Ta forma działalności w ostatnich miesiącach jest właśnie jedną z mocno promowanych przez doradców podatkowych. Dużo mówi się o jej zaletach, tymczasem ma ona również swoje słabe strony i nie dla wszystkich będzie to dobre rozwiązanie.

Michał Koralewski, radca prawny
Wielu przedsiębiorców prowadzących działalność na podstawie wpisu do CEIDG dopiero teraz, przy okazji dokonywania rozliczeń za pierwszy miesiąc tego roku, zorientowało się, że przepisy tzw. Polskiego Ładu zwiększyły ich obciążenia publicznoprawne. Na nowo więc zaczęli rozważać alternatywne formy prowadzenia działalności. Cześć z nich zastanawia się, czy nie przekształcić swojej jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę komandytowo-akcyjną. Ta forma działalności w ostatnich miesiącach jest właśnie jedną z mocno promowanych przez doradców podatkowych. Dużo mówi się o jej zaletach, tymczasem ma ona również swoje słabe strony i nie dla wszystkich będzie to dobre rozwiązanie. W dzisiejszym poradniku opisujemy zatem najważniejsze cechy tego podmiotu, w tym jego zalety, mankamenty, a także wskazujemy, jak wygląda procedura jego utworzenia, oraz opisujemy podstawowe zasady jego funkcjonowania. Warto dodać, że utworzenie spółki, a także wniesienie do niej przedsiębiorstwa osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą możliwe jest w każdym czasie. Nie jest zatem konieczne np. oczekiwanie na koniec bądź początek roku kalendarzowego.
Podstawowe cechy
Spółka komandytowo-akcyjna to rodzaj spółki osobowej mającej na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Z reguły tworzy ją co najmniej dwóch wspólników, z których jeden jest komplementariuszem, drugi zaś akcjonariuszem. Komplementariusz prowadzi sprawy spółki, reprezentuje ją na zewnątrz oraz ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania. Natomiast rola akcjonariusza ogranicza się do wniesienia wkładu na kapitał zakładowy spółki, nie odpowiada on za zobowiązania podmiotu.Cechą charakterystyczną spółek komandytowo-akcyjnych, która wprost wpływa na ich gospodarcze wykorzystanie, jest właśnie sposób ukształtowania odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. W spółce musi być przynajmniej jeden wspólnik, który odpowiada za jej zobowiązania bez ograniczeń (na takich samych zasadach jak wspólnik spółki jawnej) – czyli komplementariusz. Fakt, że pozostali wspólnicy (będący akcjonariuszami) nie ponoszą żadnej odpowiedzialności, sprawia, że spółki tego typu wykorzystywane są albo w celu ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności osobistej części wspólników bez konieczności tworzenia spółki kapitałowej, bądź to w celu prowadzenia działalności przez osoby, z których część dysponuje kapitałem, część zaś ma pomysł na prowadzenie działalności gospodarczej, ale nie posiada odpowiednich funduszy. Takie ukształtowanie omawianego typu spółki pozwala na jego wykorzystanie do rozwoju małych, często rodzinnych przedsiębiorstw, w których pomysłodawca lub założyciel przyjmuje rolę komplementariusza prowadzącego sprawy spółki oraz nią zarządzającego. Z kolei inwestorzy obejmują akcje w kapitale zakładowym spółki, czerpiąc korzyści z dywidend oraz kontrolując komplementariusza poprzez radę nadzorczą. Coraz powszechniejszym zjawiskiem staje się również tworzenie grup spółek komandytowo-akcyjnych, w których komplementariuszami są tożsame spółki kapitałowe bądź spółki kapitałowe i osoby fizyczne. Każda ze spółek wchodzących w skład danej grupy stanowi spółkę celową przeznaczoną do wykonania i obsługi określonej inwestycji.
ikona lupy />
Polski Ład. Logo / Dziennik Gazeta Prawna
Zalety dla przedsiębiorcy
Bez wątpienia spółka komandytowo-akcyjna ma cechy, które mogą być atrakcyjne dla przedsiębiorców. Należą do nich:
▶Brak składek na ZUS. Obecnie najważniejszą z zalet jest brak oskładkowania wspólników tego typu spółek. Nie opłacają oni bowiem zarówno składek na ubezpieczenie społeczne, jak i składki zdrowotnej. W dobie rosnących obciążeń publicznoprawnych to niewątpliwa zaleta.
▶Niskie podatki. Spółki komandytowo-akcyjne są także podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych i mogą korzystać ze stawki 9 proc. dla małych przedsiębiorców. Ponadto ustawodawca umożliwił im rozliczanie się z podatku dochodowego za pomocą tzw. estońskiego CIT. Korzystając z tej formy opodatkowania, jego efektywna stawka może sięgać zaledwie 20 proc. dla małych podatników i 25 proc. dla dużych. Dla porównania: przedsiębiorca rozliczający podatek dochodowy podatkiem liniowym opłaca 19 proc. podatku od dochodu oraz dodatkowo 4,9 proc. składki zdrowotnej. W przypadku opodatkowania skalą podatkową obciążenia mogą być jeszcze większe, podatek bowiem wynosi 17 proc. albo 32 proc. dochodu, a składka zdrowotna – 9 proc. dochodu.
▶Ulga dla komplementariusza. Istotne jest też to, że komplementariusz ma prawo do odliczenia od podatku naliczonego od wypłat z zysku kwoty podatku zapłaconego przez spółkę komandytowo-akcyjną od własnych dochodów w części, w jakiej zapłacony przez spółkę komandytowo-akcyjną podatek obniżał wypłacony komplementariuszowi zysk tej spółki. Zatem w wielu przypadkach komplementariusz zapłaci jedynie niewielki podatek, bądź uniknie jego zapłaty.
Wśród innych zalet spółki komandytowo-akcyjnej wskazać natomiast należy następujące jej cechy szczególne,tj.:
