Według Komisji w ciągu ostatnich dwóch lat liczba przypadków braku wzajemności wizowej pomiędzy UE i krajami trzecimi została znacznie zmniejszona.
Za swój największy sukces KE uznaje osiągniecie porozumienia o pełnej wzajemności z Kanadą, która od 1 grudnia 2017 r. zniosła wizy dla obywateli Rumunii i Bułgarii. Podobne ustalenia osiągnięto już w kontaktach z Australią, Brunei i Japonią. Oznacza to, że spośród państw nienależących do UE, znajdujących się na unijnej liście ruchu bezwizowego, już tylko Stany Zjednoczone nie przyznają prawa bezwizowego wjazdu obywatelom wszystkich państw członkowskich UE; prawa takiego nie mają m.in. obywatele Polski.
- Osiągnięcie pełnej wzajemności wizowej z Kanadą świadczy o tym, że nasze działania dyplomatyczne i stałe zaangażowanie przynoszą efekty - oświadczył unijny komisarz ds. migracji i spraw wewnętrznych Dimitris Awramopulos. - Wraz z pięcioma zainteresowanymi państwami członkowskimi będziemy nadal dążyć do osiągnięcia podobnej sytuacji ze Stanami Zjednoczonymi i jesteśmy zdecydowani zrobić wszystko, co w naszej mocy, by zapewnić możliwość bezwizowego podróżowania wszystkim obywatelom UE. Postępy potrzebne są natychmiast i oczekujemy od naszych amerykańskich partnerów ścisłej współpracy w celu osiągnięcia tych postępów".
W związku z tym - jak głosi komunikat Komisji - w ciągu ostatnich siedmiu miesięcy "nasilono kontakty" ze Stanami Zjednoczonymi "na szczeblu politycznym i technicznym", by ostatecznie wprowadzić Bułgarię, Chorwację, Cypr, Polskę i Rumunię do programu znoszenia wiz do USA.
W chwili obecnej Komisja nie rozważa przyjęcia tzw. aktu delegowanego, tymczasowo zawieszającego zwolnienie z obowiązku wizowego obywateli USA, ponieważ - jak twierdzi - mogłoby to przynieść efekty odwrotne do zamierzonych. Zaznacza jednak, że stanowisko to może zostać "ponownie przeanalizowane w świetle dalszego rozwoju sytuacji".
Władze Polski starają się o zniesienie wiz swoich obywateli od 2004 r. Interwencje w tej sprawie podejmowali osobiście m.in. prezydenci Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński i Bronisław Komorowski. Podczas kampanii wyborczej wspominał o tym również prezydent USA Donald Trump. Zabiegając o głosy amerykańskiej Polonii powiedział nawet, że zajmie się tą sprawą w przeciągu dwóch tygodni od objęcia prezydentury. Naprawdę jednak decyzje w tej sprawie podejmuje Senat i Izba Reprezentantów, a prezydent tylko ustawę podpisuje.
Zdaniem amerykańskich służb imigracyjnych Polska ciągle nie spełnia warunków włączenia do programu ruchu bezwizowego (Visa Waiver Program), ponieważ liczba odmów przyznawania wiz zdecydowanie przekracza zapisane w amerykańskim prawie 3 procent.
Zabiegi UE o całościowe włączenie wszystkich krajów członkowskich do programu bezwizowego mogą być więc obecnie jedyną realną szansą na zniesienie wiz również dla Polaków.
We wrześniu przedstawiciele KE, USA i pięciu zainteresowanych krajów dokonali "przeglądu aktualnej sytuacji w zakresie pozostałych wymogów" dotyczących programu zniesienia wiz. Kolejne spotkanie odbędzie się w lutym 2018 r. Natomiast w maju ma dojść w tej sprawie do spotkania ministrów sprawiedliwości i spraw wewnętrznych UE i USA.
Podstawową zasadą polityki wizowej UE jest zapewnienie zniesienia obowiązku wizowego wobec obywateli wszystkich państw członkowskich UE przez państwa trzecie objęte ruchem bezwizowym. W tym celu został wprowadzony mechanizm wzajemności wizowej. W ramach tego mechanizmu – który wymaga, aby Komisja uwzględniła konsekwencje zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego dla stosunków zewnętrznych UE i jej państw członkowskich – Komisja przyjęła już trzy sprawozdania.
Zgodnie z art. 1b rozporządzenia Rady (WE) nr 539/2001, do dnia 10 stycznia 2018 r. Komisja powinna złożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie oceniające skuteczność mechanizmu wzajemności i, w razie potrzeby, przedłożyć wniosek ustawodawczy w sprawie zmiany rozporządzenia.