Jestem przedsiębiorcą prowadzącym działalność stolarską oraz meblarską. W procesie produkcyjnym powstają resztki – ścinki, kawałki drewna. Czy mogą być uznane za produkt uboczny, np. jako surogat paliwa?
Tak, pozostałości drewna z działalności stolarskiej i meblarskiej mogą być uznawane za produkt uboczny jako surogat paliwa. Jednym z warunków jest jednak to, aby nie były zanieczyszczone substancjami chemicznymi.
Sądy potwierdzają
Takie stanowisko potwierdza np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 maja 2022 r. (sygn. akt I OSK 750/21). W rozpatrywanej sprawie marszałek województwa wyraził sprzeciw wobec uznania za produkt uboczny odpadów drzewnych (przypomnijmy, że po nowelizacji obowiązującej od 1 stycznia 2022 r. zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o odpadach wydaje on decyzję stwierdzającą niespełnienie warunków). W uzasadnieniu marszałek wskazał, że ścinki pozostające z płyt używanych przez spółkę do produkcji mebli są odpadami. Zawierają bowiem domieszki substancji chemicznych niepozwalające na ich uznanie za surogat paliwa naturalnego. Oznacza to, że ścinki te nie odpowiadają cechom produktu naturalnego, w tym przypadku czystego drewna. Uznanie zgłoszonych substancji za biomasę i przyjęcie zgłoszenia uznania za produkt uboczny skutkowałoby wyłączeniem ich spod nadzoru przepisów dotyczących gospodarowania odpadami oraz emisji gazów i pyłów do powietrza. Wprowadzenie do obrotu tego typu produktu doprowadziłoby do wykorzystywania resztek i pozostałości pochodzących z obróbki mechanicznej płyt drewnopochodnych jako paliwa w kotłach, w tym również domowych. Wykorzystanie substancji będącej przedmiotem zgłoszenia w kotłach o dużej mocy, wyposażonych w urządzenia odpylające, nie musi stanowić zagrożenia dla środowiska, ale spalanie ich w małych instalacjach grzewczych może powodować zarówno wydzielanie przykrych zapachów, jak i zanieczyszczenie powietrza. Marszałek uznał w konsekwencji, że nie został spełniony warunek z art. 10 pkt 4 ustawy o odpadach. Jego stanowisko podzieliło samorządowe kolegium odwoławcze.
!Substancja lub przedmiot, powstająca w wyniku procesu produkcyjnego, którego celem nie jest ich produkowanie, może być uznana za produkt uboczny, a nie za odpady, pod specjalnymi warunkami.
Sądy administracyjne również podzieliły stanowisko organów. Wyjaśniły, że norma z art. 10 pkt 4 ustawy o odpadach stanowi implementację art. 5 ust. 1 lit. d dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/98/WE w sprawie odpadów. Zgodnie z tym przepisem substancja lub przedmiot, powstająca w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie, może być uznana za produkt uboczny, a nie za odpady, jeżeli zostanie spełniony m.in. warunek, zgodnie z którym dalsze wykorzystanie tego produktu lub substancji jest zgodne z prawem, tzn. dana substancja lub przedmiot spełniają wszelkie istotne wymagania dla określonego zastosowania w zakresie produktu, ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego i nie doprowadzi do ogólnych niekorzystnych oddziaływań na środowisko lub zdrowie ludzkie.
Interpretacja KE
W kwestii tej wypowiedziała się również Komisja Europejska. Wykładnia przepisów dyrektywy w poszczególnych państwach Unii Europejskiej była zróżnicowana i w celu jej ujednolicenia KE wydała komunikat wyjaśniający z 21 lutego 2007 r. dotyczący odpadów i produktów ubocznych (KOM-2007/59). Komunikat ten należy uwzględnić, dokonując wykładni przepisów dyrektywy. Zgodnie z pkt 4 załącznika nr 1 do komunikatu zbędne materiały z pierwotnego procesu produkcji mebli, palet lub opakowań bądź materiały wymagające tylko kosmetycznych zmian, które są zasadniczo podobne do produktu pierwotnego, takie jak: masa kauczukowa i mieszanka wulkanizacyjna, wióry i elementy z korka, resztki z tworzyw sztucznych i podobne materiały, mogą być uznawane za produkty uboczne, jeżeli istnieje możliwość ich bezpośredniego ponownego wykorzystania w pierwotnym procesie produkcyjnym lub w innym zintegrowanym procesie produkcyjnym, w którym ponowne wykorzystanie jest również pewne. Jeżeli jednak tego rodzaju materiały zawierają substancje trujące, które wymagają usunięcia przed dalszym wykorzystaniem lub przetworzeniem, może to wskazywać, że materiał ten jest odpadem do momentu zakończenia procesu recyklingu lub odzysku. W analizowanej sprawie organy wykazały, że przedmiotowe ścinki nie odpowiadają cechom produktu naturalnego, w tym przypadku czystego drewna, i nie można uznać, że ich wykorzystanie w sposób wskazany przez spółkę nie doprowadzi do ogólnych, negatywnych oddziaływań na środowisko.
Bez formalności
Dodajmy, że w przypadku ścinków, o które pyta przedsiębiorca, uznanie za produkt uboczny nie wymaga formalnego zgłoszenia – o ile spełniają warunki i nie zawierają domieszek innych substancji. Zgodnie bowiem z obecnie obowiązującym brzmieniem art. 11 ust. 5 ustawy o odpadach przepisów art. 11 ust. 1‒4 (dotyczących zgłoszenia danych substancji lub przedmiotów jako produktu ubocznego) nie stosuje się do przedmiotów lub substancji, które „spełniają warunki uznania za produkt uboczny, stanowiących produkty przetworzenia drewna, takich jak: kora, strużyny, odziomki pomanipulacyjne, wałki połuszczarskie, trociny, wióry, zrębki, zrzyny, szczapy i inne pochodzące z przetworzenia tych produktów, w tym brykiety i pelety, stanowiących mechanicznie przetworzony naturalny surowiec drzewny niezawierający jakichkolwiek innych substancji”. Co oznacza po prostu, że w przypadku takich przedmiotów lub substancji nie obowiązuje procedura zgłoszenia do marszałka. A zatem przedsiębiorca powinien upewnić się, czy pozostałości z produkcji nie zawierają niedozwolonych substancji. Jakiekolwiek zanieczyszczenie innymi substancjami wyklucza możliwość automatycznego uznania za produkt uboczny.©℗
Podstawa prawna
• art. 10, art 11 ust. 4 i 5 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 699; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1250)
• art. 5 ust. 1 lit. d dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów (Dz.Urz. UE z 2008 r. L 312, s. 3)