▶W spółce nie występuje zarząd. Za sprawy spółki i jej reprezentację odpowiada komplementariusz. Ułatwia to bieżące zarządzanie tym podmiotem w porównaniu z np. spółką z o.o. (natomiast można powołać radę nadzorczą, której skład jest wybierany przez akcjonariuszy).
▶Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki – analogicznie zatem jak wspólnicy spółki z o.o. Jedynie komplementariusz ponosi pełną odpowiedzialność z tego tytułu (analogicznie jak w spółce komandytowej).
▶Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej musi wynosić co najmniej 50 000 zł – to dwa razy mniej niż w spółce akcyjnej. Co więcej, akcje omawianej spółki są także papierami wartościowymi i mogą być nawet notowane na rynku regulowanym (giełdzie papierów wartościowych). Udziały spółki z o.o. nie mają zaś takich cech.
▶Akcje wydawane przez nią mogą być swobodnie zbywane – co ułatwia pozyskiwanie inwestorów albo sprzedaż podmiotu (podobnie jak w spółkach kapitałowych).
Wady, które trzeba poznać
Pewne cechy omawianej spółki mogą zostać uznane za jej wady w porównaniu z prowadzeniem działalności gospodarczej w formie jednoosobowej działalności wpisanej do CEiDG. Do cech tych należą przede wszystkim:
▶Konieczność prowadzenia tzw. pełnej księgowości. Spółka komandytowo-akcyjna podlega bowiem przepisom ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2106). Skutkuje to nie tylko wyższymi kosztami obsługi księgowej, lecz także koniecznością ewidencjonowania wszelkich zdarzeń gospodarczych w księgach rachunkowych. Każda wpłata i wypłata na rachunek lub z rachunku spółki są odnotowywane w jej księgach rachunkowych;
▶Konieczność rejestracji w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Dotyczy to zarówno powstania spółki, jak i późniejszych zmian jej statutu albo składu osobowego. Wpisy podlegają zaś opłatom sądowym (600 zł wpis, 350 zł zmiana);
▶Brak możliwości odliczenia przez akcjonariusza części podatku zapłaconego przez spółkę od swoich należności. Tym samym akcjonariusze od wypłacanych im dywidend opłacają 19-proc. zryczałtowany podatek. Przypomnijmy, że spółka opłaca podatek dochodowy stawką 9 proc. albo 15 proc. Sumarycznie może to być wyższa kwota niż w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej.
▶Prowadzenie spółki wiąże się z większym stopniem formalizmu niż w przypadku działalności jednoosobowej. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych przy rozstrzyganiu spraw przekraczających zwykły zarząd konieczna jest uchwała wspólników. Jej brak może prowadzić do nieważności czynności dokonanej przez komplementariusza, np. zawartej przez niego umowy.
▶Regulacja ustawowa spółki komandytowo-akcyjnej jest skomplikowana. Przykładowo wyróżnia się kilka typów uchwał, dla których przewidziano odrębne zasady głosowania (o tym szerzej piszemy w dalszej części). Ponadto do spółki tej stosuje się także niektóre przepisy o spółce akcyjnej, co wymaga od wspólników sporej wiedzy z tego zakresu.
▶Wymagany kapitał zakładowy w wysokości minimalnej 50 000 zł dla drobnych przedsiębiorców może być barierą. Kapitał pokrywany jest przez akcjonariuszy. Niemniej wkłady na jego pokrycie mogą być zarówno pieniężne, jak i niepieniężne (np. wyposażenie biura, maszyny, środki transportu, różnego typu prawa autorskie, własności przemysłowej itp.).
▶Nie jest możliwe proste przekształcenie przedsiębiorstwa przedsiębiorcy jednoosobowego w spółkę komandytowo-akcyjną. Dopuszczalne jest jednak wniesienie aportem przedsiębiorstwa do takiej spółki. To drugie rozwiązanie nie wiąże się wszakże z sukcesją uniwersalną praw i obowiązków, a zatem trzeba je przenosić na spółkę jednostkowo, np. poprzez umowy cesji czy też decyzje administracyjne w odniesieniu do zezwoleń i koncesji.
Co jeszcze trzeba wiedzieć przed podjęciem decyzji
Zanim przedsiębiorca podejmie decyzję o przejściu z jednoosobowej działalności gospodarczej na działalność w formie właśnie spółki komandytowo-akcyjnej, oprócz wspomnianych wyżej zalet i wad powinien także zwrócić uwagę na inne kwestie, które w praktyce mogą rodzić problemy.
Przede wszystkim – powinien zastanowić się nad tym, jak zorganizować jej strukturę. Jak zaznaczono na początku, zasadniczo spółka komandytowo-akcyjna powinna być co najmniej dwuosobowa. Wprawdzie przedstawiciele doktryny oraz niektóre sądy dopuszczają funkcjonowanie spółek jednoosobowych (gdy komplementariusz nabędzie wszystkie jej akcje), to jednak taka sytuacja jest obarczona pewnym ryzykiem[ramka 1]. Swoistym wyjściem z sytuacji, które warto zatem rozważyć przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w tymzakresie, jest utworzenie konstrukcji, w której komplementariuszem jest spółka z o.o. założona przez tę samą osobę, która ma zostać akcjonariuszem spółki komandytowo-akcyjnej. Jest to konstrukcja zbliżona do bardzo popularnej niegdyś spółki z o.o. spółki komandytowej, ma jednak dodatkowe wady, do których należą:
  • konieczność ponoszenia kosztów funkcjonowania dwóch spółek zamiast jednej;
  • utrudnienia decyzyjne wynikające z faktu, że jeden ze wspólników spółki komandytowo-akcyjnej jest inną spółką – podejmowanie uchwał przez spółkę komandytowo-akcyjną powinno zostać poprzedzone powzięciem stosownych uchwał przez wspólników spółki z o.o.;
  • kłopotliwe zasady reprezentacji spółki komandytowo-akcyjnej – w jej imieniu występować będzie spółka z o.o. będąca komplementariuszem, spółkę z o.o. reprezentować będzie natomiast jej zarząd, zgodnie z przyjętymi w tej spółce zasadami reprezentacji.

