O tym czy osoba transseksualna składając pozew o ustalenie czy uzgodnienie płci będzie musiała pozwać także swojego małżonka i dzieci, zdecyduje Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej.
Przyjęcie procesowego trybu rozpoznawania spraw osób zmieniających płeć powoduje liczne problemy w postępowaniach sądowych. Dziś zajął się nimi Sąd Najwyższy, a dotyczyły one kwestii, kto ma stać po stronie pozwanej przed sądem w sprawie uzgodnienia danych osoby transseksualnej po zmianie płci. Pytanie prawne skierował do SN Prokurator Generalny, w kwestii, czy w sprawie o ustalenie lub zmianę płci wytoczonej przez osobę transseksualną pozostającą w związku małżeńskim lub posiadającą dzieci, po stronie pozwanej obok żyjących rodziców muszą wystąpić również małżonek tej osoby lub dzieci, oraz czy współuczestnictwo tych członków rodziny ma charakter współuczestnictwa jednolitego.
Problem ten pojawił się na kanwiedwóch orzeczeń Sądu Najwyższego zapadłych w 2013 r. i 2019 r.
W pierwszym przypadku SN przyjął, że jeżeli osoba zmieniająca płeć posiada małżonka i jeszcze się nie rozwiodła, a z małżeństwa tego są dzieci, to te osoby powinny także stać po stronie pozwanej jako współuczestnicy procesowi.
Natomiast w drugim orzeczeniu z 2019 r.SN uznał że konieczny jest wyłącznie udział rodziców w sprawie – chyba, że ci nie żyją, ale wtedy wymagana jest obecność kuratora ustanowionego przez sąd.
Stanowisko w tej sprawie zajął także Rzecznik Praw Obywatelskich oraz stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii. RPO wniósł o odmowę podjęcia uchwały, wskazując, że w sprawie nie ma rozbieżności wykładni przepisów, gdyż SN w drugim orzeczeniu w istocie tylko potwierdził konieczność uczestnictwa w procesie rodziców osoby transseksualnej. KPH z kolei stwierdziła w swej opinii, żeprocedura sądowa w tym zakresie powinna być jak najmniej uciążliwa dla powodów
SN w składzie siedmiu sędziów nie podjął jednak uchwały i postanowieniem skierował pytanie prawne Prokuratora Generalnego do rozstrzygnięcia przez pełen skład Izby Cywilnej SN.
W uzasadnieniu Prezes Izby, sędzia Joanna Misztal-Konecka wskazała, że przedstawione zagadnienie jest elementem szerszego problemu prawnego, związanego z potrzebą istnienia w prawie polskim procedury, według której osoba zmieniająca płeć ma prawo do tego, by zmiana została odzwierciedlona w aktach stanu cywilnego. Orzecznictwo sądowe ostatnich 30 lat wypracowało pewne rozwiązania, oczekując na rozstrzygnięcie ustawodawcy w tej kwestii. Niestety w tym okresie nie podjęto żadnych działań prawodawczych. Tryb procedowania został więc wykreowany w drodze orzecznictwa sądowego, a jego prawidłowość ma ogromne znaczenie z punktu widzenia praw obywatelskich i praw człowieka. Stąd decyzje w tej sprawie powinny mieć należyte umocowanie, a tego należy szukać w rozstrzygnięciu całej Izby Cywilnej SN, a nie tylko składu 7-osobowego.
Terminu posiedzenia pełnego składu Izby Cywilnej SN w tej sprawie jeszcze nie ustalono.
Postanowienie składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2024 r. sygn. III CZP 143/22
