Już za pół roku działalność polegająca na świadczeniu usług w zakresie walut wirtualnych wydłuży listę działalności regulowanych, których prowadzenie wymaga m.in. wpisu do odpowiedniego rejestru.

Wszystko za sprawą ustawy z 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 815; dalej: nowelizacja ustawy AML).
Tak ma być
Zgodnie z nowelizacją ustawy AML działalność w zakresie walut wirtualnych będzie działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162). A podstawowym warunkiem prowadzenia jej (w granicach szerzej omówionych poniżej) będzie uzyskanie przez przedsiębiorcę podejmującego taką działalność lub ją kontynuującego wpisu do odpowiedniego rejestru (nowy art. 129m dodany do ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 971; dalej: ustawa AML). Bez wpisu nie będzie można rozpocząć takiej działalności.
Rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych został powołany na mocy art. 10 ustawy nowelizującej i będzie prowadzony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Wpis do niego będzie dokonywany na podstawie wniosku przedsiębiorcy złożonego w formie elektronicznej i podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym (e-dowód). [ramka 1]

Ramka 1

Jak będzie przebiegała procedura
Zgodnie z nowo dodanym do ustawy AML art. 129r wpisu do rejestru działalności w zakresie wirtualnych walut dokonuje się na podstawie wniosku przedsiębiorcy wniesionego w formie elektronicznej. Wzór formularza ma przygotować minister właściwy do spraw finansów publicznych. On również określi w drodze rozporządzenia sposób i tryb składania wniosku. W treści trzeba będzie podać m.in.:
1) imię i nazwisko albo nazwę (firmę);
2) numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile taki numer został nadany, oraz NIP;
3) wskazanie świadczonych usług w zakresie walut wirtualnych.
Konieczne będzie podpisanie go: kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym składającego wniosek.
Do wniosku dołączyć trzeba będzie oświadczenia przedsiębiorcy. Ich treść wskazana jest w art. 129r ust. 2: „Oświadczam, że dane zawarte we wniosku są kompletne i zgodne z prawdą. Znane mi są warunki wykonywania działalności w zakresie walut wirtualnych, o której mowa w ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2020 r. poz. 971, 875, 1086 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 187 i 815). W szczególności oświadczam, że spełnione są warunki, o których mowa w art. 129n i art. 129o wymienionej ustawy”. Ponadto trzeba będzie podpisać się pod klauzulą następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu uprawnionego do odebrania oświadczenia o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Organ właściwy w sprawach rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych powinien dokonać wpisu w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku.
Nie ma znaczenia forma prawna wykonywania działalności. Zgodnie z art. 129n nowelizacji działalność w zakresie walut wirtualnych może być wykonywana zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej.
W przypadku zmiany danych, które zostały wpisane do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych, konieczna będzie ich aktualizacja. Odpowiedni wniosek o zmianę treści wpisu trzeba będzie złożyć w terminie 14 dni od dnia zajścia zdarzenia, które spowodowało zmianę tych danych (art. 129u ust. 2 ustawy AML). ©℗ Oprac. JP
Oznacza to, że ten nieuregulowany dotychczas rynek zostanie objęty większym nadzorem. Wymóg powołania odpowiednich rejestrów przez państwa członkowskie nałożyła dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (Dz.Urz. UE z 2018 r. L 156, s. 43).
Kogo dokładnie obejmie nowelizacja
Dla przedsiębiorców, którzy działalność w zakresie kryptowalut prowadzą lub będą prowadzić przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, ustawodawca na dokonanie wpisu przewidział sześciomiesięczny termin od dnia ich wejścia w życie, a zatem do 1 maja 2022 r. Przepisy znowelizowanej ustawy wchodzą bowiem w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Jednak dla dopiero wchodzących do tej branży przedsiębiorców oznacza to obowiązek dokonywania wpisu już od 31 października 2021 r.
Pod pojęciem działalności w zakresie walut wirtualnych w kontekście nowych regulacji rozumieć należy działalność polegającą na świadczeniu usług:
  • wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
  • wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi oraz pośrednictwa w takich wymianach, jak również
