Apelacja w sprawie zastawu rejestrowego mniej sformalizowana

Jeśli sąd zgodnie z wnioskiem orzeknie o wykreśleniu zastawu rejestrowego z rejestru, to strona przeciwna nie musi wnioskować o uzasadnienie takiego postanowienia. Sąd powinien je sporządzić z urzędu. To zaś oznacza, że złożenie apelacji nie musi być poprzedzone wnioskiem o sporządzenie pisemnego uzasadnienia – orzekł Sąd Najwyższy.

Początkiem sprawy było postanowienie wydane w listopadzie 2020 r. przez sąd rejonowy w przedmiocie wykreślenia zastawu na majątku dłużnika T. z rejestru zastawów. Uczestnik postępowania, spółka C., wniósł od tego postanowienia apelację, ale nie złożył wcześniej wniosku o sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Zgodnie zaś z art. 369 par. 1 k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.

Rozpoznający apelację sąd okręgowy uznał, że strona powinna najpierw złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku, a dopiero potem składać apelację. Złożenie apelacji bez wniosku o uzasadnienie zakwalifikował jako naruszenie procedury i odrzucił apelację, nie badając sprawy merytorycznie.

Na to postanowienie spółka C. złożyła zażalenie do innego składu tego samego sądu (w sprawie obowiązywało tzw. zażalenie poziome), zarzucając sądowi m.in. pozbawienie prawa do obrony, gdyż wniosek o uzasadnienie mógłby spowodować upływ terminu na złożenie apelacji. Skarżąca wskazywała także, że sąd powinien – jej zdaniem – z urzędu sporządzić uzasadnienie postanowienia o wykreśleniu zastawu z rejestru, więc wniosek i tak byłby zbędny, a to z tego powodu, że sąd orzekł zgodnie z wnioskiem strony przeciwnej (wywiedziono to z art. 41 ust. 4 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów).

Rozpoznający ponownie sprawę sąd okręgowy dostrzegł w sprawie poważny problem prawny, którego źródłem były zmiany procedury cywilnej z 2019 r. Wprowadzono wówczas generalny obowiązek składania wniosków o uzasadnienia orzeczeń w sprawach cywilnych. Tak było też w tej sprawie, ale ponieważ postępowanie dotyczące zastawu rejestrowego jest uregulowane częściowo w odrębnych przepisach, sąd zdecydował się poprosić Sąd Najwyższy o wyjaśnienie. Chodziło o przesądzenie, czy w aktualnym stanie prawnym apelacja od postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów, o którym mowa w art. 41 ust. 4 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, niepoprzedzona wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna z innych przyczyn, a także czy na skutek wniesienia apelacji sąd wprost uzasadnia z urzędu zaskarżone postanowienie.

SN, obradując na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, odpowiedział na pierwsze zagadnienie negatywnie. Wskazał bowiem w uchwale, że w stanie prawnym ukształtowanym ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1469), apelacja od postanowienia w przedmiocie wpisu do rejestru zastawów, o którym mowa w art. 41 ust. 4 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, niepoprzedzona wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia i jego doręczenie z uzasadnieniem, nie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna z innych przyczyn (w rozumieniu art. 373 par. 1 w związku z art. 13 par. 2 k.p.c.).

W drugiej zaś kwestii – uzasadnienia postanowienia o wykreśleniu zastawu z rejestru – SN także wsparł pogląd odwołującej się spółki, uznając, że w razie wniesienia apelacji w ustawowym terminie od postanowienia uwzględniającego wniosek o wpis do rejestru zastawów sąd z urzędu sporządza uzasadnienie zaskarżonego postanowienia zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.©℗

orzecznictwo