Osoby, które pomimo wezwania nie zwróciły pieniędzy, nie mogą jednak czuć się bezkarne, bo nowe przepisy mają być stosowane tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. w przypadku śmierci przedsiębiorcy.
Przepisy doprecyzowujące procedurę spłaty pożyczek od starosty, które nie spełniły warunków umorzenia, zostały pobrane nienależnie lub niezgodnie z przeznaczeniem, a także możliwość zastosowania ulg w tym zakresie (w tym m.in. umarzania pomocy w całości lub w części, odraczania terminów spłaty, rozkładania należności na raty) wprowadziła najnowsza nowela ustawy o COVID-19 (czyli ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 1192). I choć nowela co do zasady wchodzi w życie 23 lipca, to regulacje dotyczące procedury zwrotu pożyczki oraz udzielania ulg obowiązują z mocą wsteczną od 1 kwietnia br.
Kiedy trzeba oddać
Przypomnijmy: chodzi tu m.in. o pożyczki w wysokości 5000 zł ze środków Funduszu Pracy na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej dla mikroprzedsiębiorców poszkodowanych przez COVID-19. Mechanizm ten uregulowano w art. 15zzd ww. ustawy. To jeden z instrumentów wsparcia dla przedsiębiorców, jakie wprowadzono w ramach tzw. tarczy antykryzysowej, czyli ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1192). I tak zgodnie z art. 15zzd ust. 1 adresatami pomocy są tylko niektórzy przedsiębiorcy posiadający status tzw. mikroprzedsiębiorcy. Kategoria ta została zdefiniowana jako: przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:
a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 mln euro.
Wniosek o pożyczkę składa się do powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na swoją siedzibę. Oprocentowanie jest stałe i wynosi w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski. Co do zasady okres spłaty pożyczki nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, z karencją w spłacie kapitału wraz z odsetkami przez okres trzech miesięcy od dnia jej udzielenia. Przy czym, co istotne, w art. 15zzd ust. 7 postanowiono, że „pożyczka wraz z odsetkami podlega umorzeniu pod warunkiem, że mikroprzedsiębiorca będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres trzech miesięcy od dnia udzielenia pożyczki”. Zatem ziszczenie się tej pozytywnej przesłanki niejako automatycznie prowadzi do jej umorzenia. Natomiast gdy przedsiębiorca tego warunku nie spełni, bo np. zawiesił działalność, starosta ma pełne podstawy, aby rozpocząć procedurę zwrotu. Nowe regulacje doprecyzowują jej szczegóły.
Nie tylko dla mikrofirm
Analogiczne możliwości zastosowania ulg wprowadzono w przypadku innych form pomocy, których na podstawie specustawy udzielają starostowie, w tym m.in.: dofinansowania części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od nich składek na ubezpieczenia społeczne dla mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców (art. 15zzb specustawy o COVID-19), dotacji na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy i małego przedsiębiorcy określonych branż (art.15zze4 specustawy o COVID-19). ©℗
I tak zgodnie z dodanym do art. 15zzd ust. 12 mikroprzedsiębiorca, który pobrał pożyczkę nienależnie, zwraca całość udzielonej kwoty na rachunek bankowy powiatowego urzędu pracy, z którego jej udzielono. Z kolei ust. 13 przesądza, że mikroprzedsiębiorca, który wykorzystał pożyczkę niezgodnie z przeznaczeniem, zwraca ją w całości lub w tej części, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, na rachunek bankowy powiatowego urzędu pracy, z którego jej udzielono. Gdy przedsiębiorca sam nie dokona zwrotu pomocy, do działań przystąpi starosta. Pierwszym jego krokiem będzie wezwanie do zwrotu wsparcia. Przepisy jednak nie precyzują konstrukcji tego wezwania, więc starosta ma w tym zakresie względną swobodę. Z dodanego do art. 15zzg ust. 14 wynika, że „w przypadku stwierdzenia okoliczności, o których mowa w ust. 12 lub 13, starosta wzywa przedsiębiorcę do zwrotu pożyczki w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania”.
Z kolei nowo dodany ust. 15 w art. 15zzd wskazuje, że jeśli mikroprzedsiębiorca nie dokona zwrotu w powyższym terminie, nalicza się odsetki ustawowe.
Ulga na wniosek i z urzędu
Może być jednak i tak, że pożyczka pomimo wezwania nie zostanie spłacona, a wówczas możliwe są dwa scenariusze:
1. dochodzenie przez starostę niezwróconej kwoty na drodze sądowej, a następnie ewentualnie w toku postępowania egzekucyjnego;
2. zastosowanie nowych mechanizmów ulg wprowadzonych nowelizacją, czyli: umorzenia, odroczenia czy rozłożenia na raty spłaty pożyczki.
Odnosząc się do możliwości dochodzenia niezwróconej kwoty, warto zauważyć, że jakkolwiek regulacje tarczy nie przewidują wprost takiej opcji, to wydaje się, że prawnie jest dopuszczalne, aby starosta skierował sprawę o zwrot pieniędzy na drogę postępowania cywilnego. A więc może dochodzić ich zwrotu na drodze sądowej, a następnie w toku postępowania egzekucyjnego. Ten tryb dochodzenia środków z Funduszu Pracy stosowany był także przez starostów (powiatowe urzędy pracy) w celu odzyskiwania różnych świadczeń wypłacanych przedsiębiorcom, np. z tytułu środków na utworzenie czy doposażenie miejsc pracy udzielanych na podstawie ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100).
