Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Proces, którego fatalne skutki obserwujemy teraz nad Bosforem, trwa niestety również w Polsce. Załamanie tureckiej waluty i kryzys finansowy nie są przypadkowymi wynikami geopolitycznych zawirowań. Niepewność dotycząca rynków wschodzących i wojny na Bliskim Wschodzie jedynie obnażyły słabości i problemy, które w Turcji narastały odlat.
Recep Tayyip Erdoğan budował popularność swoją oraz swojego ugrupowania m.in. na sukcesie gospodarczym. Szybki wzrost był połączony ze skokiem cywilizacyjnym, z którego korzystały warstwy społeczne przez lata w tureckiej gospodarce pozostawiane na uboczu – miejska biedota i anatolijskie chłopstwo. Podstawami wzrostu były silne fundamenty tureckiej gospodarki, dobra infrastruktura, baza przemysłowa i doskonała sytuacjademograficzna.
Trudno jednak utrzymywać jednocześnie wysoką dynamikę konsumpcji, realizować ambitne projekty inwestycyjne i prowadzić aktywną politykę zagraniczną. Utrzymywanie rozgrzania gospodarki prowadziło do narastania bańki kredytowej. Takie zjawisko nie jest niczym niezwykłym i wpisuje się w logikę cyklów ekonomicznych, w których po okresie wzrostu następuje oczyszczające spowolnienie bądź stagnacja. Populistycznej władzy szukającej w sukcesie gospodarczym legitymizacji swojej władzy trudno było jednak zrezygnować zewzrostu.
Dookoła premiera, a potem prezydenta Erdoğana było wielu polityków mających świadomość narastających zagrożeń. Jednak ci, którzy mieli wiedzę oraz poczucie odpowiedzialności i zdobywali się na szczere ostrzeżenia, byli usuwani. „Sułtana” zaczęli otaczać jedynie posłuszni pochlebcy. Zaczęto ograniczać niezależność banku centralnego, którego polityka miała służyć podtrzymywaniu wzrostu gospodarczego „niestandardowymi metodami”. Wszystko to odbywało się w imię obrony dobrobytu ludu przed złymi rynkami i spekulantami i wpisywało się w logikę ostrego konfliktu politycznego. Podobnie jak w Polsce głębokie podziały pokrywały się z różnicami światopoglądowymi i konfliktem między prowincjonalnym „ludem” a wielkomiejskimi „elitami”.
Władca uwierzył w swoją wyjątkowość. Uwierzył, że polityczni przeciwnicy są wrogami państwa. Że obrona władzy jest obroną kraju. Policjanci, prokuratorzy i aktywiści demaskujący korupcję i nepotyzm rządzących mieli być częścią tego sterowanego z zagranicy spisku. Wspierających ich przedsiębiorców i międzynarodowy biznes trzeba było spychać na margines – ważniejsi byli „swoi”, nawet gdy byli mniej efektywni. O zagrożeniach i ryzykach nie było komu mówić i pisać. Media zostały przejęte przez „zaprzyjaźnionych i patriotycznych” biznesmenów. I tak w imię obrony kraju złamano kręgosłup niezależnyminstytucjom.
Polskę od Turcji dzieli bardzo wiele. Nie można wżadnym stopniu porównywać skali napięć wewnętrznych ani zestawiać większości zachowań władz wAnkarze zWarszawą. Jest jednak jedna bardzo niepokojąca analogia. Pod hasłem prawdziwej demokracji wPolsce odbywa się stopniowe „odzyskiwanie” kolejnych instytucji. Instytucji, które aby działać sprawnie wimię obywateli isłużyć Rzeczypospolitej, muszą być niezależne isamodzielne. Nie mogą być podporządkowane chwilowym interesom ikaprysom władcy – niezależnie od tego, czy nazwiemy go sułtanem, czy teżprezesem.
