Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej i krajowe urzędy patentowe wypracowały wspólne zasady oceny zgłaszanych oznaczeń holograficznych, multimedialnych, ruchomych i dźwiękowych. Wytyczne obowiązywać będą od 14 lipca br.
Od 2019 r. nie ma już wymogu przedstawiania znaku towarowego w formie graficznej. W efekcie w ostatnim czasie znaki multimedialne, ruchome i holograficzne zyskują coraz większą popularność. We Francji np. zarejestrowano już ok. 700 oznaczeń holograficznych. Dostrzegając potrzebę ujednolicenia zasad badania zgłoszeń nowych rodzajów znaków, Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) wraz z krajowymi urzędami ds. własności intelektualnej wypracowały wspólną praktykę. Uzgodnione zasady opublikowano w formie kilkudziesięciostronicowego dokumentu „Wspólny komunikat. Nowe rodzaje znaków: badanie wymogów formalnych i podstaw odmowy”, który dostępny jest na stronie EUIPO oraz Urzędu Patentowego RP. Wytyczne wskazują m.in., jakie wymogi formalne należy spełnić podczas przygotowywania zgłoszenia i z jakiego powodu znak nie zostanie zarejestrowany. Przydadzą się one również na późniejszym etapie – gdy konkurent zgłosi sprzeciw wobec rejestracji znaku lub gdy spróbuje unieważnić zarejestrowany już znak. W dokumencie opisano bowiem, w jaki sposób oceniać podobieństwo pomiędzy różnymi rodzajami znaków towarowych, np. znakiem słowno-graficznym i ruchomym.
Wytyczne będą obowiązywać od 14 lipca 2021 r. Co istotne, wspólna praktyka będzie obowiązywać nie tylko dla postępowań, które zostały wszczęte po tej dacie, lecz także dla postępowań będących już w toku.
Ruchome znaki towarowe
Ruchome znaki towarowe chronią animacje bez dźwięku. Nie są jednak ograniczone do oznaczeń pokazujących ruch. Oznaczenie może zostać zaklasyfikowane jako znak ruchomy również wtedy, gdy przedstawia zmianę pozycji elementów (np. ciąg kilku nieruchomych obrazów) czy zmianę koloru.
Decydując się na rejestrację ciągu kadrów, warto pamiętać o opisie do znaku towarowego. Opis powinien być zgodny z przedstawieniem znaku towarowego i nie może rozszerzać jego zakresu. Z dokumentu wynika, że przy znakach ruchomych może być wymagane wskazanie w opisie czasu trwania ruchu, ewentualnych powtórzeń i prędkości ruchu. [ramka 1]
Ramka 1
Jak opisać to, co jest w znaku ruchomym
Przykładem ruchomego znaku multimedialnego zarejestrowanego w Urzędzie Patentowym RP jest tzw. cieszynka Krzysztofa Piątka – czyli gest, jaki polski piłkarz wykonuje po strzelonej bramce i który stał się jego specjalnością. Ruchomy znak został zarejestrowany pod numerem R.329065.
Plik przedstawiający znak ruchomy został zgłoszony z następującym opisem: „Znak towarowy ruchomy, który przedstawia piłkarza Krzysztofa Piątka na tle bramki piłkarskiej wykonującego charakterystyczne ruchy i gesty, będące wyrazem radości i celebracji po strzeleniu gola. Film przedstawia część sylwetki piłkarza od pasa w górę. Na początku filmu piłkarz jest wyprostowany, a jego ramiona, są rozłożone i uniesione w górę. Następnie piłkarz przybliża się do kadru, a jego sylwetka opada w dół, aż znajdzie się w charakterystycznej pozie na kolanach, jednocześnie wykonując charakterystyczne ruchy zgiętych w łokciach rąk, a także dłońmi. Wraz z przybliżaniem się do kadru i opadaniem sylwetki, piłkarz wykonuje ruch rękoma, polegający na ułożeniu rozpostartych wcześniej rąk przed sobą w taki sposób, że górna część rąk od łokcia w górę pozostaje blisko tułowia, a pozostała część rąk jest odsunięta od tułowia przed sylwetką piłkarza – łokcie są skierowane na zewnątrz i/lub w dół, a dłonie do środka i/lub w górę. Ręce piłkarza nie dotykają się i mogą znajdować się jedna pod drugą lub krzyżować, przy tym dłonie piłkarza ułożone są w charakterystyczny sposób, tak że wnętrze dłoni jest skierowane do sylwetki piłkarza, kciuk jest wyprostowany i ułożony pod kątem prostym do palców wskazującego i środkowego, które również są wyprostowane i złączone ze sobą, a pozostałe palce są zagięte, i piłkarz wykonuje wielokrotnie powtarzany ruch obu dłoni, poruszając nimi w nadgarstkach, na przemian, w górę i w dół, jednocześnie, w tym samym kierunku, a pozostała część rąk, od nadgarstka do ramion pozostaje w tym czasie nieruchoma”. Analogiczny znak, ale z dźwiękiem, został zarejestrowany jako znak multimedialny (numer prawa wyłącznego R.329051).
