W uchwale podjętej przez wspólników spółki w wyniku niedopatrzenia zabrakło istotnego elementu, jakim jest określenie kwoty wynagrodzenia za pełnienie funkcji. Czy w związku z podjęciem takiej niekompletnej uchwały istnieje możliwość jej modyfikacji przez wspólników czy musi to zrobić sąd? Zagadnienie wyjaśniają Sonia Ross-Binkowska, senior associate, zespół prawa korporacyjnego, Deloitte Legal oraz Łukasz Strankowski, adwokat, senior managing associate, Deloitte Legal.
Uchwały wspólników spółek kapitałowych, które wywołują skutki wewnątrz spółki, mogą w większości przypadków zostać konsensualnie zmienione lub uzupełnione przez kolejną uchwałę wspólników podjętą większością wymaganą przez kodeks spółek handlowych lub przez umowę/statut spółki. Czego takie uchwały mogą dotyczyć? Otóż m.in. wysokości wynagrodzenia członków zarządu czy rady nadzorczej. W przypadku zmiany okoliczności wspólnicy mogą więc podjąć uchwałę modyfikującą poprzednio podjętą i obniżyć lub podwyższyć wynagrodzenie za pełnienie funkcji. Albo jeśli wspólnicy spółki podjęli pierwotnie uchwałę o pokryciu straty za dany rok obrotowy z przyszłych zysków spółki, jednak nie osiąga ona tych zysków w przewidywanej wysokości lub tempie, wówczas możliwa jest zmiana przez nich uchwały, np. w taki sposób, że strata zostanie pokryta z kapitału zapasowego spółki. W trybie konsensualnego zmieniania uchwał można także poprawiać omyłki pisarskie czy rachunkowe w uchwałach, np. w zakresie nazwiska nowo powołanego członka zarządu czy kwoty dywidendy.
Możliwe podważanie
Kodeks spółek handlowych przewiduje autonomiczny reżim podważania uchwał powziętych przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie akcjonariuszy w drodze postępowania sądowego. Do tego reżimu należą powództwo o uchylenie uchwały oraz powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały. Aby możliwe było skuteczne zaskarżenie uchwały w każdym z trybów, muszą być spełnione następujące warunki:
- zaistnienie przesłanek,
- wytoczenie powództwa w terminie,
- wytoczenie powództwa przez osoby legitymowane.
Uchwała wspólników spółki kapitałowej może zostać uchylona, jeżeli narusza postanowienia umowy/statutu spółki lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami (grupa 1 przesłanek) i jednocześnie godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika/akcjonariusza (grupa 2 przesłanek). Innymi słowy, do uchylenia uchwały konieczne jest wystąpienie co najmniej jednej przesłanki z grupy 1 i co najmniej jednej przesłanki z grupy 2. Sprzeczność uchwały wspólników z umową/statutem spółki nie może być zatem samodzielną przesłanką uzasadniającą uwzględnienie powództwa o uchylenie tej uchwały.
Natomiast przesłanką do stwierdzenia nieważności uchwały jest jej sprzeczność z ustawą, czyli niezgodność z co najmniej jednym bezwzględnie albo względnie obowiązującym (jeśli nie został zmodyfikowany w umowie/statucie spółki) przepisem prawa o charakterze powszechnie obowiązującym. Przy czym w orzecznictwie i doktrynie ugruntował się pogląd, zgodnie z którym naruszenia ustawowo określonego trybu podejmowania uchwał wspólników spółek kapitałowych mogą stanowić przyczynę stwierdzenia ich nieważności wyłącznie wtedy, gdy wywarły one wpływ na treść uchwały. Jeśli uchwała o tej samej treści zostałaby również podjęta, gdyby nie doszło do określonego naruszenia proceduralnego, to brak jest przesłanki do stwierdzenia jej nieważności.
Nie wszyscy są uprawnieni
Trzeba pamiętać o tym, że powództwo o uchylenie uchwały wspólników musi zostać wniesione w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale – nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia jej powzięcia. Termin do wniesienia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały jest zdecydowanie dłuższy i wynosi sześć miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale. W przypadku spółki akcyjnej ww. termin nie może być dłuższy niż dwa lata od dnia powzięcia uchwały, zaś w przypadku sp. z o.o. wynosi on trzy lata. Po upływie powyższych terminów wadliwość uchwały ulega konwalidacji na skutek upływu czasu. Jednak nie wszyscy mogą wytaczać powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki kapitałowej. Prawo to przysługuje:
- zarządowi, radzie nadzorczej i komisji rewizyjnej jako organom kolegialnym, a także poszczególnym ich członkom;
- wspólnikowi/akcjonariuszowi w określonych przypadkach, w szczególności, jeśli głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu.
Trzeba respektować uchylenie
Mimo istnienia rozbieżności w doktrynie należy uznać, że wyrok stwierdzający nieważność uchwały ma również charakter konstytutywny – od 2007 r. konsekwentnie takie stanowisko zajmuje również Sąd Najwyższy. Oznacza to, że do czasu wydania prawomocnego wyroku uchwała wywiera skutki prawne i musi być respektowana zarówno w stosunkach między wspólnikami, jak i przez osoby trzecie. Musi być także wykonywana przez zarząd. Natomiast konsekwencją wydania prawomocnego wyroku jest pozbawienie uchwały skutków prawnych, co oznacza, że konieczne jest doprowadzanie do stanu sprzed jej podjęcia. Wspólnicy, członkowie organów i osoby trzecie działające w złej wierze, którzy otrzymali na podstawie takiej uchylonej uchwały świadczenia, obowiązani są do ich zwrotu. Niezaskarżenie uchwały powoduje zatem, że mimo swej ewentualnej wadliwości (czy to dającej podstawy do uchylenia, czy też stwierdzenia nieważności) uchwała jest skuteczna i ważna oraz wywołuje te same skutki prawne co uchwała niewadliwa.
Tylko sądy okręgowe
Sprawy o uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności są rozpoznawane wyłącznie przez sądy okręgowe właściwe ze względu na siedzibę spółki, przy czym są one rozpoznawane przez sądy gospodarcze w ramach odrębnego postępowania. Wniesienie pozwu może być poprzedzone wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia – np. poprzez wstrzymanie wykonania zaskarżonej uchwały aż do momentu oceny jej ważności przez sąd. W pozwie, w razie braku pewności co do podstawy usunięcia uchwały z obrotu prawnego, możliwe jest np. wniesienie o stwierdzenie nieważności uchwały, a w razie braku uwzględnienia tego żądania ewentualne wniesienie o jej uchylenie. Opłata od pozwu o uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności wynosi 5 tys. zł od każdej uchwały.
Wspólnik lub akcjonariusz, który ma interes prawny, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może przystąpić do tej strony jako interwenient uboczny. Uprawnienie to jest pomocne dla spółek matek, które często chcą wziąć czynny udział w postępowaniu sądowym. Na koniec warto zaznaczyć, że postępowania dotyczące uchylenia uchwały lub stwierdzenia jej nieważności mogą być także poddane zapisowi na sąd polubowny w zakresie zaskarżania uchwał dotyczących praw majątkowych. ©℗
Podstawa prawna
• ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467, ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 807)