Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Ustawa opracowniczych planach kapitałowych wejdzie wżycie 1 stycznia 2019 r. (ma być opublikowana wDzienniku Ustaw do 30 listopada). Jednym zproblemów, zktórymi wkrótce będą mierzyli się pracodawcy, jest kwestia liczenia terminów na zawieranie umów tworzących PPK. Zagadnienie to poruszył mec. Łukasz Kuczkowski wtekście pt. „PPK: zamieszanie zterminami przyprawi oból głowy” (KiP z15 listopada 2018 r., nr 222). Nie ze wszystkim tezami autora mogę się zgodzić.
Konstrukcja i relacja umów składających się na PPK nie jest ani precyzyjna, ani jasna. Istotne jest, że umowa o zarządzanie PPK jest zawierana raz i na 10 dni roboczych przed terminem umowy o prowadzenie PPK dla pierwszego uczestnika. Umowa o prowadzenie PPK z kolei zawierana jest indywidualnie dla każdego uczestnika, chociaż w różnym czasie i niekoniecznie w formie osobnej umowy. Rozróżnienie przepisów ustalających termin na zawarcie umowy o prowadzenie dla pierwszych uczestników jest zatem kluczowe.
10 dni roboczych przed – umowa o zarządzanie PPK
Określenie prawidłowego terminu zawarcia umowy o zarządzanie PPK jest utrudnione z uwagi na fakt, że ustawa nie definiuje pojęcia „dzień roboczy”. Co więcej, posługuje się ona dość nietypowym sposobem określenia terminu, nakazując jego liczenie wstecz. W swoim artykule mec. Kuczkowski stwierdził, że „(…) umowę o prowadzenie PPK (…) należałoby zawrzeć do 10 października 2019 r., a umowę o zarządzanie PPK – w terminie 10 dni roboczych przed tym dniem, tj. 28 września 2019 r. Przez dni robocze należy rozumieć dni niebędące niedzielą lub świętem”.
Takie rozumienie dnia roboczego jest w mojej ocenie wątpliwe. Wywodzić się ono może z poglądów doktryny prawa pracy (zresztą niejednolitych w tej kwestii). Sam kodeks pracy pojęcia tego nie definiuje. Powstaje jednakże pytanie, czy takie przenoszenie doktrynalnych poglądów prawa pracy na grunt PPK jest zasadne i uwzględnia charakter planów kapitałowych? PPK to, owszem, regulacja o wieloaspektowym charakterze. Jednakże w pierwszej kolejności wchodzi ona w zakres prawa rynku kapitałowego. Nie jest to regulacja prawa pracy w ścisłym znaczeniu (odnosi się do sposobów zatrudnienia w szerszym aspekcie niż tylko stosunek pracy). Nie można więc zapominać, że pojęcie dnia roboczego jest zdefiniowane w ustawie z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1355), do której ustawa PPK odwołuje się w sprawach nieuregulowanych (choć w ograniczonym zakresie). Przez dzień roboczy w myśl jej art. 2 ust. 40 rozumie się „każdy dzień od poniedziałku do piątku, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy”. Takie rozwiązanie wydaje się zasadniejszym, jeżeli mówimy o terminie na zawarcie z instytucją finansową umów dotyczących zarządzania środkami na rynku kapitałowym.
Odrębną kwestią związaną z zagadnieniem terminów jest ich liczenie wstecz. W myśl art. 134 ust. 3 i art. 8 ust. 1 umowa o zarządzanie jest zawierana „nie później niż na 10 dni roboczych przed” dniem, w którym jest obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie. Zagadnienie to nie jest obce prawu zamówień publicznych (art. 38 ust. 1 PZP). W takim przypadku należy przyjąć analogiczne stosowanie przepisów kodeksu cywilnego dotyczących liczenia terminu określonego w dniach, z tym że podążającego nie w przyszłość od dnia zdarzenia, ale wstecz. W myśl art. 111 par. 2 k.c. w takim przypadku do wyliczenia terminu nie uwzględnia się dnia, w którym nastąpiło zdarzenie.
Zasadne byłoby zatem w podanym przez mec. Kuczkowskiego przykładzie wyliczenie terminu z uwzględnieniem ww. definicji dnia roboczego, tj. od poniedziałku do piątku z wyłączeniem świąt i bez uwzględnienia 10 października jako dnia zdarzenia (ostateczny dzień zawarcia umowy o prowadzenie). Takie stanowisko oznacza, że umowa o zarządzanie w takiej sytuacji powinna być zawarta 26 września 2019 r.
Okres zatrudnienia
Drugi problem to „odnalezienie” powodu, dlaczego ustawa przewiduje dwa różniące się przepisy wskazujące sposób ustalenia terminu na zawarcie umowy o prowadzenie PPK – art. 16 ust. 1 oraz art. 134 ust. 2. Artykuł 16 ust. 1 określa termin na zawarcie umowy o prowadzenie PPK po upływie „3 miesięcy zatrudnienia” danej osoby, w terminie do 10. dnia następnego miesiąca. W przepisach przejściowych znajduje się zaś art. 134 ust. 2, w myśl którego umowa o prowadzenie PPK zawierana jest po upływie „3 miesięcy” od daty, w której dany podmiot zatrudniający zaczyna stosować ustawę o PPK (dla największych to 1 lipca 2019 r.), także w terminie do 10. dnia następnego miesiąca. Co istotne, drugi z przepisów dotyczy wyłącznie osób pozostających w zatrudnieniu w dniu rozpoczęcia stosowania ustawy przez dany podmiot (art. 134 ust. 2).
