Poradnia rachunkowa z 14 marca 2022

W jaki sposób klasyfikować w bud żecie dochód ze sprzedaży już wysłużonego wozu strażackiego, który wyniósł ok. 8 tys. zł? Czy właściwy będzie par. 0770? Gmina sprzedaje pojazd, bo koszty napraw przewyższają wartość pojazdu. Był on użytkowany przez OSP. W marcu ogłosimy przetarg na zakup nowego.

W pierwszej kolejności warto wspomnieć, że od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje nowy akt prawny regulujący funkcjonowanie i finansowanie jednostek ochotniczych straży pożarnych. Jest to ustawa z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych. Mimo zmiany stanu prawnego gmina nadal ma ustawowo określony obowiązek zapewnić tego typu jednostkom funkcjonowanie. Reguluje to art. 10 ww. ustawy, w którym postanowiono, że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia – stosownie do posiadanych sił i środków – ochotniczym strażom pożarnym m.in.: pojazdy i sprzęt specjalistyczny. Przy czym regulacja ta nie przesądza statusu prawnego tych rzeczy, tj. czy mają one stanowić własność gminy, czy też jednostki ochotniczej straży pożarnej. Sytuacją naturalną i w praktyce najczęściej występującą będzie stan faktyczny, w którym to gmina posiada status właściciela pojazdu, a ww. jednostka będzie jego użytkownikiem. Ma to swoje konsekwencje na płaszczyźnie finansowej, które z kolei będą miały znaczenie również w kontekście klasyfikacji budżetowej. I tak w przypadku zbycia składnika majątkowego (np. wspomnianego pojazdu), uzyskane w ten sposób środki stanowią jej dochód. Ma to uzasadnienie w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, gdzie postanowiono, że źródłem dochodów własnych gminy są dochody z majątku gminy. Powinny się one znaleźć w budżecie gminy i to z uwzględnieniem odpowiedniej klasyfikacji budżetowej. Sugerowany w zapytaniu par. 077 oznacza: „Wpłaty z tytułu odpłatnego nabycia prawa własności oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości”. Wskazana podziałka klasyfikacyjna nie będzie jednak właściwym rozwiązaniem. W podanym stanie faktycznym gmina bowiem występuje jako zbywca majątku ruchomego, a nie jego nabywca. W konsekwencji należy ustalić odpowiedni paragraf dochodowy. Będzie nim par. 087 oznaczony jako: „Wpływy ze sprzedaży składników majątkowych”.

Dlatego dla ujęcia dochodu gminy pochodzącego ze zbycia wozu strażackiego (wykorzystywanego przez OSP) należy zastosować par. 087 z cyfrą 0. Dobór tego właśnie paragrafu odzwierciedla właściwie istotę operacji prawnej zbycia pojazdu. ©℗

Podstawa prawna

ustawa z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2490)

art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1927)

rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1382)

W ramach związku międzygminnego nasza gmina zleciła realizację zadania własnego, tj. budowę sieci wodno-kanalizacyjnej. Zadanie to będzie realizował związek, zaś gmina ma dokonać stosownych wpłat – pierwsza ma być już pod koniec marca br. Jaką klasyfikację budżetową zastosować w tym przypadku?

Skoro przedmiotowe zapytanie dotyczy współpracy gmin na poziomie związku międzygminnego, warto wstępnie przypomnieć podstawy prawne sankcjonujące takie relacje prawne. W tym zakresie na uwagę zasługują art. 64 i następny ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Z podanych przepisów m.in. wynika, że w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Tego typu podmiot może być również tworzony w celu wspólnej obsługi, o której mowa w art. 10a. Uchwały o utworzeniu związku podejmują rady zainteresowanych gmin. Zaś prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym, które są związane z wykonywaniem przekazanych mu zadań, przechodzą na ten związek z dniem ogłoszenia jego statutu. Co ważne, związek międzygminny ma osobowość prawną, a więc wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zaś do jego gospodarki finansowej stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce finansowej gmin, przy czym plan finansowy uchwala zgromadzenie związku.

