rada nadzorcza

Jest to organ kontrolny w spółce, który sprawuje stały nadzór we wszystkich dziedzinach jej działalności.

W spółce komandytowo-akcyjnej
Rada nadzorcza powinna zostać ustanowiona, gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób. Jeżeli zaś akcjonariuszy jest mniej, to wówczas ustanowienie jej nie jest wymagane. Członków rady powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Członkiem rady nie może zostać komplementariusz ani jego pracownik. Zakaz ten nie dotyczy jednak komplementariusza, który nie ma uprawnień reprezentacyjnych lub zarządzających.
Rada nadzorcza może wytoczyć w imieniu spółki powództwo o odszkodowanie przeciwko tym komplementariuszom, którzy nie są pozbawieni prawa do prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Ustanowienie rady nie jest obligatoryjne. Powinna jednak zostać ustanowiona, gdy kapitał zakładowy spółki przewyższa 500 tysięcy zł, a liczba wspólników przekracza 25. Zamiast niej w takiej spółce może zostać ustanowiona komisja rewizyjna. Członkiem rady nadzorczej nie może być członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu, zatrudniony w tej spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat, a także inna osoba, która podlega bezpośrednio członkowi zarządu lub likwidatorowi. Zakaz łączenia stanowiska ze stanowiskiem członka rady nadzorczej dotyczy także członków zarządu i likwidatorów spółki lub spółdzielni zależnej.
Rada nadzorcza w spółce z o.o. składa się co najmniej z trzech członków, którzy są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników. Jednak w umowie spółki można określić inny sposób ich powoływania i odwoływania.
Kadencja członków rady nadzorczej trwa rok, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przepisy kodeksu spółek handlowych nie określają maksymalnego czasu trwania kadencji członka rady nadzorczej w spółce z o.o. Dopuszczają natomiast odwołanie tego organu uchwałą wspólników w każdym czasie.
Jeżeli umowa spółki nie wprowadza kadencyjności, to mandaty jej członków wygasają w tym dniu, w którym odbywa się zgromadzenie wspólników zatwierdzające sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia przez nich funkcji. Jednak umowa spółki może w inny sposób określić datę wygaśnięcia tych mandatów. Już po wygaśnięciu mandatu tę samą osobę można ponownie powołać do rady nadzorczej na czas określony lub nieokreślony.
Mandat wygasa również w momencie śmierci członka rady nadzorczej lub złożenia przez niego rezygnacji.

Rada nadzorcza w spółce z o.o. ma następujące uprawnienia:

* ocenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowe za ubiegły rok obrotowy, bierze pod uwagę ich zgodność z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym,
* ocenia wnioski zarządu dotyczące podziału zysku albo pokrycia straty,
* składa zgromadzeniu wspólników coroczne pisemne sprawozdania z wyników ocen,
* może badać wszystkie dokumenty spółki,
* może żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień,
* może dokonywać rewizji stanu majątku spółki.

Umowa spółki może jeszcze rozszerzyć wymienione uprawnienia rady nadzorczej, na przykład zobowiązać zarząd do uzyskania jej zgody przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, a nawet przekazać jej prawo zawieszania z ważnych powodów w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. W razie przyznania takich uprawnień, umowa spółki powinna określać okoliczności lub zawierać katalog powodów, które dają radzie prawo do zawieszenia członków zarządu. Natomiast nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spółki.
Rada nadzorcza podejmuje decyzje w formie uchwały. Aby uchwała była ważna, powinna zostać podjęta w obecności połowy członków rady, wówczas gdy wszyscy członkowie zostali zaproszeni. Umowa spółki może jednak przewidywać bardziej surowe wymagania dotyczące jej kworum. Natomiast nie może przewidywać bardziej łagodnych wymagań. Umowa może też dopuszczać, że członkowie rady oddadzą swój głos na piśmie przy podejmowaniu uchwały, za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej. W ten sposób nie mogą jednak głosować nad sprawami, które zostały wprowadzone do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej.
Jedynie wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi, dopuszczalne jest podejmowanie uchwał przez radę w trybie pisemnym albo przy wykorzystywaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Uchwała podjęta w takim trybie jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady nadzorczej zostali zawiadomieni o treści uchwały.
W omówiony sposób nie można wybierać przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej, powołać członka zarządu oraz odwołać i zawieszać w czynnościach tych osób.
Z przebiegu posiedzenia rady nadzorczej zawsze powinien zostać sporządzony protokół.
Regulamin rady nadzorczej może uchwalić zgromadzenie wspólników albo sama rada upoważniona do tego przez zgromadzenie.

