Resort zapowiada nowy projekt ustawy, który – jak podkreśla – „sprawi, że obywateli Ukrainy będą obowiązywać te same przepisy, co pozostałych cudzoziemców – z uwzględnieniem kosztów tej zmiany”.

26 września prezydent Karol Nawrocki podpisał ustawę weryfikującą prawo do świadczeń rodzinnych dla cudzoziemców oraz wydłużającą obowiązywanie tymczasowej ochrony do 4 marca 2026 r. Szef prezydenckiej kancelarii Zbigniew Bogucki jasno zaznaczył, że była to ostatnia tego typu decyzja. „Trzeba zacząć traktować obywateli Ukrainy tak, jak wszystkich obcokrajowców” – stwierdził, zapowiadając koniec automatycznego przedłużania preferencyjnych warunków.

Wygaszanie rozwiązań specjalnych dla uchodźców

MSWiA potwierdza, że trwają prace nad kolejną ustawą, która ma przygotować system na wygaszenie wyjątkowych zasad. Resort tłumaczy, że podstawą prawną obecności Ukraińców w Polsce są decyzje Rady UE, które przedłużyły ochronę tymczasową do 4 marca 2026 r., a na poziomie unijnym – do 4 marca 2027 r. Jednocześnie państwa członkowskie mają wprowadzać „stopniowe wycofywanie tymczasowej ochrony, w tym zmiany statusu prawnego (uzyskanie prawa do pobytu)”.

Oznacza to, że zamiast kolejnego automatycznego przedłużenia pobytu, Ukraińcy będą w coraz większym stopniu przechodzić na standardowe procedury obowiązujące cudzoziemców spoza UE – np. wnioski o zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Świadczenia rodzinne tylko dla aktywnych zawodowo

W opublikowanej we wrześniu ustawie znalazły się już pierwsze ograniczenia. Prawo do świadczeń takich jak 800 plus powiązano z aktywnością zawodową rodzica oraz nauką dzieci w polskiej szkole. Są przewidziane wyjątki, np. dla osób z niepełnosprawnościami, ale co do zasady świadczenia będą przysługiwać tylko tym, którzy realnie uczestniczą w życiu społecznym i gospodarczym Polski.

Ponadto wprowadzono próg dochodowy, zgodnie z którym cudzoziemiec musi uzyskiwać co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2025 r. oznacza to minimum 2333 zł brutto.

Koniec przywilejów dla osób przekraczających granicę krótkoterminowo

Nowe przepisy przewidują również wykluczenie z systemu pomocy tych Ukraińców, którzy pojawiają się w Polsce jedynie okazjonalnie, korzystając z zezwoleń w ramach tzw. małego ruchu granicznego. Do tej pory możliwe było uzyskanie świadczeń nawet przy krótkich wizytach – teraz ten mechanizm zostanie zamknięty.

Ograniczenia w opiece zdrowotnej

Największą zmianę odczują dorośli obywatele Ukrainy nieposiadający ubezpieczenia. Regulacja ogranicza katalog świadczeń zdrowotnych, do których będą mieli dostęp. Wyłączone mają być m.in. programy profilaktyczne, rehabilitacja lecznicza, leczenie stomatologiczne czy programy lekowe. Dostęp pozostanie jedynie do podstawowej opieki medycznej i interwencji ratujących życie.

To wyraźny sygnał, że państwo zamierza zakończyć finansowanie pełnej opieki zdrowotnej dla tych, którzy nie odprowadzają składek.

Polityczny zwrot po prezydenckim wecie

Obecna ustawa pomocowa powstała po sierpniowym wecie prezydenta Karola Nawrockiego wobec wcześniejszych przepisów. Głowa państwa tłumaczyła wtedy, że świadczenie „800 plus powinni dostawać tylko ci, którzy pracują w Polsce”. To właśnie to zdanie stało się kluczem do dalszych działań rządu – i w praktyce definiuje kierunek nowelizacji.

Zbliżający się rok 2026 stawia rząd przed koniecznością jasnej decyzji. Czy Polska zdecyduje się samodzielnie przedłużyć ochronę po 4 marca? A jeśli nie – czy system administracyjny przygotował się na przejście nawet kilkuset tysięcy Ukraińców na standardowe ścieżki legalizacji pobytu?

Co dalej z pracami legislacyjnymi?

Resort spraw wewnętrznych zapewnia, że „szczegóły będą znane po konsultacjach z pozostałymi resortami, odpowiedzialnymi za wsparcie w poszczególnych obszarach”. Pytanie, czy uda się osiągnąć konsensus w sytuacji, w której temat uchodźców zaczyna być coraz bardziej politycznie wrażliwy.

Polska wciąż formalnie pozostaje jednym z najhojniejszych państw w Europie pod względem pomocy Ukraińcom. Jednak coraz więcej sygnałów – zarówno z Pałacu Prezydenckiego, jak i z rządu – wskazuje, że czas specjalnego traktowania dobiega końca.