Ramka 1

Jednoosobowa teoretycznie dopuszczalna, ale sądy różnie do niej podchodzą
Dla jednoosobowych przedsiębiorców istotna może być informacja, że istnieje teoretyczna możliwość funkcjonowania jednoosobowej spółki komandytowo-akcyjnej, tj. takiej, w której jedyny komplementariusz ma jednocześnie wszystkie akcje. Przy czym w tym zakresie tym nie ma wszakże ujednoliconego poglądu w orzecznictwie i doktrynie. Część sądów uznaje taką możliwość, inne odmawiają rejestracji takiej spółki, jeszcze inne dopuszczają późniejsze (po zarejestrowaniu) powstanie spółki jednoosobowej przez odkupienie wszystkich akcji przez komplementariusza. Problem wynika z tego, że spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, te zaś powinny być, co do zasady, co najmniej dwuosobowe. Z drugiej strony przepisy zezwalają na posiadanie akcji tej spółki przez komplementariusza, a brak jest przepisu, który wprost zakazywałby posiadania wszystkich akcji (szerzej piszemy o tym w dalszej części). ©℗
Z pozoru lepszym i tańszym rozwiązaniem mogłoby się okazać znalezienie drugiego wspólnika. Ale i taka sytuacja też będzie rodzić dalsze komplikacje dotyczace chociażby tego, który bowiem ze wspólników ma zostać komplementariuszem, a który akcjonariuszem? Kolejnym aspektem, jaki należy przeanalizować, to zestawienie obciążeń publicznoprawnych i kosztów związanych z prowadzeniem ww. spółki oraz obciążeń przy kontynuowaniu działalności jako przedsiębiorca jednoosobowy. Każdy zainteresowany powinien zrobić to indywidualnie – firmy posiadają bowiem odmienną strukturę przychodów i kosztów, nie ma zatem jednej, dobrej odpowiedzi, który z tych modeli jest korzystniejszy dla wszystkich. Wszystko należy zatem przeliczyć na konkretnych wartościach liczbowych. Aby uzmysłowić przedsiębiorcom, jak funkcjonuje spółka komandytowo -akcyjna, porównamy ją ze znaną spółką z o.o. [tabela]
Tabela. Podstawowe różnice między spółką z o.o. a spółką komandytowo-akcyjną©℗
Spółka z o.o. Spółka komandytowo-akcyjna
Cel prowadzenia Każdy cel prawnie dopuszczalny, nie tylko prowadzenie działalności gospodarczej. Prowadzenie działalności gospodarczej.
Osobowość prawna Spółka z o.o. jest osobą prawną, jest zatem podmiotem praw i obowiązków, a także ponosi wyłączną odpowiedzialność za swoje zobowiązania. Jej byt prawny nie jest zależny od grona wspólników (można powołać spółkę jednoosobową). • Spółka ta nie jest osobą prawną, posiada jednak zdolność prawną, może zatem nabywać prawa i obowiązki, pozywać i być pozywana.• Odpowiedzialność za zobowiązania jest dzielona pomiędzy wspólników i spółkę, a sama spółka ma charakter osobowo-kapitałowy, zależna jest zatem od grona wspólników.
Kapitał zakładowy Minimalny kapitał zakładowy to 5000 zł. Minimalny kapitał zakładowy to 50 000 zł.
Wspólnicy • Wszyscy wspólnicy spółki posiadają co do zasady jednakowy status w spółce.• Możliwe jest przyznanie udziałów uprzywilejowanych bądź kompetencji osobistych niektórym wspólnikom. Spółkę tworzą komplementariusze, którzy posiadają status zbliżony do wspólników spółek osobowych, a także akcjonariusze, których status jest analogiczny jak w spółce akcyjnej.
Moment powstania Z chwilą podpisania umowy spółki powstaje spółka z o.o. w organizacji, która posiada zdolność prawną. Z momentem wpisu do rejestru nabywa ona osobowość prawną. Powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Wkłady do spółki Wkładem niepieniężnym na pokrycie udziałów nie może być świadczenie pracy lub usług, a także prawa niezbywalne. Wkładem niepieniężnym na pokrycie akcji może być wszelki wkład mający wartość majątkową, w szczególności świadczenie pracy lub usług. Wkładem nie mogą być prawa niezbywalne.
Moment wniesienia wkładów Wkłady należy wnieść w całości przed złożeniem wniosku o wpis spółki z o.o. do rejestru KRS. Akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki.
Bieżący zarząd spółką • Wykonywany jest przez organy spółki.• Wspólnicy nie mają wpływu na prowadzenie bieżących spraw spółki. • Sprawy spółki oraz reprezentacja powierzona jest komplementariuszom. • Akcjonariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik. Wpływ akcjonariuszy na sprawy spółki ogranicza się w praktyce do uczestnictwa w jej organach.
Organy • Obowiązkowo w spółce powoływany jest zarząd, fakultatywnie rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. • Wspólnicy tworzą natomiast zgromadzenie wspólników, które jest zwoływane co najmniej raz do roku. • W spółce istnieje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Możliwe jest powołanie rady nadzorczej, a gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25, jej powołanie jest obligatoryjne. • Funkcje zarządu pełnią komplementariusze.
Odpowiedzialność • Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.• W niektórych przypadkach za zobowiązania spółki z o.o. mogą ponosić odpowiedzialność członkowie jej zarządu. • Komplementariusze odpowiadają solidarnie i subsydiarnie ze spółką za jej zobowiązania całym swoim majątkiem.• Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
Wystąpienie ze spółki W drodze sprzedaży albo umorzenia udziałów. • Komplementariusz może wystąpić ze spółki, jeśli statut na to zezwala.• Akcjonariusz może sprzedać akcje, podlegają one także umorzeniu.
Opodatkowanie • Spółka z o.o. jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, dodatkowo wspólnicy płacą zryczałtowany podatek od dywidendy w wysokości 19 proc.• Spółka może korzystać z tzw. estońskiego CIT. • Spółka jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych.• Wspólnicy opłacają zryczałtowany podatek od dywidendy (19 proc.), jednakże komplementariusz może odliczyć od swojego podatku część podatku zapłaconego przez spółkę.• Spółka może korzystać z tzw. estońskiego CIT.
Rynek regulowany Udziały spółki nie mogą być notowane na rynku regulowanym. Akcje spółki mogą być notowane na rynku regulowanym.
Zakończenie bytu prawnego Wymagane jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego. Wymagane jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego.
Kto z góry powinien odrzucić
▶ Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą w branży, która może korzystać z niskiej stawki zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych bądź rozlicza się przy pomocy karty podatkowej – na założeniu spółki komandytowo-akcyjnej raczej nie skorzysta.
▶ Spółka ta nie będzie optymalnym rozwiązaniem także dla przedsiębiorców niemających zaufanego partnera biznesowego, który zdecydowałby się na wstąpienie do spółki. Zawieranie jej z przypadkowymi osobami może przynieść większe straty aniżeli korzyści płynące z mniejszych obciążeń publicznoprawnych.
▶ Dla osób, które chcą skupić się bez reszty na pracy zawodowej, omawiana spółka także mogłaby być nieodpowiednia. Prowadzenie spraw spółki wymaga bowiem także czasu i jest bardziej sformalizowane niż jednoosobowa działalność gospodarcza.
Jak utworzyć – krok po kroku
Założenie wymaga wizyty u notariusza, a także zgłoszenia podmiotu do rejestru przedsiębiorców KRS. To pociąga za sobą również koszty. Te dla drobnych przedsiębiorców mogą być barierą
Przedstawimy poniżej, jak utworzyć klasyczną spółkę komandytowo-akcyjną oraz taki podmiot, gdzie akcjonariuszem będzie spółka z o.o.

