Twierdzenie, że deweloper może zaliczyć mieszkanie do środków trwałych, by następnego dnia je sprzedać i zyskać na składce zdrowotnej, ma tyle wspólnego z prawdą, co teza, że można wystawiać puste faktury. Owszem, można, ale z ogromnym ryzykiem narażenia się na zarzut nadużycia prawa.

To samo dotyczy dilerów samochodowych, którzy – jak twierdzą niektórzy – mogą zaliczyć auto do środków trwałych, a już nazajutrz je sprzedać, czerpiąc korzyści z obniżenia składki zdrowotnej.

Osobom, które suflują takie rozwiązania, radziłabym wziąć odpowiedzialność za słowo i zajrzeć najpierw do przepisów podatkowych.

Środek trwały

Z art. 22a ust. 1 ustawy o PIT i analogicznie art. 16a ust. 1 ustawy o CIT jasno wynika, że dany składnik majątkowy może zostać uznany za środek trwały, tylko jeśli spełnia łącznie pięć warunków:

  • stanowi własność lub współwłasność podatnika,
  • został nabyty lub wytworzony we własnym zakresie,
  • jest kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania,
  • jest wykorzystywany przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo został oddany do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu,
  • jego przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok.

Na marginesie ustawa o rachunkowości również stanowi, że przewidywany okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego musi być dłuższy niż rok. Ale trzymajmy się prawa podatkowego, bo to do niego nawiązują przepisy o składce zdrowotnej.

"Nie tego oczekiwaliśmy". Eksperci o zmianach w składce zdrowotnej
"Nie tego oczekiwaliśmy". Eksperci o zmianach w składce zdrowotnej

Zobacz również

Z tego prawa jasno wynika, że jeżeli przewidywany okres używania danego składnika majątku jest krótszy niż rok, wówczas mamy do czynienia z towarem handlowym. „Towarami handlowymi są wyroby przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzerobionym” – stanowi par. 3 pkt 1 lit. a rozporządzenia ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r. poz. 2544).

Mieszkanie lub samochód na sprzedaż

W świetle tych definicji nietrudno o stwierdzenie, że ani mieszkanie przeznaczone do zbycia przez dewelopera, ani auto wystawione na sprzedaż przez dilera samochodowego nie spełniają podstawowego warunku, by mogły zostać uznane za środek trwały – przewidywany okres ich używania przez podatnika (czyli w tym przypadku dewelopera i dilera) nie jest dłuższy niż rok.

Oczywiście o okresie używania decyduje sam podatnik, stąd użyte w ustawach podatkowych słowo „przewidywany”. Nie ma tu jednak miejsca na dowolność, co wielokrotnie już podkreślał Naczelny Sąd Administracyjny, choćby w wyroku z 3 stycznia 2018 r. (sygn. akt II FSK 3120/16). Stwierdził wtedy: „Decyzja w tym zakresie nie ma charakteru dowolnego. Jak wskazano powyżej, decydujące znaczenie dla tejże kwalifikacji ma przeznaczenie składnika majątku. Jeżeli podatnik nabył przedmiotowy składnik z zamiarem jego zbycia, winien zakwalifikować go jako towar, natomiast w sytuacji, gdy zamiarem podatnika jest wykorzystanie tego składnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a przewidywany okres używania przekracza rok, powinien on zostać zakwalifikowany do środków trwałych”.

Sąd uznał, że przy prowadzeniu działalności deweloperskiej logika nakazuje zaewidencjonować prawo wieczystego użytkowania gruntu do towarów handlowych, tym bardziej że ciąg zdarzeń w rozpatrywanej sprawie jednoznacznie wskazywał na nabycie tego prawa z zamiarem odsprzedaży. Deweloper przegrał więc z fiskusem.

Gdyby jednak nadal ktoś uważał ten argument za nieprzekonujący, warto zwrócić uwagę na drobną, acz istotną zmianę przy okazji wykluczenia przychodu ze sprzedaży środków trwałych z przychodu dla celów obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. W uzasadnieniu nowelizacji z 6 grudnia 2024 r. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.) napisano o koniecznej zmianie formularzy zeznań rocznych PIT. Mają zostać wprowadzone pola dotyczące przychodów ze zbycia środków trwałych.

Co prawda tłumaczy się to celami statystycznymi, ale dalsza część uzasadnienia nie pozostawia złudzeń co do tego, że dzięki tej zmianie Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie pozyskiwał dodatkowe dane w ramach wymiany informacji z Krajową Administracją Skarbową (realizowanej na podstawie art. 82 ust. 2e i 2f ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej). „Dokonując weryfikacji prawidłowości obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne przez przedsiębiorcę, ZUS będzie mógł uwzględnić (wyłączyć) przychody ze sprzedaży środków trwałych, bowiem będą one nie tylko deklarowane przez zainteresowanego w comiesięcznym dokumencie rozliczeniowym składanym na potrzeby ustalenia wysokości miesięcznej składki zdrowotnej, ale będą możliwe do sprawdzenia w rozliczeniu rocznym składki zdrowotnej przez sięgnięcie po dane wykazywane w zeznaniu PIT, a przekazane przez Krajową Administrację Skarbową do ZUS” – czytamy w uzasadnieniu.

I na koniec przypomnienie: wypełniając formularz deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, każdy płatnik składek oświadcza, że dane zawarte w formularzu są zgodne ze stanem prawnym i faktycznym i że jest świadomy odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. Takie oświadczenie sprawia, że deklaracja sama w sobie stanowi podstawę do wystawienia tytułu egzekucyjnego. ©℗