Oprac. JP
Znaki towarowe muszą umożliwiać konsumentom odróżnienie towarów i usług z jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów i usług pochodzących z innych źródeł. We wspólnej praktyce wskazano, że sam ruch czy zmiana pozycji w znaku ruchomym nie musi mieć jednak charakteru odróżniającego. Wystarczy, że w znaku będą elementy słowne lub graficzne, które będą taki charakter odróżniający posiadać.
Sam określony ruch w znaku ruchomym również może być wystarczający do tego, aby uznać, że całe oznaczenie ma charakter odróżniający. Ruch powinien wywoływać ponadprzeciętne lub zaskakujące wrażenie wizualne. W takim przypadku zgłaszający znak musi się liczyć z tym, że nie nabędzie wyłącznego prawa do niemających charakteru odróżniającego elementów słownych.
Szans na rejestrację nie będzie miał jednak znak ruchomy składający się tylko z elementów ruchomych związanych z istotną cechą (funkcją techniczną) towarów lub usług. W praktyce nie zarejestrujemy więc dla oznaczania rowerów takiego znaku, który przedstawia kręcące się koła w rowerze. Analogicznie nie uda się zarejestrować znaku przeznaczonego do oznaczania pił łańcuchowych, jeżeli jedynym charakterystycznym elementem oznaczenia będzie ruch łańcucha.
Rejestrując znak ruchomy, trzeba też pamiętać, że co za dużo, to nie zdrowo. Konsument nie będzie postrzegać znaku ruchomego jako oznaczenia pochodzenia handlowego, jeśli nie wywrze on na nim trwałego wrażenia i nie utrwali się w jego świadomości. Dlatego nie warto przesadzać z liczbą elementów graficznych oraz ruchomych. Lepiej postawić na te najbardziej oryginalne i stworzyć krótką animację.
Konkurent, który złoży sprzeciw wobec rejestracji naszego znaku ruchomego i powoła się na to, że ruch w jego oznaczeniu jest bardzo podobny – nie będzie miał dużych szans na wygraną. Jeśli dojdzie do porównywania dwóch znaków ruchomych, to sama zbieżność pod względem zwykłego ruchu/przemieszczania się nie oznacza podobieństwa wizualnego. Jednak może się zdarzyć, że określony ruch, który będzie oryginalny i wyjątkowy, wystarczy, aby uznać znaki ruchome za podobne w pewnym zakresie pod względem wizualnym. Nawet w przypadku, gdy znaki będą różniły się pozostałymi elementami, np. elementami słownymi.
Multimedialne znaki towarowe
Znaki multimedialne to takie, które łączą w sobie zarówno obraz, jak i dźwięk. Jeżeli co najmniej jeden element znaku multimedialnego (dźwięk bądź obraz) będzie posiadał charakter odróżniający, to co do zasady znak towarowy jako całość również będzie miał charakter odróżniający.
Z reguły połączenie niemających charakteru odróżniającego obrazów i dźwięków w znaku multimedialnym nie może pełnić funkcji odróżniającej. Od tej zasady jest wyjątek. W wytycznych znajdziemy przykład takiego oznaczania, które mogłoby się kwalifikować do rejestracji. Jest to znak przeznaczony dla oznaczania karmy dla zwierząt. Przedstawia on rybę na niebieskim tle, która wydaje z siebie dźwięk muczącej krowy. I chociaż zarówno sama grafika, jak i sam dźwięk nie mają charakteru odróżniającego, to jednak ich połączenie jest bardzo oryginalne.
Okazuje się również, że pomiędzy znakiem słownym, słowno-graficznym i multimedialnym może istnieć podobieństwo fonetyczne, jeżeli śpiewany lub mówiony element słowny w znaku multimedialnym jest zbieżny z elementem słownym w innych oznaczeniach. [ramka 2]
Ramka 2
Przykładowe nowatorskie rejestracje
▶ Znak multimedialny. Koncern winiarski E. Remy Martin & Co zarejestrował na terenie Unii Europejskiej znak multimedialny pod numerem 018151790 (data rejestracji 28 lutego 2021 r.). Plik przedstawia dwa roboty, które wznoszą toast i stukają się kieliszkami (słychać dźwięk stukających się kieliszków). Znak przeznaczony jest do oznaczania m.in. piwa, wody, napojów bezalkoholowych, usług rozrywkowych. Trwa ok. 19 sekund.
