PRZYKŁAD
Jan W. udzielił Krzysztofowi G. na 12 miesięcy pożyczki w kwocie 50 000 zł. Jej oprocentowanie strony ustaliły na 20 proc. w skali roku. Jako zabezpieczenie jej zwrotu Krzysztof G. wystawił na rzecz Jana W. weksel własny opiewający na kwotę 60 000 zł. W tym czasie Jan W. stał się dłużnikiem Piotra M. Chcąc uregulować swoje zobowiązanie, na wekslu, który otrzymał od Krzysztofa G., napisał klauzulę o następującej treści: „Ustępuję na rzecz Piotra M.”, a sam blankiet wekslowy wręczył Piotrowi M. Tym samym doszło do indosu, czyli przeniesienia praw z weksla z Jana W. na Piotra M. Wobec tego Piotr M. stał się, zamiast Jana W., wierzycielem Krzysztofa G., od którego na podstawie weksla
i związanego z nim indosu może domagać się zapłaty kwoty 60 000 zł. Nic nie stoi też na przeszkodzie, aby Piotr M. przeniósł w drodze indosu weksel na kolejną osobę.
Jest to pisemne oświadczenie woli zbywcy, umieszczane na papierze wartościowym na zlecenie (np. wekslu lub czeku) o przeniesieniu na inną osobę własności dokumentu i wierzytelności, która z niego wynika.
Indos musi zawierać co najmniej podpis zbywcy. Może on zostać umieszczony na dowolnej stronie dokumentu. Jedynie w przypadku weksli i czeków istnieje możliwość zamieszczenia indosu na tzw. przedłużku, czyli na złączonej z wekslem lub czekiem dodatkowej kartce papieru. Osoba przenosząca papier wartościowy na zlecenie przez indos to indosant, zaś osoba, na rzecz której następuje przeniesienie, to indosatariusz.
Indos może być pełny albo in blanco. Indos pełny zawiera oznaczenie indosatariusza oraz podpis indosanta. Indos in blanco nie wymienia indosatariusza, lecz może ograniczać się do samego podpisu indosanta.
Do najbardziej typowych papierów wartościowych na zlecenie, które w praktyce najczęściej przenoszone są w drodze indosu, należą: weksel, czek, dowód składowy, konosament morski na zlecenie, polisa ubezpieczenia morskiego na zlecenie.
Podstawową cechą papierów wartościowych na zlecenie jest to, że wymieniają one wierzyciela, czyli osobę uprawnioną do otrzymania świadczenia z rąk dłużnika, upoważniając go jednocześnie z mocy samego prawa lub wyraźnej klauzuli do wskazania (właśnie przez indos) innej osoby, do której rąk dłużnik powinien spełnić świadczenie.
Weksel i czek są papierami wartościowymi na zlecenie z mocy ustawy, tj. dla dokonania ich skutecznego indosu nie muszą one zawierać zastrzeżenia wyrażającego taką możliwość (czyli klauzuli „na zlecenie”), zaś aby wyłączyć możliwość ich przenoszenia w drodze indosu, trzeba to wyraźnie zastrzec, zamieszczając klauzulę „nie na zlecenie”.
Natomiast inne papiery wartościowe na zlecenie muszą wyraźnie zastrzegać możliwość dokonania indosu (papiery wartościowe na zlecenie z mocy wyraźnej klauzuli).
PRZYKŁAD
Marcin K. wystawił weksel własny na rzecz Grzegorza S. Następnie Grzegorz S. (jako pierwszy indosant) przeniósł go przez indos na Bogdana J. (pierwszego indosatariusza). Później Bogdan J. (jako drugi indosant) przeniósł go przez indos na Wacława R. (drugiego indosatariusza). Następnie Wacław R. (jako trzeci indosant) przeniósł go przez indos na Roberta D. (trzeciego indosatariusza). Na wekslu, jako indosy, uwidocznione zostały podpisy następujących osób: Grzegorza S., Bogdana J. oraz Wacława R.
W tym przypadku zachodzi nieprzerwany ciąg indosów i Robert D. może dochodzić zapłaty sumy wekslowej od Marcina K., bez potrzeby udowadniania swoich praw. W przypadku natomiast, gdyby na wekslu zabrakło podpisów albo Grzegorza S., albo Bogdana J., albo Wacława R., wówczas ciąg indosów byłby przerwany i Robert D., chcąc uzyskać zapłatę sumy wekslowej od Marcina K., musiałby udowodnić swoje prawa jako posiadacza weksla.
Podstawa prawna
- - Art. 9219 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).