Wiele osób, które chce kupić swoją własną nieruchomość mieszkalną zastanawia się, czy może skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 9 pkt 17 ustawy o PCC). Przypomnijmy, że dotyczy ono zakupu na rynku wtórnym, bo tylko wtedy co do zasady pojawia się PCC (2 proc.). Zwolnienie polega na tym, że nabywca nie płaci podatku, gdy kupuje swoje pierwsze mieszkanie lub dom, czyli:

- prawo własności mieszkania stanowiącego odrębną nieruchomość,

- prawo własności domu jedno rodzinnego,

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego albo domu jedno rodzinnego.

Kupującym musi być „osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia”.

Posiadana nieruchomość

To oznacza, że kto ma już mieszkanie lub dom w Polsce bądź w innym kraju, ten nie korzysta ze zwolnienia z PCC przy zakupie kolejnej nieruchomości mieszkalnej. Wyjątek dotyczy udziałów w nieruchomościach mieszkalnych, które zostały odziedziczone. Takich nieruchomości może być dowolna liczba, byle tylko w żadnej z nich podatnik miał nie więcej niż 50 proc. udziału.

Jeżeli jednak podatnik odziedziczył więcej niż połowę np. całe mieszkanie lub dom po babci lub rodzicach – to kupując pierwsze mieszkanie będzie musiał zapłacić PCC.

Warto też pamiętać, że z preferencji nie może skorzystać ten kto otrzymał w darowiźnie chociaż najmniejszą część mieszkania lub domu.

Zakup na współwłasność…

Zwolnienie można też stracić wówczas, gdy kupuje się pierwszą nieruchomość na współwłasność. Aby bowiem nie zapłacić podatku, warunek nieposiadania wcześniej nieruchomości musi spełnić każdy z kupujących. Jeżeli chociaż jeden ze współwłaścicieli posiada już mieszkanie lub dom cała transakcja będzie objęta PCC.

To oznacza, że jeżeli np. konkubenci kupują razem mieszkanie lub dom z rynku wtórnego (i mają po 50 proc. udziałów), ale jeden z nich posiadał już wcześniej jakąś nieruchomość, bo ją kupił albo odziedziczył, to również drugi nie skorzysta z ulgi. Tak samo jest, bez względu na to, czy współwłaścicielami są rodzice i dzieci, małżonkowie (nawet z rozdzielnością małżeńską), czy osoby obce.

… i przez małżonków

Jeżeli małżonkowie mają wspólność majątkową to zakupiona nieruchomość przez jednego z nich (za zgodą drugiego, który już ma lokum) – też nie będzie zwolniona z PCC. W takiej sytuacji bowiem zakup będzie do majątku wspólnego małżonków.

Inaczej będzie tylko w przypadku rozdzielności małżeńskiej. Jeżeli więc np. żona kupi dom po zawarciu z mężem umowy rozdzielności majątkowej, to ma prawo do zwolnienia z PCC na zakup pierwszego lokum, nawet jeżeli mąż ma już swoją nieruchomość.

Inne przypadki pozbawiające zwolnienia

Jest też wiele innych przypadków, w których fiskus nie pozwalana zastosować preferencji. Tak jest np. gdy podatnik chce kupić:

- tylko część nieruchomości np. połowę domu od jednego z właścicieli, lub połowa mieszkania została kupiona a połowa otrzymana w darowiźnie (zwolnienie jest tylko przy zakupie całego domu lub mieszkania),

- dom jednorodzinny, w którym wydzielone są dwa mieszkania (ulga jest na zakup jednego mieszkania),

- działkę, na której są dwa domy (zwolnienie dotyczy nabycia budynku mieszkalnego, a nie budynków mieszkalnych),

- działkę, na której jest dom w budowie (chociaż pojawiają się już pierwsze wyroki sądów administracyjnych, które potwierdzają, że również przy zakupie takiego domu przysługuje zwolnienie z PCC).