Jak więc wynika z powyższego, związek międzygminny jest specyficznym podmiotem prawa, który niejako „przejmuje” kompetencje gmin w powierzonym mu zakresie przedmiotowym. Takim zakresem może być objęta m.in. sfera związana z realizacją zadania dotyczącego budowy sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Co istotne, wraz z przejściem realizacji zadania na związek, aktualizują się różne powinności członków tego związku, np. związane z zasadami udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku. W konsekwencji naturalną kwestią jest również wnoszenie przez gminy na rzecz związku środków finansowych na przeprowadzenie inwestycji. Z punktu widzenia budżetu samorządowego stanowi to więc niewątpliwie wydatek, który powinien zostać odpowiednio ujęty po stronie wydatkowej budżetu, z uwzględnieniem adekwatnej klasyfikacji budżetowej. Tak więc dobór klasyfikacji dla wskazanego wydatku powinien uwzględniać jego specyfikę i docelowe przeznaczenie. Ze względu na te aspekty właściwym działem klasyfikacji budżetowej będzie dział 900 oznaczony jako: „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska”. Z kolei właściwym rozdziałem klasyfikacji będzie w podanym stanie faktycznym 90001 oznaczony jako: „Gospodarka ściekowa ochrona wód”. Ostatnia podziałka klasyfikacji budżetowej, czyli paragraf, uwzględnia już status podmiotowy odbiorcy środków. W tym zakresie na uwagę zasługuje bowiem par. 665 oznaczony jako: „Wpłaty gmin i powiatów na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego oraz związków gmin, związków powiatowo-gminnych lub związków powiatów na dofinansowanie zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych”. Paragraf ten spełnia przesłanki podanego stanu faktycznego w pełnym zakresie. Po pierwsze, dotyczy wpłat gminy na rzecz związku międzygminnego; po drugie, środki objęte tym paragrafem są przeznaczone na dofinansowanie zadań inwestycyjnych względnie zakupów inwestycyjnych. Zatem jest to paragraf adekwatny do przeznaczenia wydatku, który niewątpliwie będzie miał charakter zadania inwestycyjnego.©℗

Podstawa prawna

ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1372; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)

W ewidencji księgowej figuruje kwota wolnych środków i kwota nadwyżki budżetowej – każda po 500 tys. zł. W ramach zmiany uchwały budżetowej chcę jednak wprowadzić w sposób uproszczony 1 mln z obu tych źródeł – łącznie jako wolne środki. Czy możemy wprowadzić do budżetu i WPF wolne środki w innej kwocie, niż to wynika z ewidencji księgowej budżetu za 2021 r.? Czy będzie to prawidłowe?

Analizę podanego zapytania warto poprzedzić przypomnieniem, że budżet i wieloletnia prognoza finansowa to podstawowe dokumenty finansowe każdej jednostki samorządu terytorialnego. W podanym zapytaniu mowa jest o tzw. wolnych środkach i nadwyżce budżetowej z lat ubiegłych. Z formalnego punktu widzenia oba rodzaje tych środków to przychody budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Ustawodawca wyszczególnił je w art. 217 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. W przepisie tym wskazano, że deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być sfinansowany przychodami pochodzącymi m.in. z:

nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych, pomniejszonej o środki określone w pkt 8 art. 217 ust. 2 ustawy o finansach publicznych;
wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikających z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

Jak już wyżej zasygnalizowano, drugim kluczowym dokumentem finansowym dla jednostki samorządowej jest wieloletnia prognoza finansowa. Natomiast w art. 226 ust. 1 pkt 4 i 5 ww. ustawy postanowiono, że wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej:

przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowania deficytu;
przychody i rozchody budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia.

Z kolei, jak stanowi art. 229 ww. ustawy, wartości przyjęte w wieloletniej prognozie finansowej i budżecie jednostki samorządu terytorialnego powinny być zgodne co najmniej w zakresie wyniku budżetu i związanych z nim kwot przychodów i rozchodów oraz długu JST.

Jak wynika z ww. przepisów, kategoria przychodów w postaci wolnych środków oraz kategoria w postaci nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych są odrębnymi rodzajami przychodów budżetu. Ma to także odzwierciedlenie w ewidencji księgowej, jak bowiem podano w zapytaniu, wolne środki według tej ewidencji wynoszą 500 tys. zł, na taką samą kwotę opiewa też ww. nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych. Oba rodzaje przychodów mają również odrębne podziałki klasyfikacyjne przychodów zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Mianowicie w załączniku nr 5 (klasyfikacja paragrafów przychodów) postanowiono, że wolne środki ujmowane są w par. 950, natomiast nadwyżka z lat ubiegłych w par. 957.

Reasumując, przywołane wyżej argumenty prawno-finansowe każą wnioskować, że nie można dokonać zmiany budżetu – planując wolne środki na kwotę 1 mln – czyli obejmującą również nadwyżkę z lat ubiegłych. Nadwyżka ta jest po prostu odrębną kategorią przychodów i nie może być uznawana za wolne środki. W konsekwencji dane wprowadzane na podstawie uchwały zmieniającej budżet powinny stanowić odzwierciedlenie danych z ewidencji księgowej budżetu za 2021 r., a wtórnie powinny także stanowić odwzorowanie danych z bilansu wykonania budżetu gminy za 2021 r. Dlatego dane dotyczące planowanych przychodów budżetu gminy powinny odpowiadać danym z ewidencji księgowej budżetu za 2021 r. i wtórnie danym zawartym w bilansie z wykonania budżetu z uwzględnieniem odrębnych podziałek klasyfikacji przychodów. Zmieniając uchwałę budżetową, nie można więc angażować w ramach tzw. wolnych środków innych kategorii przychodów, a w tym przypadku nadwyżki budżetowej z lat ubiegłych. Z prawnego i finansowego punktu widzenia są to odrębne przychody, choć można uznać, że obie ich kategorie są w pewnym sensie wolnymi środkami. ©℗

Podstawa prawna

art. 217 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270)

rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 342)