Zawsze prowadziłam klientom podatkową księgę przychodów i rozchodów. Jednak nowy klient prowadzący przedsiębiorstwo jako osoba fizyczna (właściciel) zastanawia się nad księgami rachunkowymi. Jakie operacje gospodarcze będą najczęściej wymagały ujęcia w księgach?

Na gruncie prawa bilansowego do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą mają zastosowanie przepisy ustawy o rachunkowości (dalej: u.r.), jednak pod warunkiem, że siedziby ich firm lub miejsc sprawowania zarządu znajdują się na terytorium Polski oraz ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 mln euro. Zastosowanie ustawy dotyczy także przedsiębiorstw w spadku, obejmujących składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Tu jest warunek, że na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku prowadzone były księgi rachunkowe (art. 2 ust. 1 pkt 2 i 2a u.r.).
Osoby fizyczne i przedsiębiorstwa w spadku mogą też dobrowolnie stosować zasady rachunkowości określone ustawą od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 mln euro. Jednak wtedy przed rozpoczęciem roku obrotowego są zobligowane do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym na formularzu PIT-36/PIT-36S, składanym za rok podatkowy, w którym były prowadzone księgi rachunkowe. Jeżeli tego nie zrobią, to ciąży na nich obowiązek prowadzenia – zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy o PIT – podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Polityka rachunkowości
W przedsiębiorstwach osób fizycznych zasady (politykę) rachunkowości ustala kierownik jednostki, którym jest właściciel. W przedsiębiorstwach w spadku będzie to zaś zarządca sukcesyjny. A jeżeli nie został on ustanowiony, będzie to osoba, która dokonała zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa pod firmą zmarłego przedsiębiorcy, tj. małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy lub zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku (art. 3 ust. 1 pkt 6 u.r.). Pamiętać również trzeba, że przepisy nie nakładają na osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą (tj. właściciela przedsiębiorstwa osoby fizycznej) konieczności umownego określenia wysokości kapitału podstawowego (tzw. kapitału właściciela) czy też deklarowania przez nią wartości wkładu. Kapitał ten może być zatem kształtowany przez właściciela dowolnie, ulegając zwiększeniom lub zmniejszeniom, zależnie od dokonywanych przez niego wpłat i wypłat środków pieniężnych zdeponowanych na firmowym rachunku bankowym oraz w kasie (może on nawet przyjąć wartość ujemną w sytuacji trwałego wycofania z przedsiębiorstwa środków pieniężnych, np. z tytułu wypłaconej właścicielowi zaliczki na poczet zysku w kwocie przewyższającej wielkość tego kapitału).
W razie likwidacji
W przedsiębiorstwie osoby fizycznej księgi rachunkowe zamyka się – podobnie jak w innych podmiotach stosujących przepisy ustawy o rachunkowości – na dzień kończący rok obrotowy (w terminie trzech miesięcy od dnia bilansowego). Księgi rachunkowe należy także zamknąć na dzień zakończenia jednoosobowej działalności gospodarczej, w tym również jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego (aport przedsiębiorstwa osoby fizycznej do spółki należy traktować jako zakończenie jednoosobowej działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną). Uwzględnienia przy tym wymaga, że likwidacja przedsiębiorstwa osoby fizycznej implikuje konieczność sporządzenia wykazu składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej (wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji oraz sumę odpisów amortyzacyjnych; art. 24 ust. 3a ustawy o PIT).
Ponadto osoba fizyczna prowadząca księgi rachunkowe, która likwiduje działalność gospodarczą, powinna przeprowadzić inwentaryzację składników firmowego majątku, osoba fizyczna prowadząca podatkową księgę przychodów i rozchodów powinna zaś sporządzić – na dzień likwidacji działalności gospodarczej – spis z natury, obejmujący towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Remanent ten służy do ustalenia dochodu z działalności gospodarczej za okres od początku roku podatkowego do dnia likwidacji tej działalności (art. 26 ust. 4 u.r.; par. 27 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów w zw. z art. 24 ust. 2 ustawy o PIT).
Można natomiast nie zamykać ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku w przypadku śmierci przedsiębiorcy przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie kontynuowana przez przedsiębiorstwo w spadku. Ponadto można nie zamykać ksiąg rachunkowych za rok obrotowy, w którym działalność jednostki przez cały czas pozostawała zawieszona, chyba że dokonuje ona odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) albo występują inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze majątkowym lub finansowym (art. 12 ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3b i 3d u.r.).
