Przechowanie – umowa, w której jedna ze stron (zwana przechowawcą) zobowiązuje się do sprawowania pieczy nad powierzoną jej rzeczą ruchomą oraz wydania jej drugiej stronie (zwanej składającym) w niepogorszonym stanie. Przedmiotem przechowania mogą być wyłącznie rzeczy ruchome, takie, co do których istnieje możliwość zwrotu tych samych rzeczy.
Wynagrodzenie
Przechowawcy zasadniczo przypada wynagrodzenie za przechowanie. Powinno ono zostać określone w umowie, a jeżeli z niej nie wynika, należy mu się wynagrodzenie według przyjmowanej przez niego taryfy, a gdyby i tej nie było – wynagrodzenie przyjęte w danych stosunkach. Aby składający nie płacił wynagrodzenia, z umowy albo z okoliczności musi wynikać, że przechowawca zobowiązał się przechować rzecz bez wynagrodzenia.
PRZYKŁAD
Dionizy T. pozostawia na strzeżonym parkingu samochodowym, prowadzonym przez Tadeusza D., swój samochód osobowy. W ten sposób Tadeusz D. zawiera z Dionizym T. umowę przechowania samochodu.
Jak przebiega przechowanie
Wynagrodzenie, w braku odmiennego postanowienia umownego lub okoliczności, płaci się przy odbiorze rzeczy.
Przechowawca zobowiązuje się przechowywać rzecz zgodnie z umową. Jeśli umowa nie zawiera postanowień w tym względzie, rzecz powinna być przechowywana w sposób wynikający z jej właściwości (np. z faktu, że przechowywane jest zwierzę żyjące) oraz okoliczności (np. z warunków pogodowych). W celu ochrony rzeczy przed utratą lub uszkodzeniem, przechowawca jest uprawniony, a nawet obowiązany zmienić określone umową miejsce i sposób przechowania.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Przechowanie polega na powierzeniu pieczy nad rzeczą, a nie na udostępnieniu pomieszczenia dla umieszczenia w nim pewnej rzeczy. Dlatego też nie jest przechowaniem udostępnienie sejfu bankowego czy skrytki pocztowej.
W takim przypadku powinien jednak uzyskać uprzednią zgodę składającego, chyba że jej uzyskanie jest niemożliwe. Przechowawcy nie wolno używać rzeczy bez zgody składającego. Wyjątkowo może on jej używać, gdy będzie to konieczne do zachowania w niepogorszonym stanie (dotyczy to zwłaszcza zwierząt i maszyn).
Przechowawca powinien wykonywać swoje zobowiązanie osobiście. Nie może zatem oddać powierzonej mu rzeczy na przechowanie innej osobie, chyba że jest zmuszony do tego przez okoliczności (np. z powodu swej choroby lub uzasadnionego wyjazdu). W tej sytuacji powinien niezwłocznie zawiadomić składającego, gdzie i u kogo złożył rzecz. Jeśli składający zostanie zawiadomiony, przechowawca odpowiada jedynie za brak należytej staranności w wyborze swego zastępcy, zaś zastępca – niezależnie od zawiadomienia – odpowiada za rzecz zarówno przed przechowawcą, jak i składającym.
PRZYKŁAD
Dionizy T. wjeżdża na parking Tadeusza D. Zazwyczaj płaci mu po 50 groszy za każdą rozpoczętą godzinę parkowania, zgodnie z cennikiem opłat parkowania, określonym przez Tadeusza D. Ponieważ tego dnia na bramie parkingu wisi tablica „W dniu dzisiejszym, do godziny 19:00, nie pobieramy żadnych opłat”, Dionizy T. pozostawia swój samochód na placu parkingowym na dwie godziny, a o godzinie 18:30 odbiera go, nie płacąc żadnych opłat.
Gdyby przechowawca naruszył którąś z wymienionych zasad (tzn. bez zgody składającego i bez koniecznej potrzeby użył rzeczy, zmienił miejsce lub sposób jej przechowywania albo oddał rzecz na przechowanie innej osobie), będzie on odpowiadał również za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, które w przeciwnym razie nie nastąpiłoby.
Zwrot wydatków
Niezależnie od zapłaty umówionego wynagrodzenia, składający powinien zwrócić przechowawcy wydatki, które ten poniósł w celu należytego przechowania rzeczy (wraz z ustawowymi odsetkami). Aż do chwili zwrotu wydatków (bądź zabezpieczenia ich zwrotu), przechowawca może zatrzymać dla siebie przechowywaną rzecz (tzw. ustawowe prawo zatrzymania). Nie jest on jednak zobowiązany do ich zwrotu, jeśli z umowy wynika, że poniesione wydatki pokrywają wynagrodzenie należne przechowawcy. Składający powinien również zwolnić przechowawcę od wszystkich zobowiązań, które ten zaciągnął w imieniu własnym, podjętych w celu należytego przechowania rzeczy.
Działanie kilku osób
Jeżeli kilka osób – działając wspólnie – przyjęło lub oddało rzecz na przechowanie, ich odpowiedzialność względem drugiej strony będzie solidarna.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Przedmiotem przechowania mogą być pieniądze albo inne rzeczy oznaczone jedynie co do gatunku. Przechowawca jest wtedy obowiązany do zwrotu tych samych rzeczy, a więc tych samych pieniędzy albo tych samych rzeczy oznaczonych co do gatunku. W braku podobnego, wyraźnego zastrzeżenia umownego uznaje się, że mamy do czynienia z tzw. depozytem nieprawidłowym.
Oznacza to, że jeśli po stronie dłużnika jest kilka osób, wierzyciel będzie mógł żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwolni pozostałych z obowiązku świadczenia, przy czym aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy nadal pozostaną zobowiązani (solidarność dłużników). Natomiast w przypadku kilku osób po stronie wierzyciela, dłużnik będzie mógł spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, według własnego wyboru, a przez zaspokojenie któregokolwiek z nich spełni swoje świadczenie względem wszystkich wierzycieli, przy czym w razie wytoczenia powództwa przez określonego wierzyciela, dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk (solidarność wierzycieli).
Zwrot rzeczy
Składający może w każdym czasie żądać zwrotu przechowywanej rzeczy. Natomiast przechowawca może żądać odebrania rzeczy przed umówionym terminem, jeśli wskutek okoliczności, których nie mógł przewidzieć w chwili zawierania umowy (np. nieprzewidziane warunki pogodowe, choroba przechowywanego zwierzęcia bądź niebezpieczny wpływ przechowywanej maszyny na środowisko), nie może bez własnego uszczerbku lub bez zagrożenia rzeczy przechowywać jej w sposób, do jakiego się zobowiązał. Wyjątkowo może on żądać zwrotu rzeczy w każdym czasie w dwóch przypadkach: gdy czas przechowania nie został oznaczony przez strony albo jeśli przechowuje on rzecz bez żadnego wynagrodzenia. W obydwu sytuacjach zwrot rzeczy nie może jednak nastąpić w chwili nieodpowiedniej dla składającego (np. podczas jego nieobecności). Zwrot powinien nastąpić w miejscu, gdzie rzecz miała być przechowywana.
Depozyt nieprawidłowy
W ramach depozytu nieprawidłowego, który musi wynikać z przepisu prawa, umowy albo okoliczności, przechowawca może rozporządzać oddanymi mu rzeczami, byleby tylko zwrócił składającemu tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Stosuje się tu odpowiednio przepisy o pożyczce, z wyjątkiem regulacji określających czas i miejsce zwrotu rzeczy, które wynikają z przepisów o przechowaniu.
Podstawa prawna
Art. 835–845 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).