Część przedsiębiorców nie może skorzystać z rządowego wsparcia, bo ich rzeczywista działalność różni się od tej zadeklarowanej w oficjalnych bazach jako przeważająca. O sytuację takich osób zapytaliśmy ZUS.

Przedsiębiorcy cały czas mogą skorzystać z narzędzi wsparcia przewidzianych w przepisach antycovidowych. Chodzi m.in. o zwolnienie z opłacania składek za lipiec, sierpień, wrzesień 2020 r., ulgę w należnościach do ZUS za listopad 2020 r., dodatkowe świadczenie postojowe czy jednorazowe dodatkowe postojowe (patrz tabela). W każdym przypadku kluczowe jest prowadzenie przeważającej działalności pod określonym kodem PKD. Nie zawsze jednak to, co wynika z oficjalnych baz, pokrywa się ze stanem faktycznym.
Przykre skutki braku aktualizacji danych
– Do tej pory kody PKD miały funkcję głównie statystyczną, przedsiębiorcy nie przywiązywali więc do nich wagi. Gdy poszerzali zakres działalności, po prostu dopisywali kolejne kody do działalności głównej. Nie miało znaczenia, czy zmieniła się, choćby tymczasowo, struktura przychodów firmy – mówi Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP).
Tak też było w przypadku naszej czytelniczki, która zakładając firmę, podała kod PKD 58.14.Z, czyli wydawanie czasopism i pozostałych periodyków. Z biegiem czasu poszerzyła zakres działalności o organizację targów, wystaw i kongresów (kod 82.30.Z), a także zaczęła prowadzić kawiarnię (kod 56.10 A). Główne PKD nie zostało zmienione, choć faktury wskazywały, że przeważającą działalność stanowią kawiarnia i eventy. Takich przypadków może być więcej.
– Istnieje obowiązek aktualizacji danych, ale niewiele osób się do tego przykłada. Tym bardziej gdy chodzi o kwestie związane z PKD, które nie miały wcześniej kluczowego wpływu na prowadzenie firmy – mówi Paweł Matyja, adwokat.
Arkadiusz Pączka z FPP przyznaje, że firmy wzięły się do aktualizacji kodów dopiero od czasu wprowadzenia regulacji antycovidowych, które uzależniały od tego przyznanie wsparcia. Nie wszystkim porządki w papierach jednak pomogą.
Kto skorzysta bez ograniczeń…
W tej lepszej sytuacji są przedsiębiorcy, którzy na mocy tarczy branżowej (nowelizacja ustawy antycovidowej z 9 grudnia 2020 r.; Dz.U. z 2020 r. poz. 2255) uzyskali prawo do zwolnienia ze składek za lipiec, sierpień i wrzesień. Jak tłumaczy Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS, w ich przypadku rodzaj przeważającej działalności musi być oznaczony odpowiednim kodem na dzień złożenia wniosku.
– Oznacza to, że warunek ten jest spełniony, gdy w chwili składania dokumentów w ZUS przedsiębiorca ma wskazaną w CEIDG lub KRS jako przeważającą działalność oznaczoną jednym z kodów PKD wskazanym w ustawie – wyjaśnia.
Nie ma tu zatem znaczenia termin, w jakim została zgłoszona zmiana PKD, pod warunkiem że nastąpiło to przed datą złożenia wniosku do ZUS.
Otwiera to furtkę do zmiany kodu z mocą wsteczną. Eksperci przestrzegają jednak, że ZUS może łatwo sprawdzić podczas kontroli, czy przeważająca działalność faktycznie była prowadzona pod takim PKD.
Paweł Żebrowski tłumaczy, że ta sama zasada dotyczy przedsiębiorców wnioskujących o dodatkowe świadczenie postojowe.
…a komu nie pomoże zmiana kodu
Odmienne zasady ustawodawca przyjął przy zwolnieniu z obowiązku opłacania składek za listopad 2020 r. – W tym przypadku płatnik przeważającą działalność pod wskazanym w ustawie kodem PKD musi prowadzić na dzień 30 września – wyjaśnia rzecznik ZUS.
Ocena, czy ten warunek został spełniony, następuje na podstawie danych zawartych w rejestrze REGON według stanu na 30 września 2020 r. – Oznacza to, że przy rozpatrywaniu wniosku może zostać uwzględniona przeważająca działalność, która została zgłoszona do organu ewidencyjnego (CEIDG albo KRS) nie później niż do 30 września 2020 r. – podkreśla.
