To wszystko za sprawą uchwalonej pod koniec marca nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw, która została już 9 kwietnia podpisana przez prezydenta i czeka na ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Wśród wielu zmian, które przyniesie, są takie, które modyfikują m.in. działanie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). To specjalny rejestr gromadzący dane o osobach, sprawujących kontrolę nad podmiotami. [ramka 1]

Ramka 1

Szczególna baza
CRBR jest działającym od 13 października 2019 r. systemem informatycznym gromadzącym i przetwarzającym informacje o beneficjentach rzeczywistych podmiotów wskazanych w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 971; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 187: dalej: ustawa AML). Jest rejestrem publicznym, a dostęp do danych jest bezpłatny. W CRBR gromadzone są również informacje o osobach uprawnionych do reprezentacji podmiotu. Jego celem jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, m.in. poprzez zwiększenie przejrzystości struktur korporacyjnych podmiotów, a w konsekwencji utrudnienie wykorzystywania takich struktur dla działań przestępczych.
Obowiązkowemu ujawnieniu w CRBR jako beneficjent rzeczywisty podmiotu podlega osoba fizyczna (bądź kilka osób fizycznych), która sprawuje nad nim kontrolę, czyli ma takie uprawnienia, które pozwalają na wywieranie na podmiot decydującego wpływu. Ustawa AML wymienia m.in. takie uprawnienia jak posiadanie więcej niż 25 proc. ogólnej liczby udziałów lub głosów w podmiocie. Równoznaczne z posiadaniem statusu beneficjenta rzeczywistego podmiotu jest również sprawowanie nad nim kontroli pośredniej, a zatem beneficjent rzeczywisty to często osoba występująca na końcu skomplikowanej i międzynarodowej struktury korporacyjnej.
Termin na zgłoszenie do CBBR wynosi 7 dni roboczych od dnia rejestracji w KRS. Również termin na zgłoszenie aktualizacji danych to tylko 7 dni roboczych od zaistnienia zmiany.©℗