wariant 1: spółka komandytowo-akcyjna klasyczna

Do powstania spółki komandytowo- akcyjnej wymaga się przeprowadzenia wielu czynności, które można podzielić na kilka etapów:
▶Krok 1. Zawiązanie spółki, w tym podpisanie statutu przez założycieli, z tym zastrzeżeniem, że statut powinni podpisać wszyscy komplementariusze. Ten etap tworzenia spółki komandytowo-akcyjnej obejmuje następujące czynności:
A. Zawiązanie spółki, które następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji przez akcjonariuszy.
B. Sporządzenie pisemnego sprawozdania założycieli i poddania go badaniu biegłego rewidenta pod względem prawdziwości i rzetelności – jeżeli przewidziane są wkłady niepieniężne albo spółka nabywa mienie lub dokonuje zapłaty wynagrodzenia za usługi świadczone przy jej powstaniu (zob. art. 311–312 k.s.h.).
C. Wyrażenie przez założycieli zgody (w formie jednego albo kilku aktów notarialnych) na zawiązanie spółki komandytowo-akcyjnej oraz na brzmienie statutu; w akcie zawiązania podmiotu powinny znaleźć się też oświadczenia o objęciu akcji.
▶Krok 2. Wniesienie wkładów przez akcjonariuszy na pokrycie kapitału zakładowego. Przy czym wkłady nie muszą zostać wniesione w całości przed zgłoszeniem spółki do rejestru przedsiębiorców KRS. Mianowicie:
  • akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki;
  • akcje zaś obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej;
  • jeżeli natomiast akcje są obejmowane wyłącznie za wkłady niepieniężne albo za wkłady niepieniężne i pieniężne, wówczas kapitał zakładowy powinien być pokryty przed zarejestrowaniem co najmniej w jednej czwartej jego wysokości.
Ze względu na to, że akcje spółki komandytowo -akcyjnej nie mają postaci dokumentu (są zdematerializowane), są one rejestrowane w rejestrze akcjonariuszy. Z uwagi na powyższe założyciele spółki mają dodatkowy obowiązek w postaci konieczności wyboru podmiotu, który będzie dlaniej prowadził taki rejestr, oraz zawarcia z nim umowy na prowadzenie rejestru. Podmiotem uprawnionym w tym zakresie jest każdy podmiot uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych.
▶Krok 3. Zgłoszenie spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego i rejestracja spółki przez sąd rejestrowy. Do rejestracji spółki służy Portal Rejestrów Sądowych (www.prs.ms.gov.pl) – od 1 lipca 2021 r. nie składa się wniosku o wpis spółki do rejestru za pośrednictwem tradycyjnych formularzy urzędowych w formie papierowej.
Na zakończenie należy wskazać, iż obecnie brak jest jeszcze możliwości zawiązania spółki komandytowo-akcyjnej w całości przez internet. Statut spółki wymaga zatem sporządzenia go przez notariusza.
•Co powinno znaleźć się w statucie
Statut spółki komandytowo-akcyjnej musi zawierać:
  • jej nazwę i adres siedziby;
  • przedmiot działalności;
  • czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
  • oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość;
  • wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
  • liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;
  • nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń;
  • sposób organizacji walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.
Wydatki, które trzeba wziąć pod uwagę
Decydując się na zmianę formy prowadzenia działalności gospodarczej na spółkę komandytowo -akcyjną, musimy liczyć się z dodatkowymi kosztami. Składają się na nie przede wszystkim:
▶Koszty opłaty sądowej za wpis spółki komandytowo-akcyjnej do rejestru. Opłata ta wynosi łącznie 600 zł.
▶Koszty taksy notarialnej. Wiąże się ona ze sporządzeniem statutu spółki komandytowo-akcyjnej w formie aktu notarialnego. Wysokość maksymalnej taksy notarialnej określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1473; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 516) i jest ona zależna od wysokości sumy wkładów spółki komandytowo-akcyjnej (pamiętajmy, że minimalna wysokość kapitału zakładowego w spółce komandytowo-akcyjnej wynosi 50 000 zł). Jej maksymalna wysokość przy następujących sumach wkładów może wynosić odpowiednio:
  • od 50 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1 proc. od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
  • powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4 proc. od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
  • powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2 proc. od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
  • powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25 proc. od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043) nie więcej niż 7500 zł.
Powyższe stawki są kwotami maksymalnymi, a więc nie jest wykluczone uzgodnienie z notariuszem niższego wynagrodzenia.
▶Dodatkowe koszty notarialne. Chodzi w szczególności o:
  • koszty odpisów aktów notarialnych oraz podatku VAT od wynagrodzenia notariusza;
  • podatek od czynności cywilnoprawnych – wynosi on 0,5 wysokości wkładów wnoszonych do spółki i jest on pobierany przez notariusza jako płatnika tego podatku.
▶Koszty obsługi prawnej. Stworzenie statutu spółki komandytowo-akcyjnej oraz jej rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym mogą nastręczać trudności osobom nieobeznanym w prawie handlowym. Konieczna może się okazać pomoc prawnika. Wynagrodzenie za taką pomoc w dużej mierze zależy od indywidualnych cech takiego zlecenia.

