Z praktyki wynika, że często naruszane są prawa przedsiębiorcy tworzącego produkty z branż wzornictwa użytkowego. Jeśli nie doszło do rejestracji praw własności przemysłowej czy ochrona wygasła, warto skorzystać z uprawnień, jakie przysługują na podstawie prawa autorskiego.

Definicja utworów

Słownik PWN definiuje słowo „utwór” jako: „dzieło naukowe, literackie, muzyczne, filmowe itp”. Jednak w rozumieniu prawa autorskiego definicja utworu jest znacznie szersza. Przedmiotem ochrony może być również rzecz typowo użytkowa, jeśli jej forma jest oryginalna i twórcza. Co istotne, utwór nie musi zawierać nowatorskich rozwiązań – wystarczy, że sposób połączenia występujących elementów jest indywidualny i niebanalny. Zatem samo połączenie znanych już uprzednio elementów czy schematów może prowadzić do powstania utworu, jeśli sposób ich połączenia jest oryginalny i twórczy.

Niedoceniane prawo autorskie

Wskazana ochrona może stanowić skuteczne narzędzie do dochodzenia swoich praw zarówno na gruncie postępowania cywilnego, jak i karnego. Działa ona niejako niezależnie od praw własności przemysłowej. Tak było w sprawie o sygn. akt XI K 320/19 rozpatrywanej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy. W wyroku z 23 sierpnia 2022 r. sąd uznał winę oskarżonych za naruszenie praw autorskich przez kopiowanie projektu (formy) houseboatów. Choć takie domki na wodzie istnieją od lat i wytwarza je wiele podmiotów, sąd uznał, że autorski, nowatorski sposób tworzenia dzieła stanowi utwór chroniony na gruncie prawa autorskiego. Ochrona na gruncie prawa autorskiego nie wymaga rejestracji, a jej zakres zależy od twórczego charakteru dzieła.

Niezbędna umowa

Aby swobodnie korzystać z utworu o charakterze użytkowym, niezbędne jest skuteczne przeniesienie autorskich praw majątkowych. W praktyce oznacza to konieczność zawarcia odpowiedniej umowy – z projektantem, freelancerem czy pracownikiem. W przypadku zatrudnienia warto zadbać o jasne zapisy w umowie o pracę, które kompleksowo uregulują kwestię przejścia praw na pracodawcę. Brak odpowiednich postanowień może prowadzić do sytuacji, że pracodawca, który zapłacił za stworzenie projektu, nie ma prawa do korzystania z utworu. W sporach sądowych to właśnie brak skutecznego przeniesienia praw często okazuje się kluczowym problemem.

Uwaga! Dobrze skonstruowana umowa, świadomość tego, co może być utworem i jak z niego korzystać, oraz profesjonalna pomoc, w szczególności znajomość orzecznictwa sądów – pozwalają znacząco podnieść poziom bezpieczeństwa prawnego twórców i przedsiębiorców działających na rynku. ©℗

Podstawa prawna

Podstawa prawna

• ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 24)