Co wykazuje się w pozycji D.II.6 bilansu? Jak ująć zwrot akcyzy od nabycia paliwa rolniczego? Czy przy kredycie potrzebna jest opinia RIO? Co zrobić, gdy między cenami nabytych zapasów a stanem magazynowym są różnice?

Mam wątpliwość, czy w bilansie urzędu w pozycji D.II.6 – sumy obce, wykazać kwotę salda Ma konta 240. Konto to obejmuje zarówno sumy depozytowe (wadia, kaucje), jak i zobowiązania (3,5 tys. zł) z tytułu ekwiwalentu za udział w działaniach ratowniczych OSP?

W załączniku nr 3 rozporządzenia z 13 września 2017 r. (Plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych) konto 240 zostało oznaczone jako „Pozostałe rozrachunki”. W jego opisie m.in. czytamy, że służy ono do ewidencji krajowych i zagranicznych należności oraz roszczeń, a także zobowiązań nieobjętych ewidencją na kontach 201–234. Konto 240 może być używane również do ewidencji pożyczek i różnego rodzaju rozliczeń, a także krótko- i długoterminowych należności funduszy celowych. Na stronie Wn konta 240 ujmuje się powstałe należności i roszczenia oraz spłatę i zmniejszenie zobowiązań, a na stronie Ma powstałe zobowiązania oraz spłatę i zmniejszenie należności i roszczeń. Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 240 powinna zapewnić ustalenie rozrachunków, roszczeń i rozliczeń z poszczególnych tytułów. Konto 240 może mieć dwa salda. Saldo Wn oznacza stan należności i roszczeń, a saldo Ma stan zobowiązań.

W kontekście aspektu sprawozdawczego (bilans urzędu) należy zwrócić uwagę na załącznik nr 5 (Bilans jednostki budżetowej lub samorządowego zakładu budżetowego) do ww. rozporządzenia. Tamże jako jedną z kategorii pasywów wskazano „D. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania”. W ramach tej kategorii wyróżniono:
I. Zobowiązania długoterminowe
II. Zobowiązania krótkoterminowe
III. Rezerwy na zobowiązania
IV. Rozliczenia międzyokresowe.
Na szczególną zaś uwagę zasługują ww. „Zobowiązania krótkoterminowe”, gdzie wyróżniono:
1. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług
2. Zobowiązania wobec budżetów
3. Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń i innych świadczeń
4. Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
5. Pozostałe zobowiązania
6. Sumy obce (depozytowe, zabezpieczenie wykonania umów)
7. Rozliczenie z tytułu środków na wydatki budżetowe i z tytułu dochodów budżetowych
(…)
Mając na uwadze specyfikę ww. zobowiązań krótkoterminowych w postaci kategorii „sumy obce”, które z założenia są zobowiązaniami warunkowymi jednostki (np. w związku z realizacją umów w sprawie zamówień publicznych), nie można do nich zaliczyć wspomnianych w zapytaniu zobowiązań dotyczących ekwiwalentów dla strażaków za udział w działaniach ratowniczych. Świadczenia te należą się im na podstawie art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Dla przypomnienia: z tej regulacji wynika, że członek ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub gminę, otrzymuje ekwiwalent pieniężny. Jego wysokość ustala rada gminy w drodze uchwały. Nie są to więc zobowiązania warunkowe, a zobowiązania pewne – w tym znaczeniu, że przysługują wskazanym osobom w związku z wykonywanymi czynnościami. W konsekwencji adekwatną kategorią, do której należy go zakwalifikować, są „Pozostałe zobowiązania”.
Oznacza to, że środki gromadzone na koncie 240 mogą być wykazywane w różnych pozycjach pasywów. Jednostka winna dostosować rodzaj zobowiązania do adekwatnej pozycji bilansu jednostki budżetowej (urzędu gminy). W przypadku ekwiwalentów za działania ratownicze taką pozycją jest D.II.5, czyli „Pozostałe zobowiązania”. ©℗
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 342).
Jestem producentem rolnym. Jak ustalić zwrot akcyzy od nabycia paliwa rolniczego? W jaki sposób zaewidencjonować te operacje w księgach?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej zwrot akcyzy przysługuje producentowi rolnemu, czyli osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej będącej posiadaczem gospodarstwa rolnego. Zwrot ten jest ustalany jako iloczyn ilości oleju napędowego zakupionego przez producenta rolnego, wynikającej z faktur VAT (dołączanych do wniosku o zwrot), i stawki zwrotu akcyzy na 1 litr oleju obowiązującej w dniu złożenia wniosku (sam wniosek można składać w lutym lub sierpniu danego roku), w ramach rocznego limitu.