Na dzień bilansowy należy sporządzić – również w terminie trzech miesięcy od dnia bilansowego – sprawozdanie finansowe, stosując zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, określone w prawie bilansowym (art. 45 ust. 1 i art. 52 ust. 1 u.r.). Pamiętać przy tym należy, że osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą ustalają na dzień bilansowy wynik finansowy brutto, który jest równocześnie wynikiem finansowym netto (wynika to stąd, że podatnikiem podatku dochodowego, zobowiązanym do jego rozliczenia, jest właściciel przedsiębiorstwa jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, a nie samo przedsiębiorstwo). Sprawozdanie takie przekazywane jest za pomocą środków komunikacji elektronicznej szefowi Krajowej Administracji Skarbowej przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania rocznego, tj. przed 30 kwietnia roku następującego po danym roku podatkowym (art. 45 ust. 5 w zw. z ust. 1 ustawy o PIT). Dodatkowo osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, której sprawozdanie finansowe podlega badaniu na podstawie art. 64 ust. 1 pkt 4 u.r., jest zobowiązana złożyć w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia do ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”: wprowadzenie do sprawozdania finansowego stanowiące część informacji dodatkowej, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym, rachunek przepływów pieniężnych, sprawozdanie z badania, odpis uchwały (postanowienia) właściciela przedsiębiorstwa o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty (art. 70 ust. 1 i 2 u.r.).
VAT
Opodatkowaniu tym podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów (w stosunku do których przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego), w przypadku zaprzestania przez podatnika VAT, będącego osobą fizyczną lub przedsiębiorstwem w spadku, wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Wyjątek dotyczy podatników VAT, u których sprzedaż jest zwolniona od tego podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT (art. 14 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 i 4 ustawy o VAT). W razie zakończenia działalności należy sporządzić spis z natury towarów (tzw. remanent likwidacyjny) na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu (na ten dzień powstaje obowiązek podatkowy w VAT). Dostawa towarów objętych spisem z natury, dokonywana przez osoby fizyczne, które zaprzestały wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, jest zwolniona od VAT przez 12 miesięcy od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, pod warunkiem rozliczenia VAT od towarów objętych spisem z natury. Podstawą opodatkowania VAT jest wartość towarów podlegających spisowi z natury. Pamiętać również trzeba, że jeżeli przedsiębiorca będący osobą fizyczną, zarejestrowany jako podatnik VAT, zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, to ciąży na nim obowiązek zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenie to stanowi podstawę do wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru jako podatnika VAT (art. 96 ust. 6 ustawy o VAT). Ponadto osobom fizycznym likwidującym działalność gospodarczą oraz właścicielom przedsiębiorstw w spadku przysługuje prawo zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym podmioty te były podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni (art. 14 ust. 9a ustawy o VAT).
PIT
Na gruncie podatku dochodowego sprzedaż składników majątku przedsiębiorstwa osoby fizycznej, objętych wykazem sporządzonym na dzień jego likwidacji, co do zasady powoduje powstanie przychodu z działalności gospodarczej (wyjątek stanowi sytuacja, gdy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej, do dnia odpłatnego zbycia tych składników firmowego majątku upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej). Powstały przychód z odpłatnego zbycia składników majątku, pomniejszony o wydatki na nabycie zbywanych składników, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie, podlega opodatkowaniu PIT (art. 24 ust. 3b w zw. z art. 14 ust. 2 pkt 17 lit.a oraz ust. 3 pkt 12 lit. a ustawy o PIT). Polikwidacyjna sprzedaż składników firmowego majątku nie rodzi obowiązku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (art. 24a ust. 3 pkt 4 lit.a ustawy o PIT).
Ewidencja
Operacje gospodarcze związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez osobę fizyczną (właściciela) wymagają następującego ujęcia w jej księgach rachunkowych:
1. Firmowe i prywatne wydatki właściciela, regulowane z firmowej kasy lub z firmowego konta bankowego
  • Pobranie zaliczki na pokrycie wydatków:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 10 „Kasa” lub 13 „Rachunki bankowe”.
  • Uregulowanie zobowiązania handlowego wobec dostawcy (w formie gotówkowej):
Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
  • Rozliczenie pobranej zaliczki (w przypadku wydatków firmowych):
Wn/Ma konto 10 „Kasa” lub 13 „Rachunki bankowe”,
Ma/Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
2. Firmowe wydatki regulowane prywatną kartą płatniczą właściciela
Wn konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem);
oraz (zwrot wydatkowanej przez właściciela kwoty)
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 10 „Kasa” lub 13 „Rachunki bankowe”.
3. Operacje gotówkowe właściciela firmy, w sytuacji gdy przyjęta w niej polityka rachunkowości w zakresie gospodarki środkami pieniężnymi nie uwzględnia zastosowania konta kasowego
  • Pobranie gotówki z konta firmowego w celu zapłaty zobowiązań:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
  • Uregulowanie zobowiązań gotówką pobraną z firmowego rachunku bankowego:
Wn różne konta zespołu 2 (np. konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”; konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”; konto 23 „Rozrachunki z pracownikami”),
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
  • Zwrot niewykorzystanej gotówki na formowy rachunek bankowy:
Wn konto 13 „Rachunki bankowe”,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
4. Zaliczki na PIT właściciela, regulowane z firmowego konta bankowego (można nie wpłacać zaliczki na PIT, jeżeli podatek należny od dochodu osiągniętego od początku roku, pomniejszony o sumę zaliczek wpłaconych od początku roku nie przekracza 1 tys. zł; zwolnienie z obowiązku płacenia zaliczek na PIT przysługuje również przedsiębiorcom korzystającym z tzw. kredytu podatkowego; art. 44 ust. 7a‒7c oraz ust. 15 ustawy o PIT)
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (PIT);
oraz
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (PIT),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”;
albo alternatywnie (stosując uproszczenie polegające na pominięciu konta rozrachunków publicznoprawnych)
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
5. Składki ubezpieczeniowe właściciela, regulowane z firmowego konta bankowego
  • Składki na ubezpieczenia społeczne właściciela:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem) (w przypadku odliczenia zapłaconych składek od dochodu w zeznaniu rocznym; wydatek ten nie podlega odliczeniu od dochodu przedsiębiorstwa w spadku; art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a oraz ust. 15 ustawy o PIT) albo konto 40 „Koszty według rodzajów” lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 55 „Koszty zarządu”) (w przypadku zaliczenia składek do kosztów podatkowych; art. 26 ust. 13a ustawy o PIT),
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS);
oraz
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
  • Składka na ubezpieczenie zdrowotne właściciela (obniżająca jego podatek dochodowy w wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru tej składki; art. 27b ust. 1 pkt 1 lit. a oraz ust. 2 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 58 ustawy o PIT):
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS);
oraz
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”;
albo alternatywnie (stosując uproszczenie polegające na pominięciu konta rozrachunków publicznoprawnych)
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
6. Składka na Fundusz Pracy właściciela, regulowana z firmowego konta bankowego (stanowiąca dla celów podatkowych – po jej opłaceniu – koszt uzyskania przychodów)
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” lub odpowiednie konto zespołu 5,
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS);
oraz
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (ZUS),
Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
7. Zaliczki pobrane przez właściciela w ciągu roku obrotowego na poczet zysku
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem) lub konto 80 „Kapitał właściciela”,
Ma konto 10 „Kasa” lub konto 13 „Rachunki bankowe”.
8. Korekta na dzień bilansowy kapitału właściciela o jego należności i zobowiązania mające charakter trwały (takie jak: prywatne wydatki opłacone z firmowego rachunku bankowego, zaliczki na PIT i składki ubezpieczeniowe opłacone z firmowego rachunku bankowego, zaliczki pobrane w ciągu roku obrotowego na poczet zysku)
Wn/Ma konto 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela),
Ma/Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
9. Rozliczenie wyniku finansowego w firmie osoby fizycznej (na podstawie decyzji podjętej przez właściciela)
  • Przeniesienie wyniku finansowego do rozliczenia, w dacie zatwierdzenia sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy (art. 53 ust. 1, 3 i 4 u.r.; wymóg zatwierdzenia sprawozdania finansowego w terminie sześciu miesięcy od dnia bilansowego nie dotyczy jednostek kontynuujących działalność gospodarczą jako przedsiębiorstwo w spadku; art. 53 ust. 2aa u.r.):
Wn/Ma konto 86 „Wynik finansowy”,
Ma/Wn konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”.
  • Podział wygenerowanego zysku bilansowego:
Wn konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”,
Ma konto 23 „Rozrachunki z pracownikami” (zysk przeznaczony na nagrody dla pracowników) lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem) (zysk przeznaczony do wypłaty na cele prywatne właściciela) lub konto 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela) (zysk przeznaczony na zwiększenie kapitału własnego) lub konto 85 „Fundusze specjalne” (ZFŚS) (zysk przeznaczony na zwiększenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych);
oraz [w przypadku wypłaty nagród pracownikom lub zysku właścicielowi; w przypadku zysku przeznaczonego do wypłaty należy pomniejszyć go o zaliczki na poczet zysku pobrane przez właściciela w trakcie roku obrotowego; ponadto, gdy wielkość wypłaconych zaliczek w trakcie poprzedniego roku obrotowego jest wyższa od zysku wygenerowanego za ten rok, wówczas nadwyżkę wartości wypłaconych zaliczek ponad kwotę rzeczywiście wypracowanego w przedsiębiorstwie zysku, przeznaczonego do wypłaty, trzeba zarachować na zmniejszenie kapitału właściciela, zapisem: Wn konto 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela), Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem)]
Wn konto 23 „Rozrachunki z pracownikami” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma konto 10 „Kasa” lub konto 13 „Rachunki bankowe”.
  • Pokrycie poniesionej straty bilansowej:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem) (pokrycie straty wpłatami właściciela) lub konto 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela) (pokrycie straty kapitałem własnym),
Ma konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”;
oraz (w przypadku pokrycia straty wpłatami właściciela)
Wn konto 10 „Kasa” lub konto 13 „Rachunki bankowe”,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
10. Wycofanie firmowego majątku z działalności gospodarczej i przekazanie go na cele osobiste właściciela
  • Wycofany składnik firmowego majątku, zakwalifikowany uprzednio (tj. w dacie przyjęcia go do używania) do środków trwałych:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem) lub 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela) (wartość nieumorzona),
Wn konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” (wartość dotychczasowego umorzenia),
Ma konto 01 „Środki trwałe” (wartość początkowa);
oraz (zmniejszenie kapitału właściciela o nieumorzoną wartość środka trwałego w razie zarachowania wartości nieumorzonej za pośrednictwem konta rozrachunkowego)
Wn konto 80 „Kapitał podstawowy” (kapitał właściciela),
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem);
oraz (VAT należny, związany z przekazaniem firmowego majątku na cele prywatne właściciela; art. 7 ust. 2 ustawy o VAT)
Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT);
oraz (korekta VAT naliczonego, związana z przekazaniem firmowego majątku na cele prywatne właściciela; art. 91 ustawy o VAT)
Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”;
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT).
  • Wycofany składnik firmowego majątku, odpisany uprzednio (tj. w dacie nabycia i oddania do używania) bezpośrednio w ciężar kosztów operacyjnych (wycofanie z działalności gospodarczej na potrzeby prywatne właściciela zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa, zaliczonych uprzednio – z uwagi na ich przewidywany okres użytkowania krótszy niż rok – do kosztów uzyskania przychodów, wymaga dokonania korekty tych kosztów; art. 23 ust. 1 pkt 49 ustawy o PIT):
Ma konto 39 „Niskocenne składniki majątku” (przedmioty długotrwałego użytku) (ewidencja pozabilansowa).
11. Wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej jako wkładu niepieniężnego (aportu) do spółki (zdarzenie to jako czynność, w stosunku do której nie znajduje zastosowania ustawa o VAT, nie wymaga udokumentowania fakturą VAT; art. 6 pkt 1 ustawy o VAT; ponadto dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, wnoszącej aport w postaci przedsiębiorstwa, wartość otrzymanych w zamian za ten aport udziałów/akcji jest wolna od podatku dochodowego; art. 21 ust. 1 pkt 109 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT)
  • Wyksięgowanie aktywów wchodzących w skład wniesionego aportem przedsiębiorstwa:
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma różne konta zespołów 0, 1, 2, 3, 6.
  • Wyksięgowanie zobowiązań i rezerw wchodzących w skład wniesionego aportem przedsiębiorstwa:
Wn różne konta zespołu 1, 2, 8,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
  • Udziały (akcje) uzyskane w zamian za aport przedsiębiorstwa osoby fizycznej:
Wn konto 03 „Długoterminowe aktywa finansowe”,
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
  • Wyksięgowanie różnic powstałych na pozostałych rozrachunkach:
Wn/Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem),
Ma/Wn konto 03-1 „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe”.
12. Koszty związane z przekształceniem indywidualnej działalności gospodarczej (przedsiębiorstwa osoby fizycznej) w jednoosobową spółkę kapitałową – na podstawie art. 551 par. 5 kodeksu spółek handlowych (takie jak opłaty notarialne i sądowe)
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 55 „Koszty zarządu”),
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki”.
13. Nieodpłatne otrzymanie na cele prowadzonej działalności gospodarczej rzeczowych składników majątku (np. w formie darowizny lub nagrody rzeczowej)
  • Przejęte składniki majątku zakwalifikowane do środków trwałych:
Wn konto 01 „Środki trwałe”,
Ma konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”;
oraz (miesięczny odpis amortyzacyjny)
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (amortyzacja) lub odpowiednie konto zespołu 5,
Ma konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”;
oraz (rozliczenie przychodów, równolegle do odpisów amortyzacyjnych)
Wn konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”,
Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.