  • działalność polegającą na prowadzeniu rachunków walut wirtualnych (rachunek ten definiowany jest ustawowo jako prowadzony w formie elektronicznej zbiór danych identyfikacyjnych zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany).
Nowe regulacje dotyczą zatem w szczególności tych przedsiębiorców, którzy prowadzą kantory i giełdy walut wirtualnych oraz dostarczają tzw. portfele kryptowalut. Warto zaznaczyć, że na gruncie dotychczasowych regulacji ustawy AML podmioty te posiadają już status instytucji obowiązanej, czyli jednego z podmiotów, na które ustawa z uwagi na rodzaj świadczonych przez nie usług czy prowadzonej działalności nakłada wiele wymogów związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Są to m.in. obowiązki:
  • identyfikowania i oceny ryzyka w tym obszarze,
  • bieżącego monitorowania operacji finansowych swoich klientów oraz
  • dokonania zgłoszenia właściwym organom w przypadku wykrycia lub podejrzenia ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Jednak na skutek nowelizacji prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych będą musieli spełnić dodatkowe obowiązki – tym razem dotyczące bezpośrednio tylko tej grupy.
Warunek niekaralności
Na samym wpisie do rejestru zmiany się nie kończą. Kolejnym warunkiem prowadzenia działalności w zakresie walut wirtualnych będzie brak karalności za umyślne przestępstwa. Ich katalog wymieniono w nowym art. 129n ustawy AML. Nie uzyska więc wpisu do rejestru ani nie będzie mogła prowadzić działalność osoba, która była karana za przestępstwa przeciwko:
  • działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego,
  • wymiarowi sprawiedliwości,
  • wiarygodności dokumentów,
  • mieniu,
  • obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym,
  • obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
oraz za:
  • przestępstwo finansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym,
  • przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej lub
  • umyślne przestępstwo skarbowe.
Przy czym wymóg niekaralności dotyczy osób fizycznych prowadzących działalność w zakresie walut wirtualnych, jak również – w przypadku prowadzenia tej działalności przez inne podmioty – wspólników spółek prowadzących ich sprawy lub uprawnionych do ich reprezentacji oraz członków ich organów zarządzających, a także beneficjentów rzeczywistych i tzw. osób kierujących.
Oświadczenie o braku karalności będzie składane w ramach wniosku o wpis do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Niezbędna jest odpowiednia wiedza
Aby móc rozpocząć czy kontynuować działalność w obszarze walut wirtualnych, obowiązkowe będzie ponadto posiadanie wiedzy lub doświadczenia z tego zakresu (nowy art. 129o ustawy AML). Jak taką wiedzę lub doświadczenie zdobyć i wykazać? Wystarczające będzie ukończenie szkolenia lub kursu obejmujących prawne lub praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych lub wykonywanie czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych przez co najmniej rok. Spełnienie tych warunków będzie musiało zostać potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Brak jest jednak szczegółowych regulacji określających chociażby, jakie podmioty będą uprawnione do prowadzenia takich szkoleń i kursów czy co dokładnie rozumie się przez wykonywanie czynności związanych z kryptowalutami. Nie powinno być wątpliwości co do tego, że drugi z warunków będzie spełniony w przypadku przedsiębiorców, którzy obecnie prowadzą działalność w zakresie walut wirtualnych i na dzień rozpoczęcia obowiązywania przepisów będą ją prowadzić co najmniej przez rok. Oświadczenie dotyczące posiadania odpowiedniej wiedzy lub doświadczenia będzie składane, analogicznie jak oświadczenie co do niekaralności, w ramach wniosku o wpis do rejestru pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Sankcje
W przypadku prowadzenia działalności w zakresie kryptowalut bez uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorca podlegać będzie karze pieniężnej do 100 000 zł (nowo dodany art. 153b ustawy AML). Organem właściwym w sprawie nałożenia kary będzie organ prowadzący rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych, czyli minister właściwy do spraw finansów publicznych. ©℗

Ramka 2

Cyfrowe odwzorowanie wartości
Przez walutę wirtualną rozumie się cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
a) prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
b) międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
c) pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
d) instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
e) wekslem lub czekiem
oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.