Ramka 2

Tylko elektronicznie
CRBR prowadzony jest wyłącznie elektronicznie, dlatego zgłoszenia dokonuje się tylko tą drogą. W przypadku nowych podmiotów zobowiązanych istotne jest odpowiednio wczesne uzyskanie i sprawdzenie narzędzi służących do podpisania zgłoszenia w celu uniknięcia trudności technicznych przy jego składaniu. W szczególności mowa o zapewnieniu elektronicznego podpisu kwalifikowanego albo profilu zaufanego ePUAP. Tylko w ten sposób można podpisać, a następnie złożyć zgłoszenie.
Zgłoszenie podpisywane jest zgodnie z zasadami reprezentacji podmiotu. ©℗
Nowelizacja znacznie rozszerza katalog podmiotów objętych obowiązkiem zgłoszenia do CRBR o: spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie europejskie, a także trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP lub nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium RP w imieniu lub na rzecz trustu.
Przypomnijmy, że do tej pory zobowiązane do zgłoszenia informacji w CRBR były: a)spółki jawne, b) spółki komandytowe, c) spółki komandytowo-akcyjne, d) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, e) proste spółki akcyjne, f) spółki akcyjne (z wyjątkiem spółek publicznych). Ustawodawca dostrzegł jednak potrzebę uzupełnienia katalogu zobowiązanych i uzasadnia to dokonaną analizą rozwiązań prawnych przyjętych w innych państwach członkowskich. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (Dz.Urz. UE z 2015 r. L 141 s. 73), stanowiąca podstawę działania rejestrów beneficjentów w krajach członkowskich, wskazuje bowiem, że wpisowi podlegają podmioty „o charakterze korporacyjnym oraz inne podmioty prawne” (art. 30 ust. 1 i 3 dyrektywy).
Mało czasu na przygotownia
Termin na zgłoszenie do CRBR dla nowo objętych obowiązkiem podmiotów ustalono na 9 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy nowelizującej. Wbrew pozorom czasu jest niewiele. Samo zgłoszenie to czynność techniczna, natomiast poprzedzić musi ją analiza prowadząca do ustalenia beneficjenta rzeczywistego oraz uzyskanie jego danych podlegających ujawnieniu w rejestrze. A to często bywa problematyczne i czasochłonne, szczególnie w przypadkach rozbudowanych struktur korporacyjnych. Już teraz nowo zobowiązane podmioty powinny podjąć odpowiednie działania, tym bardziej że nieprawidłowe ustalenie beneficjenta podmiotu skutkować może nałożeniem kary pieniężnej.
Sankcje za opieszałość i niedokładność
Kara pieniężna za niedopełnienie obowiązków związanych ze zgłoszeniem do CRBR może sięgać aż 1 mln zł. Co prawda trudno wyobrazić sobie okoliczności, które uzasadniałyby wymierzenie jej w tej maksymalnej wysokości – musiałby to być przypadek wielokrotnych, długotrwałych uchybień i uporczywego uchylania się od obowiązku. Karze podlega nie tylko niezgłoszenie podmiotu do CRBR w terminie, lecz także – co nowelizacja wskazuje już wprost w porównaniu do poprzedniego brzmienia ustawy – niedopełnienie obowiązku aktualizacji informacji oraz podanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym. Obowiązek aktualizacyjny dotyczy wszelkich danych – począwszy od kwestii podstawowej, czyli wskazania samego beneficjenta rzeczywistego, aż po dane podmiotu (adres, firma) oraz jego reprezentantów.
Zobowiązanie do przekazania informacji o sobie
Nowością jest to, że przepisy nowelizacji zobowiązują beneficjenta rzeczywistego podmiotu, który podlega wpisowi do CRBR, do przekazania temu podmiotowi wszystkich informacji i dokumentów niezbędnych do zgłoszenia i aktualizacji informacji o sobie. Wcześniej beneficjent nie był formalnie zobowiązany do przekazania danych, co mogło prowadzić do trudności ze strony podmiotu w ich wyegzekwowaniu, a tym samym w terminowym zgłoszeniu. Po zmianach odpowiednie informacje i dokumenty muszą zostać przekazane przez beneficjenta w terminach przewidzianych dla dokonania wpisu do CRBR lub aktualizacji danych (czyli zasadniczo 7 dni roboczych od wpisu podmiotu do Krajowego Rejestru Sądowego lub wystąpienia zdarzenia powodującego obowiązek aktualizacyjny). Niedopełnienie obowiązku może skutkować nałożeniem na beneficjenta rzeczywistego kary pieniężnej do wysokości 50 tys. zł.
Weryfikowanie rozbieżności
Nowelizacja nakłada na instytucje obowiązane (np. banki, zakłady ubezpieczeń, pośredników nieruchomości, biura księgowe, kancelarie prawne czy podmioty świadczące usługi shared service) obowiązek odnotowywania, weryfikowania i zgłaszania ministrowi finansów rozbieżności między ustalonym przez nie stanem faktycznym a informacjami ujawnionymi przez ich klienta w CRBR. Minister w celu wyjaśnienia, czy ujawnione w CRBR informacje są prawidłowe, będzie uprawniony do wszczęcia postępowania, w ramach którego może wydać decyzję o sprostowaniu danych podmiotu w CRBR (decyzja ta zastępuje zgłoszenie informacji przez podmiot). Wzmianka o wszczęciu i zakończeniu postępowania podlegać będzie ujawnieniu w CRBR.
Ujawnią wszystkie obywatelstwa
Nowelizacja wprowadza też zmianę dotyczącą ujawniania obywatelstw posiadanych przez beneficjenta rzeczywistego i reprezentanta podmiotu. Do tej pory ustawa wskazywała jedynie, że w CRBR ujawnieniu podlega ich obywatelstwo, nie precyzując zasad ujawniania w przypadku posiadania więcej niż jednego obywatelstwa. Z kolei wytyczne Ministerstwa Finansów określały do tej pory, że w przypadku posiadania przez osobę, której dane podlegają ujawnieniu, więcej niż jednego obywatelstwa zgłoszeniu podlega jedno z nich, z tym zastrzeżeniem, że jeżeli osoba ta posiada obywatelstwo polskie, ujawnieniu podlega obywatelstwo polskie.
Nowelizacja wprowadza odmienną zasadę ‒ zgodnie z nią ujawnieniu w CRBR podlegać ma każde posiadane obywatelstwo osoby podlegającej zgłoszeniu. W praktyce oznacza to, że wszystkie podmioty zobowiązane powinny zweryfikować kompletność zgłoszonych danych w tym zakresie i w razie potrzeby odpowiednio uzupełnić informacje. Ustawodawca przewidział na dokonanie ww. aktualizacji 12-miesięczny termin od dnia ogłoszenia nowelizacji.
poleca