W tym roku Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie realizuje inwestycje za przeszło 2 miliardy złotych. To blisko 5 tysięcy zadań, z których większość koncentruje się na przeciwdziałaniu suszy.

W Polsce od kilku lat obserwujemy suszę. Ponadto bezśnieżna i ciepła zima sprawiła, że gleba i rzeki nie miały szansy, by dostatecznie odbudować swoje zasoby. Dane z serwisu Stop Suszy 2020 link >> wskazują, że deficyt wody w środowisku pojawił się już w styczniu bieżącego roku. Obserwowane zmiany klimatyczne jednoznacznie wskazują, że gospodarowanie wodami w Polsce wymaga wielokierunkowych działań, zarówno z zakresu małej, jak i dużej retencji.

Priorytet na ten rok – zahamowanie suszy rolniczej

Wody Polskie w tym roku realizują program w ramach tzw. retencji korytowej na terenach rolnych. Ze szczególnym uwzględnieniem regionów najbardziej zagrożonych suszą. We współpracy z Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej i Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Wody Polskie opracowały nowatorski program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych. W tym roku na zadania projektu jest przeznaczone 60 mln zł. Docelowo w ciągu 3 lat koszt inwestycji wyniesie 154,7 mln. W ramach programu zostanie przebudowanych lub wybudowanych 645 urządzeń wodnych.
Pilotażowy program realizowany przez Wody Polskie w województwie zachodniopomorskim, w zlewni rzeki Regi i Dziwny, pozwolił na nawodnienie około 2 300 ha użytków rolnych. Obecnie trwają rozmowy z samorządami innych regionów nad wprowadzeniem rozwiązań z zakresu retencji korytowej. Działania polegają na ograniczeniu skutków suszy przez wzmocnienie retencji korytowej rzek, kanałów i rowów, przez budowę i odbudowę systemu jazów, zastawek, przepusto-zastawek, umożliwiających nawodnienie użytków rolnych. Dzięki temu w okresach niżówek i niedoborów opadów w określonych miejscach na rzekach i kanałach będzie prowadzone czasowe podpiętrzanie wód przy wykorzystaniu zastawek i innych urządzeń, zapewniające przekierowanie wód do systemów rowów melioracyjnych połączonych z tymi ciekami. Przywrócona zostanie dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, która zapewni odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy. W użytkowaniu właścicieli gospodarstw rolnych w całej Polsce znajduje się ponad 250 tysięcy kilometrów rowów i kanałów, tworzących duże obiekty melioracyjne, regulujące stosunki wodne na terenach rolniczych. Realizacja programu jest uzależniona od bezpośredniej współpracy z rolnikami, samorządami oraz spółkami wodnymi zrzeszającymi rolników.

Realizacja zadań z zakresu retencji korytowej w okresie najbliższych 3 lat pozwoli na zatrzymanie dodatkowych 32,5 mln m3 wody w zlewniach rolniczych. Przy stosunkowo niskich nakładach finansowych nastąpi wyraźna poprawa bilansu wodnego. Przewiduje się, że realizacja programu wpłynie na poprawę bilansu wodnego na powierzchni od 30 000 do 300 000 hektarów użytków rolnych.

Renaturyzacja rzek i mała retencja

Dla poprawy bilansu wodnego, tam gdzie jest to możliwe, konieczne jest przywrócenie naturalnej retencji dolinowej rzek oraz odtwarzanie terenów podmokłych. Wody Polskie realizują obecnie krajowy program renaturyzacji wód powierzchniowych. W jego ramach podejmowane są prace planistyczne oraz zadania dla zwiększenia naturalnej retencji dolinowej i rzecznej link.

Na bieżąco prowadzone są również prace utrzymaniowe, których celem również jest poprawa bilansu wodnego kraju. W tym roku zaplanowanych jest 4 tysiące zadań na kwotę 380 milionów złotych. Trzeba pamiętać, że walka ze skutkami suszy oraz inwestycje w tym zakresie zawsze muszą być traktowane komplementarnie z działaniami przeciwpowodziowymi, z dbaniem o dobrą jakość wód i troską o środowisko naturalne. Mała retencja, w tym retencja rzeczna i gromadzenie wód w małych zbiornikach, mają duże znaczenie dla poprawy bilansu wodnego.

