Wprawdzie od 1 stycznia 2021 r. we wzajemnych relacjach Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa unijne dyrektywy regulujące kwestię zamówień publicznych nie mają już zastosowania, to zarówno dla wykonawców, jak i zamawiających zmian nie jest dużo

A wszystko dzięki temu, że kwestie dotyczące zamówień publicznych zdecydowano się uregulować w umowie o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony (Dz.Urz. UE z 2020 r. poz. L444 s. 14; dalej: umowa o handlu i współpracy), która tymczasowo jest stosowana od początku roku. Poświęcono temu odrębny Tytuł VI – Zamówienia Publiczne.
Toczą się bez przeszkód
Zacznijmy od tego, co z przetargami, które wszczęto jeszcze przed wejściem w życie umowy o handlu i współpracy. – Mimo że okres przejściowy się skończył z końcem ubiegłego roku, to zamówienia wszczęte przed jego upływem objęte są przepisami umowy o wyjściu UK z UE, która weszła w życie 1 lutego 2020 r., zobowiązującymi do niedyskryminującego traktowania w unijnych przetargach w toku „oferentów lub, w stosownych przypadkach, osób, które są w inny sposób uprawnione do składania wniosków, z państw członkowskich i Zjednoczonego Królestwa” – dowiadujemy się od Michała Trybusza, rzecznika prasowego Urzędu Zamówień Publicznych. Stanowi o tym Tytuł VIII ww. umowy.
Co więcej, w unijnym Dzienniku Urzędowym UE, czyli w TED, nawet po 1 stycznia br. nadal można było znaleźć brytyjskie zamówienia wszczęte przed końcem okresu przejściowego. Te postępowania toczą się na takich samych zasadach jak dotychczasowe.
Nowe przetargi już w brytyjskim publikatorze
O ile ogłoszenia o brytyjskich zamówieniach wszczęte przed upływem okresu przejściowego są nadal dostępne w unijnym publikatorze TED, to już informacji o postępowaniach rozpoczynanych się po tej dacie tam nie znajdziemy. Jeśli polscy przedsiębiorcy są nimi zainteresowani, muszą ich szukać w rządowym publikatorze brytyjskim Contract Finder poprzez stronę internetową: https://www.find-tender.service.gov.uk/Search. Tamtejsza wyszukiwarka pozwala na znalezienie kontraktów rządowych (i jego agencji) o wartości powyżej 10 tys. funtów brytyjskich. Na tej stronie znaleźć można również informacje związane z brexitem.
GPA i więcej
Nowe miejsce ogłaszania brytyjskich przetargów to w praktyce jedna z najbardziej istotnych zmian po zakończeniu okresu przejściowego. – Wielka Brytania podobnie jak Unia stosuje zasady porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych – znanego jako porozumienie GPA (od Government Procurement Agreement) – choć jest w trakcie przystępowania do tego porozumienia. Należą do niego nie tylko kraje będące w UE, lecz także np. Korea Południowa, Kanada czy Ukraina, ale Chiny już nie. Państwa – strony GPA –zobowiązały się do wzajemnego otwarcia swoich rynków zamówień publicznych i umożliwienia przedsiębiorcom zagranicznym, ale tylko pochodzącym z innych państw – stron GPA, ubiegania się o zamówienia publiczne na równych prawach z wykonawcami krajowymi. Obowiązek zapewnienia takiego dostępu dotyczy jednak tylko tych zamówień, które są objęte zakresem GPA, tj. np. o określonej wartości, czyli przekraczających progi unijne. – Na tej podstawie przykładowo brytyjskie firmy, podobnie jak zrobiły to koreańskie, mogłyby startować w przetargu na warszawskie tramwaje – mówi Artur Wawryło.
Co wnosi TCA
Na jeszcze więcej pozwala wspomniana wyżej umowa o handlu i współpracy (zwana też TCA). Dzięki niej firmy z UE mogą uczestniczyć na równych zasadach z firmami brytyjskimi w przetargach na zamówienia publiczne objęte umową i odwrotnie. – Umowa o handlu i współpracy w Tytule VI zawiera jedne z najbardziej ambitnych postanowień dotyczących zamówień publicznych, jakie kiedykolwiek zawarła UE. Wykraczają one znacznie poza zobowiązania wynikające z porozumienia w sprawie zamówień rządowych WTO (GPA), do którego Zjednoczone Królestwo jest w trakcie przystępowania – mówi Michał Trybusz, rzecznik prasowy UZP.
Co konkretnie przewiduje umowa? I tak:
1) We wzajemnych relacjach ustanawia ona zasadę niedyskryminacji również poniżej progu przewidzianego w ramach GPA, czego nie zawierają inne umowy z państwami trzecimi.