Kwestia ta jest rozpatrywana analogicznie w przypadku jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego. – Kod PKD jest weryfikowany na podstawie danych z rejestru REGON i z organów ewidencyjnych. Ustawodawca nie przewiduje sprawdzania rodzaju prowadzonej działalności w inny sposób, np. na podstawie przedkładanych faktur. Jeżeli więc jako przeważający rodzaj działalności w ogranie ewidencyjnym lub w rejestrze REGON został wskazany inny kod PKD niż określony w ustawie, nie mamy podstaw prawnych do pozytywnego rozpatrzenia wniosku – wskazuje rzecznik ZUS.
Eksperci: konieczna zmiana przepisów
Paweł Matyja zwraca uwagę, że ustawodawca chciał w ten sposób ograniczyć nadużywanie pomocy. Uważa jednak, że w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę pomocowy charakter tych regulacji.
– Procedura powinna opierać się na deklaracji przedsiębiorcy złożonej pod groźbą odpowiedzialności karnej, która mogłaby być następnie weryfikowana podczas kontroli – uważa.
Na problem zwróciła także uwagę Federacja Przedsiębiorców Polskich, która skierowała pismo w tej sprawie do Marka Niedużaka, podsekretarza stanu w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii. Oczekuje w nim potwierdzenia, że sformułowanie „przeważająca działalność” odnosi się do rodzaju działalności, która faktycznie dominuje w okresie objętym wsparciem. W innym przypadku wielu przedsiębiorców, którzy z różnych przyczyn nie zdążyli zaktualizować PKD, zostałoby pozbawionych pomocy.
Łukasz Kozłowski zwraca uwagę, że lista kodów PKD jest tak rozbudowana, że nawet gdyby ktoś zmieniał je rzetelnie, nie ma gwarancji, że skorzysta z pomocy (bo przepisy wymieniają krótką ich listę). ©℗
Przykładowe narzędzia wsparcia dla firm w czasie epidemii
Główne przesłanki ubiegania się o pomoc Termin złożenia wniosku
Zwolnienie ze składek za lipiec, sierpień i wrzesień 2020 r. Płatnik musi: ■ prowadzić przeważającą działalność pod określonym kodem PKD wskazanym w ustawie z 2 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.; dalej tarcza antykryzysowa)■ dokonać zgłoszenia jako płatnik składek przed 30 czerwca 2020 r.■ mieć przychód z przeważającej działalności uzyskany w pierwszym miesiącu kalendarzowym, za który składany jest wniosek o zwolnienie, niższy co najmniej o 75 proc. od przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r. do 15 marca 2021 r. (jeżeli Sejm przyjmie poprawkę Senatu)
Zwolnienie ze składek za listopad 2020 r. Płatnik musi: ■ prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą na dzień 30 września 2020 r. pod określonym kodem PKD wskazanym w tarczy antykryzysowej ■ być zgłoszony jako płatnik składek do 30 czerwca 2020 r.■ uzyskać przychód z tej działalności w listopadzie 2020 r. niższy co najmniej o 40 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w listopadzie 2019 r. do 31 stycznia 2021 r.
Dodatkowe postojowe Płatnik musi: ■ prowadzić przeważającą działalność pod określonymi kodami PKD wskazanymi w tarczy antykryzysowej■ osiągnąć przychód z tej działalności w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku niższy co najmniej o 75 proc. od przychodu uzyskanego w tym samym miesiącu kalendarzowym w 2019 r.■ wcześniej skorzystać ze świadczenia postojowego (otrzymać co najmniej jedno takie świadczenie) najpóźniej w terminie 3 miesięcy od zniesienia stanu epidemii
Jednorazowe dodatkowe postojowe Płatnik musi:■ prowadzić przeważającą działalność gospodarczą oznaczoną kodem PKD wskazanym w ustawie■ uzyskać przychód z tej działalności w październiku albo listopadzie 2020 r. niższy co najmniej o 40 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego odpowiednio w październiku albo listopadzie 2019 r.■ wcześniej skorzystać ze świadczenia postojowego najpóźniej w terminie 3 miesięcy od zniesienia stanu epidemii