wariant 2: spółka z o.o. spółka komandytowo-akcyjna

W wariancie tym docelowa konstrukcja prawna spółki komandytowo-akcyjnej będzie przedstawiała się w następujący sposób:
  • komplementariuszem będzie spółka z o.o.,
  • akcjonariuszem będzie osoba fizyczna, która obecnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w oparciu o wpis do CEIDG.
Aby uzyskać zakładany model prowadzenia działalności gospodarczej, należy wykonać niżej wskazane etapy postępowania:
▶Krok 1. Utworzenie spółki z o.o., która ma zostać komplementariuszem. W ramach tego etapu konieczne jest:
A. Podjęcie decyzji biznesowych w zakresie składu wspólników i zarządu spółki, a także przeznaczenia spółki. Trzeba m.in. ustalić, czy główną jej rolą będzie rola wspólnika w spółce komandytowej, czy też spółka ta ma wykonywać także inne zadania – prowadzić określoną część działalności gospodarczej.
B. Decyzja w przedmiocie kształtu umowy spółki. W wielu przypadkach wzorzec bowiem pozwala na wybór jednego z kilku wariantów klauzuli. Przez internet można zawrzeć spółkę z o.o. tylko wtedy, gdy wszystkie wkłady są pieniężne. Przy założeniu, że spółka ta ma mieć uboczne znaczenie, jej umowa nie musi być rozbudowana. Należy pamiętać, że:
  • tylko w spółkach mających co najmniej dwóch wspólników wspólnicy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu,
  • członek zarządu wykonujący swoją funkcję jedynie na podstawie uchwały o powołaniu (bez zawierania dodatkowych umów) nie podlega ww. ubezpieczeniom,
  • członek zarządu będący jednocześnie wspólnikiem spółki może wykonywać swoją funkcję nieodpłatnie.
C. Zawarcie umowy spółki przez internet bądź w sposób tradycyjny (forma aktu notarialnego).
D. Wpisanie spółki z o.o. do rejestru przedsiębiorców KRS.
▶Krok 2. Utworzenie spółki komandytowo-akcyjnej z udziałem spółki z o.o. oraz osoby fizycznej bądź osób fizycznych. Krok ten obejmuje:
A. Podjęcie decyzji biznesowych w przedmiocie wkładów wnoszonych do spółki komandytowo-akcyjnej przez poszczególnych wspólników. Trzeba m.in. zdecydować, czy aportem do spółki ma być całość, czy tylko zorganizowana część przedsiębiorstwa osoby fizycznej.
B. Opracowanie statutu spółki komandytowo-akcyjnej.
C. Przeprowadzenie zgromadzenia wspólników spółki z o.o. w celu wyboru pełnomocnika spółki do zawarcia umowy spółki komandytowo-akcyjnej. Jest to konieczne, jeżeli zarząd spółki z o.o. będą tworzyły te same osoby fizyczne, które mają zostać akcjonariuszami w spółce komandytowo-akcyjnej.
D. Zawarcie statutu spółki przed notariuszem.
▶Krok 3. Zgłoszenie spółki komandytowo-akcyjnej do rejestru przedsiębiorców KRS. Robi się to za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (prs.ms.gov.pl). Spółka powstaje z chwilą wpisania jej do KRS.
▶Krok 4. Cesja umów pomiędzy osobą fizyczną i spółką komandytowo-akcyjną za zgodą kontrahentów. Jeżeli spółka komandytowo-akcyjna miałaby kontynuować wykonywanie umów zawartych przed jej powstaniem przez osoby fizyczne, to konieczna jest w tym zakresie cesja; wniesienie aportu do spółki nie powoduje bowiem sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków.
▶Krok 5. Decyzja co do dalszego losu działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną. Możliwe jest jej kontynuowanie, zawieszenie albo zaprzestanie jej prowadzenia i wykreślenie przedsiębiorcy z CEIDG.
Oczywiście wkładem do spółki komandytowej może być także przedsiębiorstwo prowadzone przez jej przyszłego komandytariusza. Niemniej w przypadku prowadzenia egzekucji z majątku spółki komandytowej przez wierzycieli tejże spółki mogłaby być ona prowadzona również z majątku stanowiącego aport. To zaś byłoby sprzeczne z celem, dla którego tworzona jest przedmiotowa konstrukcja spółki z o.o. spółki komandytowej.
Bieżące funkcjonowanie
Istnienie w spółce dwóch grup wspólników (akcjonariuszy i komplementariuszy) sprawia, że ich wzajemne prawa i obowiązki się zazębiają

prawa i obowiązki akcjonariusza

Rola akcjonariatu w spółce akcyjnej sprowadza się najczęściej do inwestycji bierniej. Stąd też jedynym obowiązkiem tego rodzajów wspólników jest wniesienie wkładów (zob. komentarz art. 3 k.s.h.); ich rola ogranicza się właśnie do tego. Inaczej niż w przypadku wspólników pozostałych spółek osobowych akcjonariusze spółki komandytowo-akcyjnej – na wzór wspólników spółek kapitałowych – nie mają prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentowania. Jeżeli zatem na akcjonariusza miałyby zostać nałożone dodatkowe obowiązki, to muszą one wynikać wprost ze statutu spółki. W innym przypadku takie zastrzeżenia – poczynione np. w treści uchwały walnego zgromadzenia – będą bezskuteczne względem spółki. Tym samym nie będzie ona uprawniona do dochodzenia ich spełnienia przez akcjonariusza. W statucie można zobowiązać akcjonariusza m.in. do świadczenia na rzecz spółki określonej pracy, bądź usług, czy też obowiązku powstrzymania się od określonych działań, udostępnienia wskazanych rzeczy itp. Co więcej, statut może uzależnić przyznanie osobistego uprawnienia akcjonariuszowi od dokonania przez niego oznaczonych świadczeń – niejako w zamian za wcześniej dokonane świadczenia na rzecz spółki.

rola komplementariusza

Komplementariusz spółki komandytowo-akcyjnej jest wspólnikiem odpowiadającym za jej zobowiązania względem wierzycieli na wzór wspólników spółki jawnej, czyli bez ograniczeń, subsydiarnie i solidarnie ze spółką. Z tego też powodu zasadniczy zakres praw i obowiązków komplementariuszy wywodzić należy z przepisów o spółce jawnej. Wśród swoistych cech pozycji komplementariusza w klasycznym modelu spółki komandytowo-akcyjnej należy wymienić:
  • nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki;
  • umieszczenie nazwiska komplementariusza w firmie spółki, nazwisko akcjonariusza nie powinno być w niej umieszczone pod rygorem przywrócenia pełnej odpowiedzialności akcjonariusza za zobowiązania spółki;
  • prawo reprezentowania spółki;
  • prawo powoływania i odwoływania prokurenta;
  • prawo prowadzenia spraw spółki w granicach zwykłego zarządu bez konieczności uzyskiwania akceptacji ze strony akcjonariuszy i organów spółki;
  • prawo podejmowania przez komplementariuszy czynności nagłych w interesie spółki;
  • możliwość wniesienia wkładów na kapitał zakładowy spółki;
  • zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej;
  • śmierć komplementariusza stanowi podstawę rozwiązania spółki; śmierć akcjonariusza nie ma zaś wpływu na dalsze funkcjonowanie spółki.
Jeśli zaś chodzi o zasady odpowiedzialności komplementariusza za zobowiązania spółki komandytowo -akcyjnej, to charakteryzuje je:
▶brak ograniczeń – zarówno co do kwoty, jak i przedmiotów, z których odpowiada komplementariusz, wspólnik ten odpowiada zatem całym swoim majątkiem;
▶solidarność – odpowiedzialność komplementariusza jest solidarna z pozostałymi komplementariuszami oraz spółką, a więc mamy tu do czynienia z solidarnością dłużników. Ta zaś oznacza, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Solidarna odpowiedzialność dłużników oznacza także, że komplementariusz, który spłacił zobowiązania spółki, może domagać się od pozostałych wspólników zwrotu części tego, co zapłacił (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 28 lutego 2013 r., sygn. akt III CZP 108/12), z uwzględnieniem ograniczonej odpowiedzialności komandytariuszy, chyba że pozwany wspólnik skutecznie podniesie zarzut wadliwego prowadzenia procesu przez wspólnika pozwanego przez wierzyciela. Dotyczy to również kwoty poniesionej na koszty procesu i egzekucji;
▶subsydiarność – która oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólników spółek osobowych nie stoi wszakże na przeszkodzie wytoczeniu powództwa przeciwko komplementariuszom i spółce.