Odnosząc się do drugiej z możliwości, należy wskazać, że starosta zyskał prawo zastosowania ulg wobec niespłaconej pożyczki. Dotychczas kwestia ich stosowania przez starostę nie była w przepisach uregulowana. Ustawodawca w uzasadnieniu wskazał, że „wprowadzenie przepisów dotyczących udzielana ulg w spłacie należności jest kwestią bardzo istotną z uwagi na liczne sygnały z urzędów pracy świadczące o konieczności powstania takich rozwiązań prawnych”.
Co ciekawe, zgodnie z nowo dodanymi przepisami starosta może zastosować ulgi zarówno z urzędu (czyli ze swojej inicjatywy), jak i na wniosek złożony przez przedsiębiorcę. Przy czym przepisy nie określają, w jakim terminie trzeba złożyć ów wniosek, warto jednak zrobić to możliwie szybko, choćby z uwagi na ryzyko ww. działań sądowych. Podkreślenia jednak wymaga, że starosta nie jest zobowiązany do stosowania ulg, a jedynie – jak wskazał ustawodawca – ma taką możliwość. A zatem sposób postępowania co do niespłaconej pożyczki zależy finalnie od decyzji starosty, względnie upoważnionego przez niego dyrektora powiatowego urzędu pracy.
Ustawowe warunki
Jak będzie wyglądać procedowanie nad wnioskiem przedsiębiorcy o zastosowanie jednej z powyższych ulg? Jak wynika z nowego ust. 18 w art. 15zzd: „Do spraw, o których mowa w ust. 16, stosuje się odpowiednio przepisy art. 56 i art. 57 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; dalej: u.f.p.). W praktyce starosta będzie więc analizował wnioski właśnie na podstawie podanych regulacji. I tak art. 56 u.f.p. mówi o umorzeniu należności pieniężnych z urzędu. Zgodnie z tą regulacją należności mogą być z urzędu umarzane, jeżeli:
1) osoba fizyczna – zmarła, nie pozostawiła żadnego majątku albo pozostawiła majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawiła przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 6000 zł;
2) osoba prawna – została wykreślona z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należność, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie;
3) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne;
4) jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji;
5) zachodzi interes publiczny.
W ust. 2 art. 56 u.f.p. zastrzeżono, że w przypadku gdy oprócz dłużnika głównego są zobowiązane inne osoby, to należności mogą zostać umorzone tylko wtedy, gdy wszyscy zobowiązani spełniają warunki umorzenia. Z kolei art. 57 u.f.p. mówi o tym, jak i kiedy należności mogą być umorzone na wniosek dłużnika. A mianowicie mogą one być:
1) umorzone w całości – w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym;
2) umorzone w części, bądź terminy spłaty całości albo części należności mogą zostać odroczone lub płatność całości albo części należności może zostać rozłożona na raty – w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi dłużnika”.
Tak więc kwestia zastosowania albo niezastosowania określonej formy ulgi jest bardzo ocenna. Przy czym w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej zastrzeżono, że umorzenie może nastąpić w wyjątkowych sytuacjach, np. w przypadku śmierci przedsiębiorcy.
Odwołanie do SKO
Niewykluczone, że w wielu sytuacjach wniosek przedsiębiorcy o zastosowanie ulgi spotka się z decyzją odmowną. Wówczas będzie miał on możliwość jej kwestionowania poprzez złożenie odwołania od decyzji starosty do samorządowego kolegium odwoławczego (SKO). A zatem z wykorzystaniem drogi administracyjnoprawnej. Wówczas będą zapewne miały zastosowanie ogólne terminy dotyczące wnoszenia odwołania określone w art. 129 kodeksu postępowania administracyjnego (t.j.: Dz.U. z 2021 r. poz. 735). Zgodnie z tą regulacją odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie.
Do odwołania do SKO należy dołączyć wszelkie dokumenty umożliwiające rozstrzygnięcie sprawy na korzyść przedsiębiorcy, np. świadczące o utracie rynku zbytu, pogorszeniu stanu zdrowia i inne.
Po wniesieniu odwołania SKO będzie weryfikować zasadność decyzji starosty odmawiającej wspomnianych ulg. Ten etap niestety może być dość długotrwały, bowiem kolegia rozpoznają wiele spraw i często czas oczekiwania na rozstrzygnięcie wynosi kilka, a nawet kilkanaście miesięcy. Przy czym negatywne rozstrzygnięcie nie zamyka jeszcze przedsiębiorcy możliwości kwestionowania odmowy przyznania ulgi.
Skarga do WSA
Na rozstrzygnięcie SKO przysługuje skarga do właściwego miejscowo wojewódzkiego sądu administracyjnego. Dotychczasowa praktyka orzecznicza sądów pokazuje zaś, że często uchylają one rozstrzygnięcia ww. organów, m.in. z powodu nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego w pełnym zakresie umożliwiającego merytoryczne rozstrzygnięcie. W każdym bądź razie warto skorzystać z tej możliwości, w razie gdy zarówno decyzja starosty, jak decyzja SKO nie będzie korzystna. Podkreślenia wymaga, że każda sprawa będzie jednak zapewne oceniona indywidualnie, a kluczową kwestią będzie istnienie podstaw materialno-prawnych do zastosowania ulg. Stąd przedsiębiorca powinien w odpowiedni sposób argumentować swoje racje i je udowodnić, bowiem bez tego ani starosta, ani inne organy nie będą miały podstaw, aby zastosować którąkolwiek z dostępnych ulg. ©℗
Dziś rozpoczynamy nowy cykl poświęcony noweli ustawy o COVID-19, czyli ustawie z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1192). Wskazujemy w nim m.in., jakie zmiany w dotychczasowych przepisach o pomocy dla poszkodowanych przedsiębiorców wprowadza nowela oraz wyjaśniamy wątpliwości interpretacyjne związane z nowymi przepisami.
JP
