Alienacja rodzicielska - czy ustawodawca zdecyduje się na zmiany?

Postulaty odejścia od koncepcji alienacji rodzicielskiej

Niemniej jednak należy również zauważyć, że koncepcja alienacji rodzicielskiej ma również swoich przeciwników, którzy podnoszą, że teoria Gardnera nie ma żadnych naukowych podstaw i jest stworzona jedynie jako strategia do obrony osób używających przemocy.

Grupa Ekspertów Rady Europy ds. Przeciwdziałania Przemocy wobec Kobiet i Przemocy Domowej (GREVIO) podkreśliła, że koncepcja alienacji rodzicielskiej może być krzywdząca dla kobiet wychowujących dzieci i dlatego też należałoby od niej odejść. W uzasadnieniu wskazano m.in. na fakt, że 20 lutego 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) usunęła alienację rodzicielską z Międzynarodowych Statystyki Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. Podobnie to sprawy odniósł się również Parlament Europejski w Rezolucji z 6 października 2021 r., w której wezwano państwa członkowskie do nieuznania alienacji rodzicielskiej w praktyce sądowej oraz do zniechęcania do stosowania tego terminu w postępowaniach, a nawet do zakazania go, zwłaszcza w sprawach, w których mogło dojść do przemocy. W związku z powyższym w dniu 1.12.2021 r. ówczesny Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek wystąpił do Ministra Sprawiedliwości o to, by rozpowszechnić opublikowany raport GREVIO z 16 września 2021 r. wśród OZSS oraz sędziów i prokuratorów od powstrzymania się od powoływania na koncepcję alienacji rodzicielskiej, argumentując, że niesie to ryzyko „wtórnej wiktymizacji kobiet”.

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Inaczej do kwestii alienacji rodzicielskiej podchodzi Europejski Trybunał Praw Człowieka. W jego orzecznictwie można odnaleźć wyroki zasądzające od poszczególnych państw na rzecz obywateli odszkodowania za uchybienia organów państwowych poprzez zastosowanie nieodpowiednich środków lub niepodjęcie ich we właściwym czasie, które skutkowały zerwaniem więzi rodzica z dzieckiem (wyr. z 24 czerwca 2021 r. w sprawie A.T. vs. Włochy, skarga nr 40910/19; wyr. z 29 października 2019 r., w sprawie Pisica vs. Mołdawia, skarga nr 23641/17; wyr. z 1 lutego 2022 r., w sprawie Pavlovi vs. Bułgaria, skarga nr 72059/16; wyr. z 24 października 2023 r. w sprawie Sioud vs. Niemcy, skarga nr 48698/21 oraz wyr. z 8 lutego 2024 r. w sprawie Janockova i Kvocera vs. Słowacja, skarga nr 39980/22).

Rada ds. Rodziny, Edukacji i Wychowania apeluje o zmiany w przepisach

W dniu 26 kwietnia 2024 r. odbyło się posiedzenie Rady ds. Rodziny, Edukacji i Wychowania dotyczące alienacji rodzicielskiej. Podczas briefingu udostępnionego na stronie Kancelarii Prezydenta mec. Dariusz Szenkowski wskazywał, że rozwód nie jest rozwodem dziecka z rodzicami i nie może on być prawną przesłanką do ingerencji w prawa rodzicielskie którejkolwiek ze stron. Szenkowski uzasadniając swoje stanowisko podnosił, że aktualnie obowiązujące przepisy KRO, który wszedł w życie w 1964 r., nie są adekwatne do panujących realiów i dlatego potrzebna jest zmiana przepisów i odejście od modelu rozwodu z orzekaniem o winie, do czego konieczna jest „wola polityczna”, którą nie wszystkie grupy zawodowe (psychologowie, prawnicy) przejawiają. Model rozwodu z orzekaniem o winie ma przełożenie na długi czas trwania postępowań sądowych, zaostrzenie sytuacji konfliktowych, na których finalnie najbardziej cierpi dobro dziecka. Taki model rozwodu funkcjonuje m.in. w Niemczech czy w Hiszpanii.

Protesty przeciwko alienacji rodzicielskiej

25 maja 2024 r. odbył się w Warszawie protest przeciwko alienacji rodzicielskiej. Zgodnie z zapowiedzią na wrzesień br. planowany jest kolejny, który według organizatorów ma być największym od 25 lat. Wśród postulatów wymienia się m.in.: wprowadzenie opieki naprzemiennej, zakaz dyskryminacji ojców, penalizację utrudniania kontaktów czy realne kary za pomówienia w sądach. Przeciwko alienacji rodzicielskiej działają takie organizacje jak: Stowarzyszenie Nasze Dzieci – Razem Przeciw Alienacji w Rodzinie, Stowarzyszenie na rzecz Chłopców i Mężczyzn czy Fundacja Kocham Cię Tato. Podobne organizacje możemy znaleźć także za granicą: Väterschaftsbruch für Kinder (Niemcy), Interessengemeinschaft geschiedener & getrennt lebender Männer (Szwajcaria) czy Parental Alienation Awerness Organisation (USA). W Internecie możemy znaleźć również grupy zrzeszające osoby przeciwne alienacji jak np. Stop Alienacji Rodzicielskiej, mająca na Facebooku ok. 3 tys. obserwujących. Warto nadmienić również, że co roku z dniem 25 kwietnia obchodzony jest Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej, obchodzony na świecie od 2006 r.

Podsumowanie

Alienacja rodzicielska jest zjawiskiem polegającym na świadomym bądź nieświadomym zaburzaniu więzi rodzica z dzieckiem przez drugiego z nich. Koncepcja alienacji ma również swoich przeciwników, którzy uważają, że nie ma ona żadnych naukowych podstaw i stworzona została jedynie jako strategia do obrony osób używających przemocy i prowadzi do pokrzywdzenia kobiet i dzieci. W taki sposób wypowiedziała się na ww. temat Grupa Ekspertów Rady Europy ds. Przeciwdziałaniu Przemocy wobec Kobiet i Przemocy Domowej (GREVIO), Parlament Europejski w Rezolucji z 6 października 2021 r. czy RPO Marcin Wiącek w zaleceniu z 1 grudnia 2021 r. Z drugiej jednak strony należy zauważyć, że istnieje szereg wyroków Europejskiego Trybunały Praw Człowieka (np. wyr. z 8 lutego 2024 r., w sprawie Janockova i Kvocera vs. Słowacja, skarga nr 39980/22) rozstrzygniętych na rzecz Skarżących i przyznających im odszkodowania za doprowadzenie przez organy państwa do sytuacji, w której jedno z rodziców utraciło więź z dzieckiem. W dniu 26 kwietnia 2024 r. odbyło się posiedzenie Rady ds. Rodziny, Edukacji i Wychowania, podczas którego wskazano, że „rozwód nie jest rozwodem dziecka z rodzicami i nie może on prowadzić do ingerencji w prawa rodzicielskie”, na czym finalnie cierpi dobro dziecka i dlatego też konieczna jest w tym zakresie zmiana przepisów i odejście od modelu rozwodu z orzekaniem o winie. Zarówno w Polsce jak i na świecie istnieje wiele organizacji zrzeszających przeciwko alienacji rodzicielskiej i regularnie organizowane są protesty, które po raz kolejny mają odbyć się w Warszawie, we wrześniu br.