zarządzanie podmiotem

Jak już wcześniej wskazywano, sposobów na zarządzanie spółką komandytowo-akcyjną może być wiele – w zależności od faktycznej pozycji poszczególnych wspólników. Nie ulega jednak wątpliwości, że główną rolę w spółce komandytowo-akcyjnej pełnią komplementariusze, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz oraz mają prawo i obowiązek prowadzenia jej spraw. Władza komplementariuszy nie jest jednak absolutna, jest bowiem ograniczana kompetencjami rady nadzorczej oraz walnego zgromadzenia. To, jak w danej spółce komandytowo-akcyjnej ułożona jest relacja pomiędzy komplementariuszami oraz organami spółki, zależy od treści statutu. Wspólnicy mogą bowiem zminimalizować rolę rady nadzorczej oraz akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu, bądź też uczynić z nich równoważnię dla pozycji komplementariuszy spółki.
Rola wskazanych powyżej organów spółki może zostać zmarginalizowana w następujący sposób:
▶rada nadzorcza może nie zostać powołana – jest ona bowiem organem obligatoryjnym jedynie w tych spółkach komandytowo-akcyjnych, w których liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób, w innych spółkach jej ustanowienie nie jest zatem konieczne;
▶prawo głosu akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu może zostać ograniczone w ten sposób, że na jedną akcję przypadać będzie mniej aniżeli jeden głos. Przykładowo: dopiero pakiet 10 akcji będzie dawał prawo akcjonariuszom do oddania jednego głosu. W odniesieniu natomiast do komplementariusza posiadającego akcje spółki komandytowo-akcyjnej nie ma już takiej możliwości ograniczenia. Każda akcja objęta lub nabyta przez niego daje bowiem prawo do jednego głosu.
Statut spółki może również zmniejszać faktyczne uprawnienia komplementariuszy do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. A wynika to z tego, że nie przysługuje prawo do prowadzenia spraw spółki przekazanych do kompetencji walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej przez przepisy kodeksu spółek handlowych lub statut spółki. Co więcej, statut spółki może przewidywać, że prowadzenie spraw spółki powierza się jednemu albo kilku komplementariuszom. Niektórzy spośród komplementariuszy mogą zatem zostać pozbawieni przedmiotowych uprawnień.

rada nadzorcza

Organ ten w spółce komandytowo-akcyjnej ma charakter obligatoryjny jedynie w przypadku, gdy liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób. Rada nadzorcza może składać się wyłącznie z akcjonariuszy i osób trzecich. Członkami nie mogą być natomiast komplementariusze oraz ich pracownicy.
▶Rola. Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Ponadto do należy do niej:
  • ocena sprawozdań z działalności spółki oraz sprawo zdań finansowych,
  • ocena wniosków co do sposobu podziału zysku albo pokrycia straty,
  • delegowanie swoich członków do czasowego wykonywania czynności komplementariuszy (w przypadku gdy żaden z komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania nie może sprawować swoich czynności),
  • wyrażanie zgody na podejmowanie czynności przez komplementariuszy,
  • zwoływanie nadzwyczajnych walnych zgromadzeń według własnego uznania,
  • prawo do wytoczenia powództwa odszkodowawczego przeciwko komplementariuszowi.
W praktyce rada nadzorcza pełni więc funkcję organu kontrolującego bieżące działania komplementariuszy. Zważywszy zaś na niżej wskazane kompetencje tego organu spółki, rola rady nadzorczej w spółce może stać się istotna.
▶Wyłanianie. Podobnie jak w spółce akcyjnej członków rady wybiera walne zgromadzenie. Odpowiednie zastosowanie znajdują tutaj również regulacje art. 381–392 k.s.h. traktujące o radzie nadzorczej w spółce akcyjnej. Na mocy wyraźnego wyłączenia nie stosuje się jedynie regulacji art. 383 k.s.h., które dają radzie nadzorczej spółki akcyjnej prawo do zawieszania członków zarządu oraz delegowania w ich miejsce członków rady nadzorczej. Uprawnienie to na gruncie spółki komandytowo-akcyjnej zostało ukształtowane nieco inaczej, czemu dano wyraz w art. 143 par. 2 k.s.h.
Do rady nadzorczej omawianej spółki znajdą zaś zastosowanie przepisy o radzie nadzorczej w spółce akcyjnej, które dotyczą:
  • zasad powoływania i odwoływania członków rady nadzorczej,
  • mandatu i kadencji członka rady nadzorczej,
  • ustalania wynagrodzenia członków rady nadzorczej,
  • sposobów zwoływania oraz przeprowadzania posiedzeń rady nadzorczej,
  • powództwa spółki – reprezentowanej przez radę nadzorczą – przeciwko komplementariuszowi za szkody wyrządzone spółce.
Stosując ww. przepisy, należy wszakże pamiętać o nakazie ich „odpowiedniego stosowania”. Wiąże się to m.in. z faktem, że w spółce akcyjnej występuje organ zarządzający (zarząd). W spółce komandytowo-akcyjnej zaś zbliżoną funkcję pełnią komplementariusze. Stosując zatem ww. przepisy o spółce akcyjnej, trzeba więc uwzględnić przywołaną różnicę pomiędzy tymi podmiotami. Jak już była o tym mowa wcześniej, komplementariusz (ani jego pracownik) nie może być członkiem rady nadzorczej. Co więcej, taki wspólnik nie może głosować nad uchwałami w przedmiocie wyboru lub odwołania członków organu nadzorczego. Ograniczenia te nie dotyczą jednak komplementariuszy pozbawionych prawa prowadzenia spraw spółki.

walne zgromadzenie

Organem stanowiącym w spółce komandytowo-akcyjnej jest walne zgromadzenie. Istnienie tego organu jest obligatoryjne, co oznacza, że wspólnicy mają obowiązek zwoływania walnego zgromadzenia w przypadkach, gdy jest to wymagane przepisami prawa lub statutu spółki. Czynności dokonane przez komplementariuszy bez zgody walnego zgromadzenia mogą być zaś nieważne bądź wymagać następczego zatwierdzenia. Zignorowanie tych wymogów będzie rodzić po stronie komplementariuszy odpowiedzialność odszkodowawczą względem spółki bądź kontrahentów, z którymi zawarli nieważne umowy.
Prawo uczestniczenia w obradach walnego zgromadzenia przysługuje zarówno akcjonariuszom, jak i komplementariuszom – także w przypadku, gdy nie są oni akcjonariuszami spółki. Komplementariusze będący jednocześnie posiadaczami akcji spółki komandytowo-akcyjnej mogą oddawać z nich głosy.
Znaczna rola komplementariuszy w spółce znalazła odzwierciedlenie również w przepisach regulujących walne zgromadzenie. Po pierwsze, każda akcja objęta lub nabyta przez komplementariusza daje prawo do jednego głosu, natomiast każda akcja objęta lub nabyta przez osobę, która nie jest komplementariuszem, daje prawo do jednego głosu, chyba że statut stanowi inaczej. Nie można całkowicie pozbawić akcjonariusza prawa głosu, można jednakże je ograniczyć.

