Rada Ministrów we wtorek ma się zająć projektem ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, czyli tzw. sygnalistów. Regulacja przewiduje, że sygnaliści będą mieli prawo do pełnego odszkodowania w razie dopuszczenia się wobec nich działań odwetowych.
Projekt ustawy ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE o ochronie sygnalistów. Miała być ona wdrożona przez kraje unijne do 17 grudnia 2021 r.
Co z ochroną sygnalistów?
W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że w polskim systemie prawnym nie ma kompleksowej regulacji chroniącej sygnalistów, czyli osób, które – jak czytamy – działając w dobrej wierze i w interesie publicznym, zgłaszają lub ujawniają informacje o naruszeniach prawa w miejscu pracy.
Według projektu gwarancje i środki prawne będą przysługiwały osobie dokonującej zgłoszenia, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Będą to mogły być osoby zatrudnione m.in. na umowę o pracę, umowę cywilnoprawną, prowadzące działalność gospodarczą, kontrakt menedżerski, wolontariat, staż czy praktykę. To także wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy i inne osoby zgłaszające informacje o naruszeniach w kontekście związanym z pracą, jak akcjonariusze i wspólnicy oraz członkowie organów osoby prawnej.
Zgłaszający będzie miał prawo dochodzenia odszkodowania w pełnej wysokości w przypadku dopuszczenia się wobec niego działań odwetowych. Prawo żądania odszkodowania będzie mogło służyć zrekompensowaniu uszczerbku majątkowego zgłaszającego.
Według projektu karalne będzie uniemożliwianie lub istotne utrudnianie dokonania zgłoszenia (wraz z typem kwalifikowanym polegającym na zastosowaniu przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu), podejmowanie działań odwetowych (wraz z typem kwalifikowanym polegającym na działaniu w sposób uporczywy) oraz ujawnienie tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej ze zgłaszającym.
Po stronie zgłaszającego lub ujawniającego karalne będzie dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, jeśli wiedział on, że do naruszenia prawa nie doszło.
Sankcje dla łamiących ochronę sygnalistów
Zaproponowano zróżnicowane sankcje w zależności od dolegliwości danego naruszenia dla osoby, która go doświadczyła. W projekcie zapisano, że zależnie od przypadku będzie to kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności. Łagodniejszy rodzaj kary (kara grzywny) jest przewidziany w przypadku wykroczenia.
Zgłoszenia naruszenia prawa będzie można dokonać za pomocą wewnętrznych kanałów zgłoszeń utworzonych przez podmioty prywatne i publiczne, za pomocą zewnętrznych kanałów zgłoszeń do odpowiednich organów państwa oraz za pomocą ujawnienia publicznego.
Ustawa powierzy zadania instytucji wspierającej sygnalistów Rzecznikowi Praw Obywatelskich (RPO). Wskazano, że instytucja wsparcia będzie pełniła dwojaką rolę. Będzie udzielać informacji i wsparcia zgłaszającym naruszenia prawa oraz przyjmować tzw. zgłoszenia zewnętrzne.
Zadania przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych z własnej inicjatywy będą mogły także realizować inne organy publiczne, przede wszystkim odnośnie do naruszeń w dziedzinach pozostających w zakresie ich działania.
W projekcie zaproponowano, aby większość przepisów ustawy weszła w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia.(PAP)
kkr/ joz/