2) Zapewnia dostęp do zamówień w sektorze udostępniania lub eksploatacji stałych sieci przeznaczonych do świadczenia usług publicznych w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją gazu lub energii cieplnej, bądź też dostarczaniem gazu lub energii cieplnej do takich sieci. W tym także podmiotów prywatnych, które działają na podstawie praw specjalnych lub wyłącznych. Dopuszczalne jest także połączenie takiej działalności z działalnością sektorową określoną w GPA, co oznacza, że firmy z Wielkiej Brytanii w UE, a firmy unijne w Wielkiej Brytanii mogą:
  • dostarczać lub obsługiwać stałe sieci przeznaczone do świadczenia usług dla ludności w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją wody pitnej lub dostawą wody pitnej do takich sieci;
  • dostarczać lub obsługiwać stałe sieci przeznaczone do świadczenia usług dla ludności w związku z produkcją, transportem lub dystrybucją energii elektrycznej lub dostawą energii elektrycznej do takich sieci;
  • udostępniać lotniska lub inne terminale przewoźnikom lotniczym;
  • udostępniać porty morskie lub śródlądowe lub inne terminale przewoźnikom morskim lub wodnym śródlądowym;
  • dostarczać lub eksploatować sieci świadczące usługi dla ludności, m.in. w zakresie transportu koleją miejską, tramwajami, trolejbusami, autobusami;
  • udostępniać lub eksploatować sieci świadczące usługi dla ludności w zakresie transportu kolejowego.
3. Zapewnia dostęp do dodatkowych kategorii usług (od progów właściwych w prawie UE dla usług społecznych i innych szczególnych), m.in.:
  • hotelarskich i restauracyjnych,
  • podawania posiłków,
  • podawania napojów,
  • telekomunikacyjnych i usług z nimi związanych,
  • związanych z obsługą rynku nieruchomości na podstawie wynagrodzenia lub umowy,
  • innych biznesowych i edukacyjnych.
Jednak na razie, jak mówi Artur Wawryło, prowadzący Kancelarię Zamówień Publicznych, jeszcze nie widać zainteresowania brytyjskich firm udziałem w przetargach organizowanych w Polsce. Wynika to nie tylko z wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, ale i wprowadzenia w Polsce nowego prawa zamówień publicznych – na razie na nowych zasadach ogłoszono nieliczne przetargi.
Uwaga na certyfikaty i usługi zdrowotne
Na co teraz zamawiający i wykonawcy mierzący się z brexitem powinni zwracać szczególną uwagę? Jak wyjaśnia UZP, na to, czy oferowane towary i usługi spełniają wymagania unijne, np. w zakresie certyfikacji towarów oraz kwalifikacji wykonawców. Warto też mieć na uwadze wyraźne wyłączenie dostępu do zamówień (zostało określone w uwadze 2 do podsekcji załącznika do Rozdziału VI TCA) w obszarze opieki zdrowotnej, a dotyczące: usług w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, usług administracyjnych w zakresie opieki zdrowotnej oraz usług w zakresie pozyskiwania personelu pielęgniarskiego i usług w zakresie pozyskiwania personelu medycznego. Takie dwustronne zastrzeżenie należy odczytać jako wyraźny sygnał dla zamawiających z Wielkiej Brytanii lub Unii co do możliwości (jednak nieobligatoryjnej) wyłączania udziału podmiotów i ofert pochodzących od drugiej strony. ©℗
Urząd Zamówień Publicznych o umowie TCA
Postanowienia Rozdziału VI tej Umowy „Zamówienia publiczne” oraz jej załącznika „PPROC-1: Zamówienia publiczne” rozszerzają znacząco wzajemne zobowiązania UE i Zjednoczonego Królestwa w zakresie dostępu do zamówień w stosunku do zamówień udostępnianych innym stronom Porozumienia GPA. Zawierają ponadto dodatkowe zobowiązania w stosunku do Porozumienia GPA dotyczące wykorzystywania środków elektronicznych w zamówieniach, publikacji elektronicznej ogłoszeń, ograniczenia obowiązków dowodowych, stosowania systemów rejestracji i procedur kwalifikacyjnych i procedur przetargu ograniczonego, minimalnych wymogów procedur odwoławczych oraz umocowania instytucji zamawiających do badania ofert pod kątem korzystania z subsydiów, do uwzględniania kwestii środowiskowych, społecznych i związanych z pracą. Ustanawiają w sposób szeroki zasadę niedyskryminacji również poniżej progu przewidzianego w ramach reżimu WTO/GPA. Tym niemniej należy mieć na uwadze, że we wzajemnych relacjach Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa w obszarze zamówień publicznych od 1 stycznia 2021 r. unijne dyrektywy dotyczące zamówień publicznych nie będą mieć zastosowania.