trzy sposoby podejmowania uchwał

W kodeksie spółek handlowych przewidziano wiele spraw wymagających dla swojej ważności uchwały walnego zgromadzenia, a katalog ten może zostać dodatkowo rozszerzony w statucie spółki. Mieszany osobowo-kapitałowy charakter spółki znalazł odzwierciedlenie również w sposobie podejmowania uchwał.
▶Sposób 1. Niektóre uchwały do ich przyjęcia potrzebują zgody wszystkich komplementariuszy oraz większości głosów oddanych z akcji spółki. Tak jest m.in. w sprawach:
  • powierzenia prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki jednemu albo kilku komplementariuszom,
  • podziału zysku za rok obrotowy w części przypadającej akcjonariuszom,
  • zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa spółki lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nim prawa użytkowania,
  • zbycia nieruchomości spółki,
  • podwyższenia i obniżenia kapitału zakładowego,
  • emisji obligacji,
  • połączenia i przekształcenia spółki,
  • zmiany statutu,
  • rozwiązania spółki,
  • innych czynności przewidzianych w dziale niniejszym lub w statucie.
▶Sposób 2. Niektóre kwestie wymagają zgody większości komplementariuszy, tak jest m.in. w sprawach:
  • podziału zysku za rok obrotowy w części przypadającej komplementariuszom,
  • sposobu pokrycia straty za ubiegły rok obrotowy,
  • innych czynności przewidzianych w statucie spółki – można w nim zatem rozszerzyć katalog spraw, w których niezbędna jest uchwała walnego zgromadzenia oraz zgoda większości komplementariuszy. Postanowienie takie zmniejsza faktyczną rolę komplementariuszy w spółce.
▶Sposób 3. Trzecią kategorię uchwał stanowią uchwały podejmowane większością głosów wszystkich wspólników (oznacza to, że pod uwagę bierze się głosy oddane zarówno przez akcjonariuszy, jak i komplementariuszy posiadających akcje spółki komandytowo-akcyjnej). Należą do nich uchwały w sprawach:
  • rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania komplementariuszy z działalności spółki oraz sprawo zdania finansowego spółki za ubiegły rok obrotowy,
  • udzielenia komplementariuszom prowadzącym sprawy spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków,
  • udzielenia członkom rady nadzorczej absolutorium z wykonania przez nich obowiązków,
  • wyboru biegłego rewidenta, chyba że statut przewiduje w tej sprawie kompetencję rady nadzorczej.

odpowiedzialność za szkodę

Komplementariusze, a także likwidatorzy i członkowie rady nadzorczej spółki komandytowo-akcyjnej, odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponoszą winy. Odpowiedzialność ta może zostać zmaterializowana w postaci wytoczenia powództwa komplementariuszowi przez spółkę. Mogą ją wówczas reprezentować:
  • w sprawie przeciwko komplementariuszowi – rada nadzorcza,
  • w sprawie przeciwko członkowi rady nadzorczej – pełnomocnik walnego zgromadzenia,
  • w obu ww. sprawach – akcjonariusz, jeżeli spółka nie wytoczy powództwa odszkodowawczego w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę.
Roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Powództwo o odszkodowanie przeciwko ww. osobom wytacza się zaś według miejsca siedziby spółki.
Ze względu na to, że w większości spółek komandytowo-akcyjnych rada nadzorcza nie jest organem obligatoryjnym, ustawodawca wprowadził do k.s.h. zasady reprezentacji spółki w sprawach dotyczących komplementariuszy. Chodzi tu w szczególności o wytoczenie przeciwko nim powództwa o naprawienie szkody oraz określenia wysokości wynagrodzenia, jakie jest im należne za prowadzenie spraw spółki. I tak, sprawy takie na mocy art. 144 k.s.h. leżą w kompetencji pełnomocnika wybranego przez walne zgromadzenie. Przykładowo: jeśli w spółce nie ustanowiono rady nadzorczej, wówczas zgodnie z art. 144 k.s.h. pełnomocnik walnego zgromadzenia jest uprawniony do ustalenia wynagrodzenia komplementariusza, jeżeli nie zostało ono ustalone w statucie w charakterze wkładu komplementariusza (art. 130 pkt 4 i art. 147 par. 2 k.s.h.). Ponadto jest on umocowany do zawarcia w imieniu spółki z komplementariuszem umowy o pracę czy innej umowy przewidującej dla komplementariusza jego wynagrodzenie (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 września 2018 r., sygn. akt II AUa 939/16). Jak wynika z powyższego, prowadzenie spraw spółki komandytowo -akcyjnej nie jest łatwym rozwiązaniem oraz wymaga sporej wiedzy o przepisach regulujących zarówno omawianą spółkę, jak i spółkę akcyjną (zob. M. Koralewski, „Hybrydowe spółki osobowe. Praktyczny poradnik z wzorami dokumentów”, Gdańsk 2022).

