Z końcem lutego potwierdzona została data wprowadzenia od 1 czerwca 2023 r. zapowiadanego od dłuższego czasu systemu patentu jednolitego, zgodnie z którym dla udzielonych patentów europejskich możliwe stanie się ubieganie o zarejestrowanie przez Europejski Urząd Patentowy jednolitego skutku prawnego, wywieranego równocześnie i w sposób automatyczny na terenie tych z państw, które podpisały porozumienie ratyfikujące. Wprowadzenie systemu wiąże się również z powołaniem Jednolitego Sądu Patentowego, odpowiedzialnego za rozstrzyganie sporów patentowych w Europie.
W systemie patentu jednolitego uczestniczyć mogą jedynie państwa UE - nie ma w nim zatem Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy też Turcji. Do systemu nie przystąpiły także wszystkie spośród państw UE - tak jest przykładowo w przypadku Polski i Hiszpanii. Ochrona patentowa w krajach spoza systemu w dalszym ciągu możliwa będzie po uprzednim przeprowadzeniu procedury walidacyjnej udzielonego patentu europejskiego. Niezależnie od rozpoczęcia nowego systemu- w przypadku braku chęci przystąpienia do oferowanego w nim jednolitego skutku – w dalszym ciągu utrzymana zostanie również możliwość walidacji patentu EP w krajach w nim uczestniczących. Lista 17 państw aktualnie przystępujących do systemu obejmuje: Austrię, Belgię, Bułgarię, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Niemcy, Włochy, Łotwę, Litwę, Luksemburg, Maltę, Holandię, Portugalię, Słowenię oraz Szwecję.
Wpływ systemu patentu jednolitego oraz Jednolitego Sądu Patentowego na polskie podmioty
Mimo, że Polska do patentu jednolitego nie przystąpiła – nowy system będzie w sposób istotny i bezpośredni wpływał na należące również do polskich podmiotów prawa wyłączne, i to zarówno te już obowiązujące jak i udzielone w przyszłości patenty europejskie. Dlaczego? Wraz z powołaniem Jednolitego Sądu Patentowego, tj. już od dnia 1 czerwca 2023 r., wszelkie postępowania dotyczące unieważnienia lub naruszenia patentu (zarówno tradycyjnego europejskiego jak i o zarejestrowanym jednolitym skutku) podlegać będą rozpatrywaniu w tym sądzie, a rozstrzygnięcie sprawy przyjmować ma jednolity efekt prawny. Innymi słowy, orzeczone unieważnienie patentu oddziaływać będzie automatycznie we wszystkich państwach należących do nowego systemu. Dla porównania, zgodnie z aktualnym klasycznym systemem patentu europejskiego, postępowania unieważniające lub dotyczące naruszenia patentu zapadają niezależnie w każdym kraju i mogą się od siebie różnić. Europejski patent unieważniony dotychczas w jednym państwie mógł teoretycznie pozostać ważny na terytorium innych krajów jego obowiązywania, co wynika z faktu, że orzeczenia poszczególnych sądów uzależnione są od przepisów terytorialnych i przyjętej praktyki orzeczniczej.
Przepisy przejściowe w ramach wyłączenia z systemu – okres „sunrise period”
Rozpoczęcie działania Jednolitego Sądu Patentowego, głównie w zakresie centralnego rozpatrywania przez niego spraw, budzić może obawy co do uzyskiwanych pod jego jurysdykcją rozstrzygnięć, w szczególności możliwej utraty patentu europejskiego na terenie wszystkich krajów przystępujących do nowego systemu. Obawy te wydają się być uzasadnione zwłaszcza, gdy właściciel patentu nie ma pewności co do „mocy” posiadanego prawa lub zwyczajnie obawia się skutków rozstrzygnięć sądu, który nie ma jeszcze wypracowanego orzecznictwa ani ustalonej praktyki procedowania. Dla takich przypadków, przez najbliższe 7 lat od wejścia w życie systemu (możliwe również, że z opcją wydłużenia tego okresu o kolejne 7 lat) zapewniona została możliwość przeprowadzenia przez uprawnione podmioty procedury wyłączenia w ramach tzw. klauzuli „opting out”. W tym celu konieczne jest złożenie w Jednolitym Sądzie Patentowym formalnego wniosku zawierającego wykaz planowanych do wyłączenia spod jego jurysdykcji posiadanych lub przyszłych europejskich praw patentowych.
Co istotne, z dniem 1 marca br. rozpoczął się okres przejściowy zwany „sunrise period”, w czasie którego – i jeszcze przed wejściem w życie nowego systemu, czyli do 31 maja 2023 r. - właściciele praw patentowych, w tym również polskie podmioty, mogą aktywnie wyłączyć swoje rozpatrywane i udzielone patenty europejskie spod jurysdykcji Sadu Jednolitego. W przypadku wniosku o wyłączenie złożonego jeszcze w trakcie trwania okresu przejściowego, jurysdykcja sądowa nad danym patentem europejskim - od dnia 1 czerwca 2023 r. - w dalszym ciągu niezmiennie pozostawać będzie w gestii wyłącznie krajowych sądów lub urzędów patentowych, tj. zgodnie z obecnym systemem rozstrzygania sporów w Europie.
Koszty procedowania przed Jednolitym Sądem Patentowym
W związku z wejściem w życie nowego systemu patentowego w Europie, zwłaszcza w zakresie działania Jednolitego Sądu Patentowego nie sposób nie pytać o koszty związane z prowadzeniem przed nim spraw spornych. Nie ukrywajmy, koszty te są wysokie. Przykładowo pozew w sprawie o naruszenie patentu wiązać się będzie z opłatą sądową w wysokości 11 tysięcy EUR, natomiast w przypadku wniosku o unieważnienie opłata wyniesie 20 tysięcy EUR (porównując skalę, opłata od wniosku o unieważnienie w Polsce krajowego patentu w procedurze przed Urzędem Patentowym RP wynosi obecnie 1000 PLN). Co ważne – przytoczone opłaty, wnoszone przy rozpoczęciu procedury w JSP – nie obejmują honorarium pełnomocnika uprawnionego do działania przed JSP, kosztów tłumaczeń, wymiany dalszej korespondencji między stronami czy stawiennictwa na rozprawie. Należy pamiętać jednak, że postępowanie przed Sądem Jednolitym jest procedurą prowadzoną centralnie oraz pozwalającą na orzeczenie o jednolitym skutku prawnym – a zatem wskazane powyżej koszty, według założeń systemu, powinny kompensować wydatki, jakie należałoby ponieść w przypadku równoległych i niezależnych postępowań na szczeblu krajowym we wszystkich państwach obowiązywania systemu.
Możliwe działania polskich podmiotów
Patent jednolity z pewnością przyniesie wiele korzyści i udogodnień dla podmiotów, które nastawione są na jednoczesne objęcie ochroną prawną swoich rozwiązań w krajach należących do systemu, bez konieczności dodatkowych opłat i czynności podejmowanych oddzielnie przed lokalnymi sądami czy urzędami ds. patentowych. Z drugiej jednak strony - nowy system patentowy nierozerwalnie wiąże się z prowadzeniem sporów przed Jednolitym Sądem Patentowym oraz jednolitym w skutku rozstrzygnięciem sprawy. Z tego względu należy pamiętać, że przystąpienie lub wyłączenie z systemu powinno zawsze być kwestią bardzo indywidualnej decyzji właściciela patentu europejskiego, warunkowanej przez różne czynniki wynikające z przyjętej i realizowanej strategii ochrony wynalazku.
Małgorzata Trejgis, rzecznik patentowy
Kancelaria Patentowa Patpol