W Polsce gromadzimy obecnie ok. 6,5% wód opadowych, czyli tzw. średniego odpływu rocznego. Pozostała woda „ucieka” rzekami do Bałtyku. Krajowa retencja powinna być przynajmniej dwa razy wyższa, aby zgromadzone zasoby wodne zaspokoiły wszystkie potrzeby ludzi, gospodarki i środowiska.

Niezbędne są duże inwestycje

Oprócz działań z zakresu małej retencji, konieczna jest budowa dużych zbiorników wodnych, które zapewniają bezpieczeństwo wodne dla całych regionów. To jedyny skuteczny sposób, aby obecnie, w dobie zmian klimatu, zapewnić odpowiednie ilości wody, które zaspokoją potrzeby ludzi, gospodarki i środowiska przyrodniczego. Wielofunkcyjne zbiorniki retencyjne gromadzą wodę w okresie nasilonych opadów i stanowią rezerwuar na czas suszy. To daje możliwość przetrwania wodnym ekosystemom, znacznie spowalnia również procesy suszowe. Zbiorniki wodne zwiększają bowiem retencję dolinową i wyrównują poziom wód gruntowych. Wielofunkcyjne zbiorniki retencyjne zmniejszają również ryzyko powodziowe, co jest istotne, ponieważ coraz częściej po okresach suszy mamy do czynienia z nawalnymi deszczami, kiedy w ciągu doby potrafi spaść ilość deszczu odpowiadająca średniej miesięcznej dla danego regionu. Wody Polskie przyspieszyły prace modernizacyjne na istniejących już zbiornikach wodnych, aby dodatkowo zwiększyć ich pojemność retencyjną. Przykładem jest rewitalizacja Zalewu Rzeszowskiego oraz zaplanowane prace nad rewitalizacją zbiorników w województwie lubelskim i łódzkim – szczególnie doświadczonym przez ubiegłoroczną suszę. Równolegle rozpoczęły się prace nad budową dużych wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych w miejscowościach Wielowieś Klasztorna oraz Kąty Myscowa.

Celem jest dwukrotne zwiększenie retencji w Polsce. Przykładowo w Hiszpanii retencja sięga 45% przy 1 900 zbiornikach. W Polsce jest ich 100. Obecny plan przewidziany do 2027 roku zakłada dwukrotne zwiększenie retencji. Konieczne są jednak kolejne założenia, ponieważ przy rosnących potrzebach retencję w Polsce trzeba stopniowo zwiększać.

Plan przeciwdziałania skutkom suszy

Zaplanowane inwestycje opierają się na gruntownych analizach badawczych. Jest to niezbędny element gospodarowania wodami – także w perspektywie podejmowania kolejnych działań. W ramach programu STOP SUSZY! Wody Polskie opracowały kompleksowy plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS). Dokument zawiera analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych oraz zbiór niezbędnych zadań dla różnych regionów Polski. Znajdują się w nim także konkretne wskazania dla samorządów pomocne w kształtowaniu zrównoważonej gospodarki wodnej na terenach gmin, a w konsekwencji – całego kraju. Na początku czerwca bieżącego roku dokument będzie poddany ostatniej serii konsultacji społecznych, dotyczących oceny oddziaływania na środowisko. Pod koniec 2020 roku plan przeciwdziałania skutkom suszy zostanie przyjęty w drodze rozporządzenia. Dokumenty planistyczne tej rangi przyjęło już dziesięć państw europejskich, w tym m.in. Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Słowacja i Ukraina. Więcej informacji na temat planu znajduje się na stronie projektu: Link

________________________________________________________________

2 mld zł – to kwota przeznaczona na inwestycje realizowane przez Wody Polskie, których zadaniem jest poprawa bilansu wodnego w kraju.
380 ml zł jest w tym roku przeznaczonych na prace utrzymaniowe, co pozwoli zrealizować ponad 4 tys. zadań, z których większość dotyczy małej retencji.
645 urządzeń wodnych – jest budowanych i przebudowywanych w ramach programu tworzenia retencji korytowej, przeznaczonego wyłącznie na potrzeby rolnictwa.

_______________________________________________________________

Więcej informacji na: Link