Ramka 2

Jak zapewnić sobie pełnię władzy
Ustawodawca zezwala na nabycie przez komplementariusza akcji w spółce komandytowo-akcyjnej. Jak już wcześniej było wspomniane – brak jest przy tym wyraźnego zakazu, aby wspólnik ten nabył wszystkie akcje. Warto zaznaczyć, że wniesienie przez komplementariusza wkładów na kapitał zakładowy spółki nie powoduje wygaśnięcia jego nieograniczonej odpowiedzialności za jej zobowiązania (art. 132 k.s.h.).
Posiadanie przez komplementariusza akcji daje mu prawo do oddawania głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki komandytowo-akcyjnej. A jak wiemy, niektóre czynności wymagają zgody właśnie tego organu spółki. Komplementariusz, posiadając akcje, może więc zagłosować w określony, korzystny dla siebie sposób, bez konieczności przekonywania do tego innych akcjonariuszy (bo ich nie ma).
Efekt korzystny dla komandytariusza z punktu widzenia jego wpływu na sprawy w spółce komandytowo-akcyjnej można wszakże uzyskać bez konieczności nabywania przez niego wszystkich akcji. Wszystko dzięki temu, że ustawodawca stawia komplementariusza w pozycji uprzywilejowanej względem pozostałych akcjonariuszy. Każda akcja objęta lub nabyta przez komplementariusza daje prawo do jednego głosu. Z kolei każda akcja objęta lub nabyta przez osobę, która nie jest komplementariuszem, daje zaś prawo do jednego głosu, chyba że statut stanowi inaczej (art. 145 par. 3–4 k.s.h.). A zatem: z jednej strony akcje komplementariusza nie mogą być uprzywilejowane co do głosu i nie jest możliwe ograniczenie liczby głosów przypadających na jego jednostki uczestnictwa. Z drugiej – taka możliwość istnieje względem akcji objętych lub nabytych przez inne osoby, bowiem statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariuszy dysponujących powyżej jednej dziesiątej ogółu głosów w spółce (art. 411 par. 3 k.s.h.). W praktyce oznacza to, że zmniejszając siłę głosu akcjonariuszy, można doprowadzić do sytuacji, w której komplementariusz uzyska większość głosów na walnym zgromadzeniu, choć nie będzie on dysponował większością akcji spółki komandytowo-akcyjnej. Dodatkowo będzie on – jako akcjonariusz – uzyskiwać dywidendę ze spółki, ta bowiem przypada na każdą jej akcję. Przy czym dywidenda jest opodatkowana w sposób mniej korzystny aniżeli wypłata z zysku, którą otrzymuje wspólnik z tytułu pełnienia roli komplementariusza w spółce. Niemniej tylko w ten sposób możliwe jest dokonanie wypłaty całości zysku spółki jedynemu wspólnikowi (część otrzyma on jako komplementariusz, część zaś w postaci dywidendy).
Jak już to zaznaczano wcześniej, możliwość pierwotnego powstania jednoosobowej spółki komandytowo-akcyjnej jest krytykowana przez przeważającą część doktryny. Podnosi się także, iż umowa – w tym przypadku spółki – z cywilistycznego punktu widzenia stanowi wielostronną czynność prawną i nie może zostać zawarta wyłącznie z udziałem jedynego wspólnika. Jako kontrargument zaznacza się natomiast, że spółka ta jest podmiotem przeznaczonym do łatwego dokapitalizowania istniejących przedsiębiorstw bądź zdobycia funduszy na uruchomienie nowych. Utworzenie zaś jednoosobowej spółki komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza, który obejmuje jednocześnie wszystkie akcje, pozwala na uproszczenie procedury pozyskiwania inwestora. W początkowej fazie funkcjonowania spółki komplementariusz zachowuje pełnię władzy w spółce, kontynuując dalej swoją działalność gospodarczą oraz pozyskując inwestorów. W innym bowiem wypadku przedsiębiorca musiałby najpierw pozyskać inwestora i dopiero wraz z nim założyć spółkę komandytowo-akcyjną, co wydłuża i komplikuje proces zdobywania funduszy (więcej na ten temat: M. Koralewski, „Jednoosobowe spółki komandytowo-akcyjne”, LEX/el.).©℗
Opodatkowanie spółki i wspólników
Oprócz tego, że wspólnicy spółek komandytowo-akcyjnych nie opłacają składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, to dodatkowo – w niektórych sytuacjach – mogą też na korzystniejszych zasadach rozliczyćsię z fiskusem
Opodatkowanie spółki komandytowo-akcyjnej oraz jej wspólników przedstawia się w następujący sposób:
  • spółka komandytowo-akcyjna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych;
  • w zależności od wysokości osiąganych przychodów, spółka ta opłaca podatek dochodowy w wysokości 9 proc. albo 15 proc.;
  • komplementariusz opłaca zryczałtowany podatek dochodowy w stawce 19 proc., jednakże wspólnik ten może odliczyć od swojego należnego podatku dochodowego proporcjonalną część podatku dochodowego od osób prawnych zapłaconego przez samą spółkę. Proporcja ta odwołuje się do udziału komplementariusza w zyskach spółki komandytowo -akcyjnej. W przypadku gdy spółka komandytowo-akcyjna opłaca podatek dochodowy od osób prawnych według stawki 19 proc., komplementariusz nie zapłaci zatem podatku dochodowego. [przykład]

przykład

Komandytariusz może nic nie zapłacić
Dochód spółki komandytowo-akcyjnej do opodatkowania wynosi 200 000 zł. Komplementariusz uczestniczy w zyskach spółki w 50 proc. Spółka przekroczyła próg, powyżej którego stosuje 19-proc. stawkę podatku dochodowego. Podatek dochodowy, jaki powinna zapłacić spółka, wynosi 38 000 zł. Zysk po opodatkowaniu to 162 000 zł.
Komplementariuszowi przypada 50 proc. zysku spółki po opodatkowaniu, a zatem 81 000 zł.
Zryczałtowany podatek dochodowy należny od komplementariusza wynosiłby 15 390 zł (19 proc. z kwoty 81 000 zł). Komplementariusz może jednakże pomniejszyć swój podatek o 50 proc. podatku zapłaconego przez spółkę. Kwota 50 proc. tego podatku wynosi zatem 19 000 zł (50 proc. x 38 000). Różnica ta będzie jednak ujemna, a zatem komplementariusz nie zapłaci podatku dochodowego. ©℗
  • jeżeli spółka komandytowo-akcyjna opłaca podatek dochodowy według stawki 9 proc., to komplementariusz zapłaci podatek dochodowy pomniejszony o proporcjonalną część podatku dochodowego zapłaconego przez spółkę;
  • akcjonariusze spółki komandytowo-akcyjnej opłacają zryczałtowany podatek dochodowy według stawki 19 proc.;
  • akcjonariusze będący podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych mogą skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w przepisach art. 22 ust. 4–4d ustawy z 15 lutego 1992 r. – o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269);
  • akcjonariuszom nie przysługuje zwolnienie podatkowe, z którego mogą korzystać komandytariusze – zwolnienie od podatku kwoty stanowiącej 50 proc. przychodów komandytariusza z tytułu udziału w zyskach spółki komandytowej, nie więcej jednak niż 60 000 zł w danym roku podatkowym.
Ukryta dywidenda
Przepisy Polskiego Ładu wprowadziły do opodatkowania wspólników dodatkową instytucję, którą jest tzw. ukryta dywidenda. Nowe przepisy ww. ustawy ograniczą jednak od 2023 r. możliwość rozliczenia w spółce niektórych wydatków w przypadku, gdy są one ponoszone na rzecz podmiotów powiązanych lub jej wspólników. Za ukrytą dywidendę uznawane będą wydatki poniesione przez spółkę na rzecz podmiotu powiązanego (np. wspólnika), których:
  • wysokość jest uzależniona od osiągnięcia zysku,
  • jest ustalona na warunkach nierynkowych lub
  • zostały one poniesione za korzystanie aktywów, które historycznie były własnością ww. podmiotu.
Mówiąc wprost, ukryta dywidenda to sztuczne generowanie kosztów uzyskania przychodu, dlatego wydatki takie zostaną wyłączone z kosztów uzyskania przychodów spółki od 2023 r. Przepisy o ukrytej dywidendzie (w zakresie transakcji nierynkowych i korzystania z aktywów) nie będą dotyczyć przypadków, w których suma takich kosztów poniesionych przez spółkę w roku podatkowym będzie niższa od kwoty księgowego zysku brutto za rok obrotowy, w którym zostały one uwzględnione w wyniku finansowym. Wyjątek ten nie dotyczy kosztów, których wysokość lub termin poniesienia zależy od osiągnięcia przez spółkę zysku (lub od wysokości tego zysku). Oznacza to, że każda taka transakcja automatycznie będzie oznaczać brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodu.