Rozwój kultury zaczyna się… od doceniania artystów

Twórca versus cyfrowi giganci

Aby kultura mogła się rozwijać, praca twórców i twórczyń musi być odpowiednio wynagradzana. Nadawcy, instytucje, organizatorzy imprez artystycznych i serwisy internetowe udostępniające treści muszą mieć świadomość, że nadużywanie pozycji dominującej wobec artystów osłabia rozwój kultury.

Dziś, gdy odbiór twórczości odbywa się w głównie w świecie cyfrowym poprzez serwisy streamingowe i media społecznościowe, kultura nigdy wcześniej nie była tak tania i dostępna. Korporacje cyfrowe budują swoje modele biznesowe na wykorzystaniu kontentu, czyli zarabiają na treściach – przede wszystkim na treściach kultury. Problem polega na tym, że nie dzielą się uczciwie zyskiem z autorkami i autorami tych treści. Potrzebne są silne proautorskie regulacje międzynarodowe i krajowe zmuszające biznes do płacenia za wykorzystanie treści w środowisku cyfrowym. Właśnie o to zabiega Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w Europie i w Polsce, wraz z innymi organizacjami reprezentującymi artystów. – Rozwijamy systemy informatyczne pozwalające szybko przetwarzać ogromne ilości danych, aby jak najszybciej automatycznie dokonywać identyfikacji utworu i wypłacać tantiemy uprawnionym – mówi Miłosz Bembinow, prezes ZAiKS-u.

Czy sztuczna inteligencja zagraża artystom?

W międzynarodowych dyskusjach o przyszłości rynku muzycznego stawiane jest ostatnio pytanie: czy publiczność będzie chodzić na koncerty muzyki wytworzonej przez AI? Wydaje się, że nie. Doświadczenia branży pokazują, że kluczowe jest budowanie relacji między artystą a słuchaczami. Ta więź jest sednem doświadczenia i przeżycia, jakim jest słuchanie muzyki, zwłaszcza na koncercie.

ZAiKS aktywnie zabiega o rozwiązania prawne, które przede wszystkim zapewnią transparentność AI. Jak wyjaśnia Maciej Janik, szef grupy ds. AI w ZAiKS-ie: – Zadaniem takich organizacji jak ZAiKS zawsze będzie promocja twórczości stworzonej przez człowieka. Po pierwsze, powinno być jasne, na jakich danych AI została wytrenowana. Po drugie, wytwory AI powinny być w czytelny sposób oznaczone, byśmy wszyscy – jako społeczeństwo – wiedzieli, czy mamy do czynienia z wytworem sztucznej inteligencji, czy z efektem pracy człowieka. Stanowisko ZAiKS-u jest w tym zakresie całkowicie zbieżne z uchwalonym niedawno przez Parlament Europejski tzw. aktem o sztucznej inteligencji, który również wprowadza obowiązek zapewnienia należytej transparentności w odniesieniu do treści wygenerowanych przez AI.

– W sytuacji, gdy narzędzia AI są uczone na treściach chronionych prawem autorskim bądź prawem pokrewnym, firmy odpowiedzialne za te narzędzia zdecydowanie powinny uzyskiwać stosowne licencje. Taki obowiązek musi zostać jednoznacznie nałożony przez prawo – dodaje Maciej Janik. Dzięki takiemu rozwiązaniu autorki i autorzy treści będą mogli otrzymywać adekwatne wynagrodzenie za to, że ich twórczość jest wykorzystywana przez operatorów systemów AI w celach zarobkowych.

Jak biznes wspiera kulturę?

Firmy dostrzegają potencjał kultury jako narzędzia wpływającego na społeczne i gospodarcze aspekty życia i coraz chętniej inwestują w inicjatywy artystyczne i kulturalne. Nie jest to tylko kwestia mecenatu czy filantropii – jest to strategiczna decyzja o długofalowych korzyściach zarówno dla samych firm, jak i dla społeczeństwa.

Przykładem wspierania kultury przez biznes jest działająca od 25 lat Fundacja Sztuki Polskiej ING, która powstała by wspierać artystki i artystów sztuk wizualnych i rozwój polskiej sztuki. Realizuje ten cel, m.in. tworząc jedną z nielicznych korporacyjnych kolekcji sztuki współczesnej. Fundatorami kolekcji są wszystkie spółki Grupy ING w Polsce.

– Zbiór liczy dziś 300 obiektów i obejmuje malarstwo, fotografię, rysunek, wideo, rzeźbę i instalację powstałe po roku 1990. Poza dziełami uznanych artystek i artystów znajdują się w nim także prace twórców młodszej generacji, urodzonych w latach 80. i 90. Na co dzień jest eksponowany w specjalnej przestrzeni w centrali przy pl. Unii Lubelskiej w Warszawie oraz w innych budynkach Grupy ING. Kolekcja jest również udostępniana na wystawy w muzeach i galeriach – mówi Kamila Bondar, Prezeska Zarządu Fundacji Sztuki Polskiej ING.

Fundacja Sztuki Polskiej jest inicjatorem i partnerem projektów artystycznych i edukacyjnych oraz wydawcą książek o sztuce. Od 2017 roku wspiera warszawski festiwal sztuki Warsaw Gallery Weekend poprzez przyznawanie nagród pieniężnych i zakup prac do swojej kolekcji. – Aktywność Fundacji wpisuje się w światowy program mecenatu ING, który odgrywa istotną rolę w tworzeniu kultury organizacyjnej Grupy. Pracownicy ING uczestniczą w ofercie edukacyjnej obejmującej spotkania z artystami, wizyty w galeriach oraz kursy historii sztuki online – dodaje Kamila Bondar.

Kongres Kultura Miasta Regeneracyjnego

Te i inne tematy związane z kulturą będą przedmiotem dyskusji podczas IV Międzynarodowego Kongresu Kultura Miasta Regeneracyjnego, 14-15 maja 2024 r. w EC1 Łódź, organizowanego przez ruch Open Eyes Economy (Fundacja GAP) i Miasto Łódź.

Podczas dwóch dni kongresu ekspertki i eksperci poruszą kwestie dotyczące m.in. wpływu kultury na wartości i zachowania społeczne, formy kultury, które mogą zmieniać miasta oraz wykorzystania kultury w kontekście poprawy życia w mieście. Poszukają też odpowiedzi na pytanie, jak kultura może przekształcać miasto w miejsce, które dba o środowisko naturalne i pobudza przedsiębiorczość mieszkańców.

– Zazwyczaj kultura jest postrzegana jako zbiór norm, wartości i wytworów cywilizacji. W naszym podejściu do miast regeneracyjnych chcemy rozmawiać o tym, że nie powinniśmy traktować kultury jako czystego biznesu, lecz jego istotny element struktury miast, w którym następuje zmiana i rozwój. Zależy nam na tym, żeby kongres nie był tylko spotkaniem, lecz przyczynić się do trwałych zmian w miastach, które odzwierciedlają głos społeczności i promują rozwój lokalny – podkreśla prof. Jerzy Hausner, Przewodniczący Rady Programowej Kongresu Regeneracja Miast.

Kongresowi towarzyszyć będzie 13 wydarzeń kulturalnych w różnych lokalizacjach Łodzi, w tym „Myślę i czuję” – ogólnopolska wystawa poświęcona malarstwu, człowiekowi i sztucznej inteligencji w Ośrodku Propagandy Sztuki.

Program, bezpłatna rejestracja na kongres oraz więcej informacji na temat wydarzeń towarzyszących dostępne są na stronie: https://www.regeneracjamiast.pl/