która w zależności od wybranej formy opodatkowania może wynieść 4,9 proc. lub 9 proc. dochodu.

korzystne zasady opodatkowania

Brak daniny solidarnościowej

Z perspektywy podatkowej spółka jawna nie jest podatnikiem. Jej dochody opodatkowane są przez wspólników w taki sam sposób jak dochody z jednoosobowej działalności gospodarczej. W efekcie, jeśli dochód przekroczy kwotę 1 mln zł, to wspólnik będzie musiał zapłacić od nadwyżki ponad tę kwotę daninę solidarnościową (w stawce 4 proc.). W przypadku spółek z o.o. z uwagi na charakter podatkowy wypłacanego przez spółkę zysku takiego obowiązku nie ma. Wypłacane przez nie zyski są opodatkowane jedną, zryczałtowaną 19-proc. stawką. Danina solidarnościowa może pojawić się wyłącznie w przypadku zbycia udziałów – jeśli zysk z transakcji przekroczy milion złotych.

Możliwość przejścia na tzw. estoński CIT

Spółka z o.o. w przeciwieństwie do spółki jawnej ma dostęp do jednego z najkorzystniejszych rozwiązań podatkowych dla firm ostatnich lat. Jest to tzw. estoński CIT (ryczałt od dochodów spółek). W tym modelu spółka nie jest opodatkowana aż do momentu, dopóki nie będzie dzielić się zyskiem ze swoimi wspólnikami. Opodatkowanie zysków wypracowanych przez spółkę jest więc odroczone do momentu podziału zysku, a spółka nie musi płacić comiesięcznych zaliczek na poczet podatku dochodowego. Takie rozwiązanie bardzo pozytywnie wpływa na płynność finansów organizacji.

Jeśli spółka podzieli zysk między wspólników, to zapłaci podatek (10 proc. lub 20 proc. zysku przeznaczonego do podziału). Z kolei wspólnicy zapłacą podatek od otrzymanych kwot, ale jego wysokość będzie obniżona o wartość iloczynu udziału w zyskach spółki oraz części CIT-u należnego od spółki. W efekcie zyski wypłacone wspólnikom przez spółkę „estońską” są opodatkowane na poziomie 20 proc. lub 25 proc. Uwzględniając daninę solidarnościową oraz składki na ubezpieczenia społeczne, okazuje się, że dywidenda wypłacona przez spółkę z o.o. opodatkowaną estońskim CIT-em jest opodatkowana mniej niż zysk spółki jawnej.

Brak obowiązku składania JPK_PIT (w przyszłości)

Od 1 stycznia 2025 r. zaczną obowiązywać przepisy o raportowaniu ksiąg rachunkowych oraz ewidencji środków trwałych przez podatników (JPK_CIT/JPK_PIT). Docelowo w przypadku spółek jawnych pliki JPK będą składać zarówno spółki, jak i ich wspólnicy. Z organizacyjnego punktu widzenia przesyłanie plików JPK jest sporym wyzwaniem. W przypadku spółek jawnych będzie się ono odbywać de factokilkukrotnie. Natomiast w przypadku spółek z o.o. obowiązek przesyłania JPK_CIT będzie ciążyć jedynie na spółce. ©℗