▶ Znak ruchomy. Twitter Inc. zarejestrował na terenie UE pod numerem 018292533 (data rejestracji 21 stycznia 2021 r.) znak ruchomy, który przedstawia unoszące się z dołu do góry kolorowe serduszka w różnych kolorach (m.in. żółte, błękitne, jasnoróżowe, błękitne, niebieskie, jasnoróżowe, brązowe). Plik filmowy (bez dźwięku i bez opisu słownego) trwa ok. 9 sekund. Znak przeznaczony jest m.in. do oznaczania oprogramowania, udostępniania informacji o rozrywce online i wiadomościach w czasie rzeczywistym.
▶ Znak holograficzny. Koncern Sony zarejestrował na terenie UE holograficzny znak towarowy pod numerem 005208095 (data rejestracji 3 lipca 2006 r.), który ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi krawędziami i służy do umieszczania na produktach (m.in. telefonach komórkowych). Znajdujący się na nim rysunek okrągłej figury przesuwa się, a różne elementy wyostrzają się lub znikają, w zależności od tego, pod jakim kątem się na niego spogląda. Jednocześnie zmienia się też kolor tych elementów. „Elementy obejmują, ale nie wyłącznie, okrągłą figurę, która wydaje się trzymać w środku okrągłą piłkę, oraz otwór, w którym znajduje się piłka, podzielony na dwie asymetryczne części za pomocą zakrzywionego paska i tekstu Sony Ericsson w różnych kształtach i rozmiarach” – wyjaśniono w opisie. ©℗
Oprac. JP
Znaki holograficzne
Cechą charakterystyczną znaków holograficznych jest to, że w zależności od kąta patrzenia ich wizualne przedstawienie jest inne. Tego rodzaju znak powinien mieć charakterystyczny element słowny lub graficzny, który pozwoli na odróżnianie towarów lub usług, ponieważ sam „efekt holograficzny” w znaku może nie wystarczyć, żeby nadać całemu oznaczeniu charakter odróżniający. A to dlatego, że może on być postrzegany przez konsumentów jako element ozdobny lub banalny.
Efekty holograficzne będzie można też łatwiej kopiować. Urzędy uznały, że identyczny lub podobny efekt holograficzny nie doprowadzi do stwierdzenia podobieństwa wizualnego, chyba że podobieństwo będzie dotyczyło elementów słownych lub graficznych porównywanych oznaczeń.
Znaki dźwiękowe
Każde oznaczenie, które składa się wyłącznie z dźwięku lub określonej kombinacji dźwięków, klasyfikowane jest jako znak dźwiękowy. Znakiem dźwiękowym może być nie tylko melodia, ale też odgłosy natury czy śpiewane elementy słowne. W wytycznych wskazano, że zarejestrujemy słowa, które same w sobie będą miały charakter odróżniający, a zostaną wypowiedziane neutralnym głosem bądź głosem robota. Ważne jest jednak, aby zostały wypowiedziane w sposób wyraźny i zrozumiały.
Z dokumentu wynika także, że z rejestracji zostaną wyłączone znaki, które składają się wyłącznie z dźwięków wytworzonych przez towary lub usługi. Uzasadnia się to tym, że będą one postrzegane przez konsumenta jedynie jako atrybut funkcjonalny. Z tego powodu nie da się zarejestrować np. dźwięku otwieranej butelki wina do oznaczania win.
Z kolei badając podobieństwo pomiędzy zbieżnymi elementami w znaku dźwiękowym i słownym, urzędy ds. własności intelektualnej będą zwracać uwagę, czy brzmienie wspólnego elementu w znaku dźwiękowym jest dokładnie takie samo. Czasem odmienna wymowa lub akcent mogą spowodować, że oznaczenia nie będą podobne do siebie i nie wystąpi ryzyko naruszenia.
Przygotowując się do rejestracji któregoś z wyżej wymienionych znaków towarowych w Urzędzie Patentowym RP lub EUIPO, warto zajrzeć do wspólnej praktyki. Oprócz wskazówek technicznych związanych z przygotowaniem zgłoszenia, przedsiębiorcy znajdą w tym dokumencie liczne przykłady, które pomogą rozwiać wątpliwości co do tego, jaki znak mogą zarejestrować i w jaki sposób.
