Najnowsze przepisy Kodeksu karnego objęły szeroką ochroną organizatorów przetargów, już nie tylko publicznych. Ustawodawca zmienił przepisy tak, by nadążały za zmieniającą się rzeczywistością dotyczącą przetargów. Od października 2023 r. odpowiedzialność karna grozi nawet w przypadku zakłócania aukcji. O zmianach piszą adwokatki - Alicja Syroka i Gabriela Dąbrowska z Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni.
Nowe brzmienie art. 305 k.k.
Od 1 października 2023 r. istotne zmiany wprowadzono do znamion przestępstwa zakłócania przetargu skryminalizowanego w art. 305 k.k. i jego pochodnych. Brzmienie tego przepisu jest następujące.
Art. 305. § 1. Kto utrudnia lub udaremnia przetarg albo postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, działając na szkodę właściciela mienia, osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany bądź która prowadzi postępowanie, albo na szkodę interesu publicznego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
/>
§ 2. Kto, w celu wywarcia bezprawnego wpływu na wynik trwającego lub przygotowywanego przetargu lub postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, wchodzi w porozumienie z inną osobą, przekazuje lub rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności, działając na szkodę właściciela mienia, osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest lub ma być dokonywany bądź która prowadzi lub ma prowadzić postępowanie, albo na szkodę interesu publicznego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Forma podstawowa i kwalifikowana przestępstwa
Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany doprowadziły do powstania formy podstawowej i kwalifikowanej przestępstwa, przy czym kwalifikacja następuje poprzez znamię działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Sprawca działający w celu osiągnięcia korzyści majątkowej naraża się na ryzyko odpowiedzialności karnej w postaci kary pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet 8 lat. Jest to znaczące zaostrzenie biorąc pod uwagę, że w formie podstawowej grozi kara pozbawienia wolności do lat 3 w przypadku utrudniania lub udaremniania, a w przypadku zmowy (art. 305 § 2 k.k.) od 3 miesięcy do 5 lat.
Należy zwrócić uwagę, że usunięcie znamienia osiągnięcia korzyści majątkowej z formy podstawowej prowadzić będzie do ułatwienia pracy organom ścigania. Z pewnością większość czynów zabronionych powiązanych z zamówieniami publicznymi podejmowanych jest właśnie w celu osiągnięcia korzyści finansowej, zatem realne zagrożenie karą za omawiane przestępstwo w większości przypadków jego popełnienia faktycznie wzrosło aż do 8 lat pozbawienia wolności.
/>
Szersza ochrona
Nie można pominąć okoliczności, że w wersji sprzed 1 października 2023 r. omawiany przepis wprowadzał odpowiedzialność karną tylko w przypadku utrudniania lub udaremniania przetargu publicznego, natomiast obecnie dotyczy nie tylko przetargu, ale też postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy zmiana ta wynika z konieczności dostosowania treści przepisu do istniejących w prawodawstwie instytucji – nie istnieje bowiem prawne pojęcie „przetargu publicznego”[1].Obecnie zatem odpowiedzialności karnej podlegać będą nie tylko zachowania dotyczące przetargów prowadzonych w trybie Prawa zamówień publicznych, ale także tych dokonywanych przez podmioty prywatne. Kryminalizacji będą zatem poddane również zachowania przestępcze związane z aukcjami (art. 701-705 k.c.). Do tej pory, z uwagi na konstrukcję przepisu, kryminalizowane były wyłącznie zachowania dotyczące przetargu. Te same czynności związane z innymi trybami postępowania o zamówienie publiczne nie podlegały karze.
Obecnie zatem kara pozbawienia wolności dotyczy utrudniania i udaremniania, a także wchodzenia w porozumienie z inną osobą, przekazywania lub rozpowszechniania informacji lub przemilczania istotnych okoliczności w celu wywarcia bezprawnego wpływu ma przetarg lub postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego dotyczy już nie tylko przetargu ograniczonego oraz nieograniczonego, ale także negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, partnerstwa innowacyjnego, negocjacji bez ogłoszenia oraz zamówienia z wolnej ręki[2]. Ochroną karną objęte zostały także aukcje.
Co to oznacza w praktyce?
- Ustawodawca znacznie rozszerzył możliwość objęcia odpowiedzialnością karną osób, których działanie zagraża interesom majątkowym organizatora przetargu. Nie tylko wykluczył znamię działania w zamiarze osiągnięcia korzyści majątkowej, ale zwiększył liczbę postępowań, do których przepis ten się odnosi.
- Obecnie prawo karne chronić będzie nie tylko największe postępowania w formie przetargów nieograniczonych, ale nawet te mniejsze, jak aukcje.
- Nowa konstrukcja przepisu znacznie ułatwi działanie organów ściągania w przypadku zachowań zagrażających interesom organizatorów takich wydarzeń, które do tej pory nie spełniały znamion czynów zabronionych mimo ich znacznej szkodliwości.
- Wprowadzenie w treści art. 305 k.k. pojęć „przetarg” oraz „postanowienie o udzielenie zamówienia publicznego” w miejsce dotychczasowego „przetargu publicznego” uwspółcześniła znamiona przestępstwa, dostosowując przepis do istniejących instytucji.
- Zmiany te pozwalają na stosowanie przepisu bez konieczności uciekania się do stanowisk orzecznictwa i doktryny co do rozumienia jego treści.
[1] Uzasadnienie do Rządowe projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Druk nr 2024, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2024 dostęp na dzień 27.11.2023 r.
[2] Art. 129 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych z 11 września 2019 r.