Zwrot akcyzy jest przyznawany – w drodze decyzji wydawanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), właściwego ze względu na miejsce położenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego – za okres sześciu miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o zwrot. Decyzja zawiera kwotę rocznego limitu, kwotę zwrotu akcyzy oraz część limitu pozostałą do wykorzystania. Wypłata następuje – w zależności od terminu złożenia wniosku – w kwietniu lub październiku danego roku.
Pamiętać również należy, że postępowanie w sprawie zwrotu akcyzy i jego wypłata stanowi zadanie z zakresu administracji rządowej, na realizację którego gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa. Ponadto nienależne pobranie lub pobranie w nadmiernej wysokości zwrotu akcyzy wymaga zwrotu wraz z odsetkami – w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych (w tym zakresie należy stosować przepisy ordynacji podatkowej).
Operacje gospodarcze dotyczące zwrotu akcyzy od nabycia paliwa rolniczego wymagają następującego ujęcia w księgach rachunkowych:
1. Przyznany zwrot akcyzy (na podstawie otrzymanej decyzji):
  • Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza);
  • Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.
2. Otrzymanie zwrotu akcyzy na rachunek bankowy:
  • Wn konto 13 „Rachunki bankowe”;
  • Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza).
Podstawa prawna
ustawa z 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 2188)
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217)
Jestem skarbnikiem w urzędzie miasta. Wkrótce gmina będzie się ubiegała o kredyt na pokrycie planowanego deficytu budżetu. Zasadniczo do tej pory w tego typu sytuacjach występowaliśmy do regionalnej izby obrachunkowej o opinię dotyczącą możliwości spłaty zobowiązania. Czy po uchyleniu specjalnych regulacji z tarczy antykryzysowej (art. 15zn) nadal istnieje możliwość niewystępowania do RIO o opinię? Chodzi o czas, wystąpienie do RIO, który na wydanie opinii ma 30 dni, wstrzyma nam szybkie uruchomienie procedur umożliwiających zaciągnięcie kredytu.

Skoro zapytanie dotyczy zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego, w pierwszej kolejności na uwagę zasługuje art. 91 ust. 2 ww. ustawy o finansach publicznych, z którego wynika, że zaciągnięcie lub wyemitowanie przez jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązania z tytułu:

1) kredytu lub pożyczki na cel, o którym mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 i art. 90;
2) innego niż wymienione w pkt 1, zaliczanego do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2;
3) emisji papierów wartościowych na cel, o którym mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 i art. 90
– wymaga uzyskania przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zobowiązania.
Z ww. regulacji wynika zasada, zgodnie z którą jednostka samorządu terytorialnego jest zobligowana do wystąpienia do właściwej miejscowo regionalnej izby obrachunkowej o wydanie stosownej opinii, np. w zakresie możliwości ubiegania się o kredyt na planowany deficyt. Dopuszczalność prawna zaciągania zobowiązania na taki cel wynika zaś z art. 89 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
W kontekście uzyskiwania ww. opinii modyfikacje faktycznie wprowadziła wspomniana tarcza antykryzysowa. Jak bowiem wynika z art. 15zo tego aktu, „do odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii „W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i związanego z tym ryzyka istotnego naruszenia terminów i warunków realizacji zadań jednostek samorządu terytorialnego:
1) wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu lub zarząd województwa może dokonać zmian i czynności, o których mowa w art. 15zn pkt 1 i 2;
2) zaciągnięcie lub wyemitowanie przez jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązań, o których mowa w art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, nie wymaga uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zobowiązań, o ile zobowiązania te były przewidziane w prognozie kwoty długu i jednostka uzyskała pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej o tej prognozie (…)”.
Co istotne, wskazana regulacja art. 15zo pozostała w mocy, mimo że częściowo odsyła w punkcie 1 do art. 15zn, który został uchylony z dniem 1 stycznia 2021 r. Dla przypomnienia do 31 grudnia 2020 r. przepis ten przewidywał szerokie kompetencje dla organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, w tym m.in. do:
– dokonywania zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym dokonywania przeniesień wydatków między działami klasyfikacji budżetowej;
– dokonywania czynności, o których mowa w art. 258 ust. 1 pkt 2–4 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych;
– dokonywania zmian w wieloletniej prognozie finansowej oraz w planie wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego związanych z wprowadzeniem nowych inwestycji lub zakupów inwestycyjnych przez jednostkę, o ile zmiana ta nie pogorszy wyniku budżetu tej jednostki.
Z zestawienia ww. regulacji wnioskować jednakże należy, że możliwość niewystępowania o opinię regionalnej izby obrachunkowej odnośnie spłaty zobowiązania jest nadal zachowana, o ile zobowiązania te były przewidziane w prognozie kwoty długu i jednostka uzyskała pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej o tej prognozie. Zatem wygaśnięcie uprawnień dla organu wykonawczego z art. 15zn tarczy nie oznacza, że wygasły uprawnienia z art. 15zo pkt 2, które przy staraniu się o kredyt umożliwiają pominięcie wymogu uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej. Reasumując, przy zaciągnięciu w 2021 r. kredytu na pokrycie zaplanowanego w budżecie deficytu bez opinii RIO nie ma więc ryzyka naruszenia przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego.
Oznacza to, że w aktualnych uwarunkowaniach prawnych nadal istnieje możliwość skorzystania z wyjątkowego mechanizmu art. 15zo pkt 2 tarczy antykryzysowej, który umożliwia legalne niewystępowanie o opinię regionalnej izby obrachunkowej w zakresie spłaty kredytu, o który ubiega się jednostka samorządu terytorialnego. ©℗
Podstawa prawna
art. 15zo ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 180)
art. 91 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
Mam w jednostce sytuacje, że wartość zapasów (towarów, materiałów) przyjętych do magazynu różni się od ich wartości wykazanej w fakturze VAT dokumentującej ich nabycie. Jakich dokonać księgowań?

W obrocie gospodarczym może zdarzyć się sytuacja, że wartość zapasów (towarów, materiałów) przyjętych do magazynu (zaksięgowanych na podstawie dowodu PZ: Wn konto 31 „Materiały” lub konto 33 „Towary”; Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”) może różnić się od ich wartości wykazanej w fakturze VAT dokumentującej ich nabycie (ujętej w ewidencji księgowej zapisem: Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”; Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT); Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”). Powyższe może stanowić konsekwencję różnych terminów dostawy towarów (materiałów) do magazynu oraz ich rzeczywistego zakupu.

Różnice cen nabytych (w oparciu o fakturę) i przyjętych do magazynu (na podstawie dowodu PZ) zapasów, stanowiące konsekwencję różnych terminów ich dostawy do magazynu oraz faktycznego nabycia, wymagają – w zależności od poziomu istotności – następującego ujęcia w księgach rachunkowych:
1. Różnice cen zapasów są istotne
  • Wn/Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”
  • Ma/Wn konto 34 „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów i materiałów”
oraz różnice przypadające na koniec okresów sprawozdawczych na rozchodowane zapasy (zbyte, zużyte w procesie wytwórczym)
  • Wn/Ma konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)” albo konto 40 „Koszty według rodzajów” (zużycie materiałów) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 50 „Koszty działalności podstawowej-produkcyjnej”; konto 53 „Koszty działalności pomocniczej”)
  • Ma/Wn konto 34 „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów i materiałów”
2. Różnice cen zapasów są nieistotne
  • Wn/Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”
  • Ma/Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)” albo konto 40 „Koszty według rodzajów” (zużycie materiałów) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 50 „Koszty działalności podstawowej-produkcyjnej”; konto 53 „Koszty działalności pomocniczej”).
Podstawa prawna
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217)