W spółce akcyjnej
Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, a do jej szczególnych obowiązków należy ocena sprawozdań zarządu z działalności spółki akcyjnej oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy. Ocenia te sprawozdania w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, ze stanem faktycznym, a także wnioski zarządu dotyczące podziału zysku albo pokrycia straty oraz składane walnemu zgromadzeniu coroczne pisemne sprawozdania z wyników tej oceny. Aby rada mogła wykonywać swoje obowiązki, ma prawo badać wszystkie dokumenty spółki, domagać się, aby pracownicy i zarząd składali jej sprawozdania i wyjaśnienia, a także może dokonywać rewizji stanu majątku spółki.
Może również zawieszać z ważnych powodów w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu, delegować członków rady nadzorczej do wykonywania czynności członków zarządu, ale przez okres nie dłuższy niż trzy miesiące. Wykonywaliby oni czynności tych członków zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnację albo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności.
W statucie spółki akcyjnej katalog uprawnień może zostać rozszerzony, na przykład o wyrażenie zgody na dokonanie przez zarząd przewidzianych w statucie czynności.
Rada nadzorcza w spółce akcyjnej jest zawsze organem kolegialnym i składa się z co najmniej trzech członków, a w spółkach publicznych – z co najmniej pięciu członków. Członkami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, które mają pełną zdolność do czynności prawnych, nieskazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa gospodarcze oraz przestępstwa określone w przepisach karnych kodeksu spółek handlowych. Członkiem rady nie może być osoba, która aktualnie pełni obowiązki członka zarządu. Powołuje ich i odwołuje walne zgromadzenie, ale statut może przewidywać inny sposób.
Członkowie rady nadzorczej mogą być wybierani w drodze głosowania oddzielnymi grupami. Akcjonariusze mniejszościowi mają to prawo nawet wówczas, gdy statut spółki przewiduje inny sposób powoływania rady nadzorczej.
Akcjonariusze, którzy reprezentują co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego, mogą złożyć wniosek, aby rada nadzorcza została wybrana przez najbliższe walne zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami.
Każdej akcji przysługuje tylko jeden głos bez przywilejów i ograniczeń. Takiej procedury nie stosuje się jednak wówczas, gdy nie można wybrać przynajmniej jednej grupy zdolnej do wyboru członka rady. W takim przypadku dotychczasowi członkowie zachowują swoje mandaty albo wybory prowadzone są w sposób ustalony w statucie spółki.
Gdyby jednak w skład rady nadzorczej wchodziła osoba powołana przez podmiot wskazany w odrębnej ustawie niż kodeks spółek handlowych, to walne zgromadzenie wybiera jedynie pozostałych członków rady.

Decyzje rady
Rada nadzorcza podejmuje decyzje w formie uchwał na posiedzeniu, na którym powinna być obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy członkowie zostali na nie zaproszeni. Jeżeli statut przewiduje taką procedurę, to wszyscy członkowie mogą oddać swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej. W ten sposób jednak nie mogą głosować nad sprawami wprowadzonymi do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej.
Tylko wówczas, gdy statut tak stanowi, rada nadzorcza może podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Podjęta w taki sposób uchwała jest ważna tylko wówczas, gdy wszyscy członkowie rady zostali powiadomieni o treści projektu uchwały.
W omówionym trybie uchwała nie może zostać podjęta, gdy dotyczy wyborów przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej, powołania członka zarządu albo odwołania i zawieszenia w czynnościach tych osób.
Statut spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum rady nadzorczej, ale nie łagodniejsze.
Zwołania rady nadzorczej może żądać: zarząd lub członek rady. Powinni przy tym podać proponowany porządek obrad.
Rada nadzorcza powinna być zwoływana w miarę potrzeby, ale co najmniej trzy razy w roku obrotowym. Uchwały podejmuje bezwzględną większością głosów. Statut może jednak przewidywać inny sposób, a także stanowić, że w razie równości głosów decyduje głos przewodniczącego rady. Członkowie rady nadzorczej mogą otrzymywać wynagrodzenie, które określa statut albo uchwała walnego zgromadzenia. Mają też prawo do zwrotu kosztów związanych z udziałem w pracach rady. Natomiast tylko walne zgromadzenie może uchwalić wynagrodzenie dla nich w formie prawa udziału w zysku spółki za dany rok obrotowy, przeznaczony do podziału między akcjonariuszy.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Gdyby członek zarządu nie mógł sprawować swoich czynności, wówczas rada nadzorcza powinna niezwłocznie podjąć odpowiednie działania po to, aby dokonać zmiany w składzie zarządu.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ
Kadencja członka rady nadzorczej nie może trwać dłużej niż 5 lat. Członkiem nie może zostać osoba, która jednocześnie pełni funkcję członka zarządu, prokurenta, likwidatora, kierownika oddziału lub zakładu, a także zatrudniony w tej spółce główny księgowy, adwokat, radca prawny, jak również inna osoba, która podlega bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi bądź jest członkiem zarządu lub likwidatorem spółki albo spółki zależnej.

Podstawa prawna

- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).