Jak pogodzić te – na pierwszy rzut oka – sprzeczności? Rozwiązanie tej zagadki leży w założeniach ustawodawcy i próbie odformalizowania procedur. Kierunek interpretacji może sugerować uzasadnienie ustawy (str. 10). Z jednej strony zakłada się, że każdy uczestnik powinien być stroną umowy o prowadzenie PPK, z drugiej strony nie jest niezbędne, by dla każdego pracodawca i instytucja finansowa sporządzali osobną umowę. Jak zatem zawrzeć umowę o prowadzenie PPK dla każdego uczestnika, nie zawierając jej dla każdego z osobna? Nie jest to założenie ani jasne, ani w pełni precyzyjne (ustawa raz posługuje się określeniem jednej „umowy o prowadzenie” na rzecz osób zatrudnionych, jak w art. 14 ust. 1, w innym miejscu stanowi o zawieraniu „umów o prowadzenie” w liczbie mnogiej – art. 10, czy też o umowie o prowadzenie dla konkretnej osoby zatrudnionej – np. art. 20). Kierunek interpretacji płynie jednakże, w mojej ocenie, z art. 14 ust. 1, który wskazuje na listę uczestników stanowiącą załącznik do umowy o prowadzenie PPK, zawieranej w „w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych”, co sugeruje, że zawarcie umowy o prowadzenie PPK dla kolejnych osób odbywa się poprzez ich umieszczenie na liście uczestników stanowiącej rzeczony załącznik. Oznacza to, że sama umowa o prowadzenie PPK zyskuje niejako kształt porozumienia zbiorowego, z tym że zawieranego osobno dla każdej osoby. Jeden dokument będzie zatem źródłem indywidualnych stosunków umownych dla każdego uczestnika, który zostanie wskazany w załączniku.
W tym kontekście istnienie art. 134 ust. 2 jest konieczne i stanowi przepis lex specialis dla art. 16 ust. 1. Wyznacza on zasady ustalenia terminu na zawarcie umowy o prowadzenie PPK dla osób, które są już zatrudnione w dniu, w którym pracodawca zaczyna stosować ustawę (odpowiednio zatem dla osób, które pozostają w zatrudnieniu 1 lipca 2019 r. u największych pracodawców oraz kolejno: 1 stycznia 2020 r., 1 lipca 2020 r. oraz 1 stycznia 2021 r. dla kolejnych grup podmiotów). Przyjmowanie fikcji, że należy dla nich liczyć okres zatrudnienia od 1 lipca 2019 r., traci rację bytu właśnie z uwagi na art. 134 ust. 2 i jego szczególny charakter względem art. 16 ust. 1. Dla osób, które rozpoczną zatrudnienie po tej dacie, zastosowanie będą miały już zasady ogólne zawarte w art. 16 ust. 1. W ten sposób ustawodawca chciał zapewne ustalić wspólny standard zarówno dla obecnie zatrudnionych, jak i dla osób zatrudnianych w przyszłości u danego pracodawcy.
Niejasność tego mechanizmu wynika z faktu – na co słusznie wskazuje mec. Kuczkowski – że ustawodawca, pomijając w art. 134 ust. 2 przesłankę okresu zatrudnienia, nie rozstrzygnął, jak należy liczyć obecny w nim termin 3 miesięcy. Gdyby zastosować przepisy k.c., to termin 3 miesięcy liczony od 1 lipca 2019 r. upływałby 1 października 2019 r., co wymagałoby zawarcia umowy o prowadzenie do 10 listopada 2019 r. (10. dzień miesiąca następnego). Nieścisłość ta powinna być wyeliminowana przez ustawodawcę, zaś dla zachowania spójności ustawy należy mimo wszystko zastosować tutaj sposób przyjęty w orzecznictwie sądów pracy dla liczenia okresu zatrudnienia – tj. upływ terminu z ostatnim dniem trzeciego miesiąca.
W praktyce zatem termin 3 miesięcy, o którym mowa w art. 134 ust. 2, upływa (w odniesieniu do podmiotów stosujących ustawę od 1 lipca 2019 r.) 30 września 2019 r. i dotyczy osób, które w dniu 1 lipca 2019 r. były w zatrudnieniu. Dla takich osób umowa o prowadzenie PPK zawierana jest do 10 października 2019 r. (10. dzień następnego miesiąca). Z kolei termin na zawarcie umowy o prowadzenie PPK dla osób, które pracę rozpoczną później, np. 1 sierpnia 2019 r., będzie ustalany według art. 16 ust. 1, trzy miesiące zatrudnienia upłyną 31 października, zaś sama umowa o prowadzenie dla takiej osoby (umieszczenie w załączniku z listą uczestników) musi być zawarta do 10 listopada.
W przyjętym przez ustawodawcę rozwiązaniu istnieją wszakże pewne luki. Nie uwzględniono m.in. sytuacji zatrudnienia osoby po dacie stosowania ustawy, która ma wcześniejsze okresy zatrudnienia zaliczane jej według zasad ogólnych do trzymiesięcznego okresu zatrudnienia (art. 16 ust. 2).