  • Przejęte składniki majątku odniesione bezpośrednio w ciężar kosztów operacyjnych:
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (zużycie materiałów) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 55 „Koszty zarządu”),
Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”;
oraz (ewidencja pozabilansowa)
Wn konto 39 „Niskocenne składniki majątku” (przedmioty długotrwałego użytku).
14. Wprowadzenie prywatnego składnika majątku do przedsiębiorstwa osoby fizycznej (na potrzeby działalności gospodarczej, w celu jego służbowego wykorzystania)
Wn konto 01 „Środki trwałe” (w przypadku wprowadzenia prywatnego składnika majątku do ewidencji środków trwałych) albo konto 40 „Koszty według rodzajów” (zużycie materiałów) lub odpowiednie konto zespołu 5 (w przypadku zaliczenia wartości otrzymanego prywatnego składnika majątku bezpośrednio w ciężar kosztów operacyjnych),
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem).
15. Nabycie rzeczowych składników majątku
Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”,
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT),
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”;
oraz (przyjęcie nabytego składnika majątku do używania)
Wn konto 01 „Środki trwałe” (w przypadku wprowadzenia nabytego składnika majątku, niewymagającego montażu do ewidencji środków trwałych) albo konto 08 „Środki trwałe w budowie” (w przypadku gdy nabyty składnik majątku, przed przyjęciem go do użytkowania i wprowadzeniem do ewidencji środków trwałych, wymaga uprzedniego montażu) albo konto 40 „Koszty według rodzajów” (zużycie materiałów) lub odpowiednie konto zespołu 5 (w przypadku zaliczenia wartości zakupionego składnika majątku bezpośrednio w ciężar kosztów operacyjnych),
Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”.
16. Koszty podróży służbowej osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą (właściciela)
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podróże służbowe) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 55 „Koszty zarządu”),
Wn konto 30 „Rozliczenie zakupów”,
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (VAT),
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (rozrachunki z właścicielem);
oraz (w przypadku wydatków udokumentowanych fakturami)
Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podróże służbowe) lub odpowiednie konto zespołu 5 (np. konto 55 „Koszty zarządu”),
Ma konto 30 „Rozliczenie zakupów”.
Działalność gospodarcza i przedsiębiorca
Zgodnie z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 3 prawa przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą, zdefiniowaną jako zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły (działalność taka wymaga wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej).
Nie stanowi jednak działalności gospodarczej (a tym samym nie wymaga wpisu do CEIDG) działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności (obejmujący kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont) nie przekracza w żadnym miesiącu 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej (jest to tzw. działalność nierejestrowana, prowadzona na niewielką skalę, np. handlowa, dorywcza). Nie wymaga ona wpłaty zaliczek na PIT ani opłaty składek ubezpieczeniowych osoby fizycznej prowadzącej taką działalność. Rodzi natomiast obowiązek rozliczenia dochodów w zeznaniu rocznym PIT-36 na zasadach ogólnych, według skali podatkowej oraz prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży. Ponadto nie można prowadzić działalności nierejestrowej w tych branżach, w których wymagana jest koncesja, zezwolenie lub wpis do rejestru działalności regulowanej. Osoba wykonująca ww. działalność może jednak złożyć wniosek o wpis do CEIDG (działalność taka uważana jest wówczas za działalność gospodarczą z dniem określonym we wniosku). Jeżeli natomiast przychód należny z ww. działalności przekroczył w danym miesiącu graniczną wysokość, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie ustawowego limitu (w takim razie, osoba wykonująca działalność gospodarczą powinna złożyć wniosek o wpis do CEIDG, w terminie 7 dni od daty przekroczenia limitu).
Podstawa prawna
art. 2 ust. 1 pkt 2 i 2a, art. 3 ust. 1 pkt 6, art. 12 ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3b i 3d, art. 26 ust. 4, art. 45 ust. 1, art. 52 ust. 1, art. 53 ust. 1, 2aa, 3 i 4, art. 64 ust. 1 pkt 4, art. 70 ust. 1 i 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217)
art. 17 ust. 1 pkt 9, art. 21 ust. 1 pkt 109, art. 23 ust. 1 pkt 49 i 58, art. 24 ust. 2 i 3a, art. 24a ust. 1, art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a oraz ust. 13a i 15, art. 45 ust. 1 i 5, art. 27b ust. 1 pkt 1 lit. a oraz ust. 2, art. 44 ust. 7a‒7c oraz ust. 15 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 255)
art. 6 pkt 1, art. 7 ust. 2, art. 91 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2419)
par. 27 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. poz. 2544)
art. 551 par. 5 ustawy z 15 września 2000 r. ‒ Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
art. 3, art. 4 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162)