Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Czyste powietrze to największy program antysmogowy w Polsce. Od czasu jego początków w 2018 r. złożono już prawie milion wniosków i podpisano prawie 803 tys. umów, które pochłonęły ok. 13 mld zł. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) doszły więc do wniosku, że czas na wyznaczenie kierunków zmian. W zeszłym tygodniu zakończył się pierwszy etap konsultacji w tej sprawie, zmiany mają obowiązywać od 2025 r.
– W najbliższych tygodniach przedstawimy propozycje nowej odsłony programu. Celami reformy są: wyeliminowanie nieprawidłowości, ochrona beneficjentów i efektywne wydawanie publicznych pieniędzy na działania, które poprawiają jakość powietrza i przyczyniają się do ograniczania ubóstwa energetycznego – przekazuje nam NFOŚiGW.
Realizacja celów dyrektywy budynkowej
W kolejnych latach istotnym elementem programu ma być także realizacja celów dyrektywy budynkowej (EPBD). Zgodnie z nią średnie zużycie energii pierwotnej w budynkach mieszkalnych powinno się zmniejszyć o 16 proc. do 2030 r. i o 20–22 proc. do 2035 r. Konieczne będzie też przeprowadzenie renowacji 16 proc. budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej do 2030 r., a do 2033 r. – 26 proc.
Jak opisywaliśmy już w DGP, NFOŚiGW zapowiadał, że od 2025 r. kompleksowa modernizacja ma być obowiązkowa w przypadku budynków, które nie spełniają minimalnych warunków. Od 14 czerwca audyt energetyczny jest obowiązkowy dla wszystkich beneficjentów, którzy chcą uzyskać dofinansowanie na pompy ciepła. Od 2023 r. w ramach programu można uzyskać dofinansowanie na kompleksową modernizację. Dotychczas złożono o nie niemal 135 tys. wniosków. Obecnie kompleksowa modernizacja jest w programie zdefiniowana jako wykonanie audytu energetycznego oraz wykonanie działań, które zmniejszą zapotrzebowanie na energię użytkową do 80 kWh na 1 mkw. rocznie lub o min. 40 proc.
Uczestnicy konsultacji wskazywali jednak, że zapisy w tym zakresie powinny być spójne z przepisami dotyczącymi standardów energetycznych budynków, w czym szczególną rolę miałoby do odegrania wprowadzenie paszportu energetycznego. Grzegorz Kowalski, doradca zarządu w Energia Plus (jednego z operatorów programu „Czyste powietrze”), mówi DGP, że jeśli będzie obowiązek rejestracji takich paszportów w centralnej bazie, to zagwarantuje to, że dokument będzie wydawany przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami oraz ograniczy doradczą funkcję audytora. – Nierozwiązany pozostanie za to problem nieodpowiednio wykonanych audytów, w ramach których audytor nie zaleca np. docieplenia ścian, gdy jest to nieopłacalne dla wykonawcy, a byłoby najlepszym rozwiązaniem dla uczestnika programu – tłumaczy. Jego zdaniem NFOŚIGW powinien zapowiedzieć weryfikację audytów i kontrole.
– Weryfikacja audytu ograniczyłaby przypadki, w których nie są analizowane zabiegi optymalne z punktu widzenia okresu zwrotu, ale być może trudniejsze i mniej marżowe dla wykonawcy. Doprecyzowania wymaga też pojęcie kompleksowej termomodernizacji – dodaje Grzegorz Kowalski.
Koniec z dofinansowaniami do pieców na paliwa kopalne
Jednocześnie w połowie października Komisja Europejska opublikowała zawiadomienie dotyczące stopniowego wycofywania zachęt finansowych dla indywidualnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi. Są to wytyczne związane z przepisem dyrektywy budynkowej (EPBD), której termin transpozycji to 29 maja 2026 r., jednak w przypadku przepisu dotyczącego finansowania kotłów na paliwa kopalne jest to 1 stycznia 2025 r.
Kocioł gazowy nie powinien więc zostać dofinansowany, jeśli w lokalnej sieci gazowej jest dostarczany głównie gaz ziemny. Jeśli jednak sieć przesyła głównie paliwa odnawialne (np. biogaz), możliwe jest dofinansowanie kotła. Możliwe będzie także dofinansowanie hybrydowych systemów ogrzewania, ale tylko takich o „znacznym udziale energii ze źródeł odnawialnych i wyłącznie proporcjonalnie do zakresu, w jakim odnawialne źródła energii są wykorzystywane w hybrydowym systemie”. Z powodu wprowadzonego wyjątku – zachęt finansowych, które zostały wybrane do inwestycji przed 2025 r. i są finansowane z wybranych funduszy europejskich – w tych warunkach jest możliwe dalsze dofinansowanie kotłów na paliwa kopalne z programów już wcześniej zatwierdzonych, jak program „Czyste powietrze”.
W zeszłym tygodniu Główny Inspektorat Ochrony Środowiska opublikował raport za 2023 r. dotyczący jakości powietrza. Wynika z niego, że po raz pierwszy żadna z 46 stref, czyli regionów, na które w tej sprawozdawczości jest podzielony kraj, nie przekroczyła dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM2,5. Nie przekroczono także norm dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu oraz ołowiu, kadmu i niklu zawartych w pyle zawieszonym PM10. Tylko cztery strefy przekroczyły normy dla dwutlenku azotu oraz dwie dla pyłu zawieszonego PM10. To historycznie dobry wynik – w 2023 r. 44 strefy spełniły normy PM10, w 2022 r. było ich 32, w 2021 r. – 21, a w 2020 r. – 29. Poprawę odnotowano też dla wskaźnika rakotwórczego benzo(a)pirenu (BAP) – norm nie przekroczono w 25 z 46 stref. ©℗
