Gmina przyjęła program dotacyjny dla osób fizycznych i prawnych, w tym dla przedsiębiorców na dofinansowanie kosztów przydomowych oczyszczalni ścieków.

Nasza spółka również zamierza się o to ubiegać, bo to darmowe środki na poziomie 20 tys. zł. Gmina wprowadziła jednak warunek w przepisach – prawo do dotacji mają tylko podmioty, których siedziba mieści się na jej terenie. Tymczasem nasza spółka formalnie ma siedzibę w innej gminie. Co w tej sytuacji? Czy gmina ma prawo tak faworyzować niektóre firmy?

Z pytania czytelnika należy domniemywać, że gmina wprowadziła system dotacyjny na podstawie prawa ochrony środowiska. W art. 403 tej ustawy zawarto regulacje, które stanowią podstawę dla gminy do wprowadzenia dofinansowania na różne zadania z szeroko pojętego finansowania ochrony środowiska. Z ust. 4 tego przepisu wynika, że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów ustawy o finansach publicznych z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1. podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności:

– osób fizycznych,

– wspólnot mieszkaniowych,

– osób prawnych,

– przedsiębiorców;

2. jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

Nie ma zatem wątpliwości co do tego, że m.in. firmy, czyli np. spółki, względnie inni przedsiębiorcy, mają możliwość uzyskania wsparcia finansowego z gminy. Co istotne, zasady tego wsparcia ustala rada gminy w specjalnej uchwale, o której mowa w art. 403 ust. 5 ww. aktu prawnego. Postanowiono w nim, że zasady udzielania dotacji celowej, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały.

Ograniczona swoboda

Należy jednak podkreślić, że rada gminy nie ma pełnej swobody w określaniu postanowień wspomnianej uchwały. Musi bowiem postępować w granicach ustawowego upoważnienia. Skoro tak, to nie może wykluczać określonych podmiotów z kręgu dofinansowania np. z powodu posiadania siedziby w innej gminie. Na podane kwestie zwrócono uwagę w najnowszej uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 30 marca 2023 r. (nr 053/g287/D/23); źródło: http://bip.gdansk.rio.gov.pl. W powyższej sprawie zakwestionowano bowiem zapisy uchwały dotacyjnej, które przewidywały możliwość przyznania dotacji na inwestycje tylko dla mieszkańców i podmiotów mających siedzibę na terenie gminy. Organ nadzoru, oceniając je, wskazał, że rada gminy nałożyła na beneficjentów dotacji dodatkowy warunek, od którego spełnienia jest uzależnione uzyskanie dotacji, tj. obowiązek zamieszkiwania lub posiadania siedziby na terenie gminy, przez co zawężono krąg podmiotów uprawnionych do otrzymania dotacji. Jak podano, powyższa regulacja rady wykracza poza uprawnienia ustawowe rady gminy, wynikające z art. 403 ust. 5 prawa ochrony środowiska. Podkreślono m.in., że tryb postępowania w sprawie udzielenia dotacji oznacza wskazanie sposobu postępowania, który będzie obowiązywał zarówno podmiot ubiegający się o dotację, jak i podmiot udzielający dotacji.

Bez pobocznych warunków

Określając tryb postępowania, organ stanowiący ustala wymogi formalne, które muszą być spełnione przy udzielaniu dotacji. Kolegium RIO w Gdańsku podkreśliło jednak, że podejmując uchwałę na podstawie wspomnianego przepisu, rada gminy nie może uzależniać przyznania dotacji od spełnienia warunków całkowicie niezwiązanych z przedmiotem i celem, na jaki ma być przyznana dotacja, a jakim jest dofinansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska. Dodatkowo zaakcentowano, że ograniczenie w dostępie do dotacji poprzez ustalenie obowiązku zamieszkiwania lub posiadania siedziby na terenie gminy narusza art. 43 ustawy o finansach publicznych. Wynika z niego, że prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej. Z uwagi na to, że prawo ochrony środowiska w art. 403 ust. 4 określa katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania dotacji, brak jest podstaw do ustanawiania przez radę gminy ograniczeń podmiotowych w tym zakresie, w ramach danej kategorii beneficjentów dotacji.

Reasumując, w okolicznościach podanych przez czytelnika spółka powinna skierować pismo do urzędu gminy z wnioskiem o zmianę uchwały rady gminy, aby zyskać możliwość dofinansowania do inwestycji. Spółka może również skierować pismo do regionalnej izby obrachunkowej, które weryfikuje legalność wspomnianych wyżej uchwał. Wówczas organ ten może stwierdzić nieważność wadliwych zapisów, co otworzy drogę do ubiegania się o środki przez spółkę.©℗